به گزارش «سرویس دامپزشکی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ از آنجا که شیوه پخش و گسترش این دو گروه (ویروس و باکتری) از بیماری‌های عفونی، همانندی بسیار دارند، ما این دو گروه را یکسان می‌گیریم تا راه‌های پیشگیری از گسترش آنها را بتوان ساده‌تر برنامه‌ریزی کرد. برای این که این دو گروه بیماری‌زا بتوانند پخش شوند، نخست می‌باید از درون جانوری که به آنها آلوده است (مرغ‌ها و پرندگان) به بیرون راه یابند (از راه‌هایی مانند سرفه، تنفس، عطسه و...). و آنگاه بتوانند به درون بدن جانور دیگری راه بگشایند و در آنجا پاگیر شوند، و بیماری عفونی را پدید بیاورند.
پخش بیماری‌زاها از جانوری به جانور دیگر
برای این که بیماری‌زاها بتوانند موفقانه از مرغی به دیگر مرغ‌ها منتقل شوند به چندین عامل بستگی دارد:
* بالا بودن شمار بیماری‌زاها در مرغ‌های آلوده
* شمار مرغ‌هایی که به باکتری یا ویروس آلوده هستند
* دوز مؤثر برای بیماری‌زایی: شمار ویروس‌ها و باکتری‌هایی که در ایجاد بیماری مؤثرهستند
* فاصله مرغ‌های آلوده به بیماری‌زاها با مرغ‌های سالم: برای نمونه، ویروس‌ها از راه تنفس مرغ‌های آلوده، به بیرون تراوش می‌شوند. ذره‌های آلوده، از مرغ‌های بیمار به شکل قطره‌های مخروطی مانند از آنها دور و پراکنده می‌شوند. بنابراین، هرچه فاصله میان مرغ‌های آلوده با مرغ‌های سالم بیشتر باشد، از شمار ذرات عفونی در هر لیتر هوا کاسته می‌شود.
* محیط زندگی: برای نمونه، شمار ویروس‌ها و یا اسپور قارچ‌ها در هر لیتر از هوا، در سالن‌هایی که تهویه خوب ندارند بالاتر از سالن‌هایی است که به خوبی تهویه می‌شوند.
*توانایی ویروس یا باکتری در زنده ماندن در بیرون از بدن مرغ بیمار.
توانایی ویروس یا باکتری در زنده ماندن در روند انتقال از مرغ آلوده به مرغ‌های دیگر
برای نمونه، ذرات دارای عامل بیماری که با سرفه یا عطسه و یا سرفه مرغ آلوده در فضا پخش می‌شوند، درهوای گرم، با رطوبت پایین و در برابر تابش آفتاب زودتر نابود می‌شوند.
نقش وسایل انتقال ویروس یا باکتری این وسایل چیزهایی هستند که میکروارگانیزم‌ها به وسیله آنها از مرغی به مرغ دیگر منتقل می‌شوند. هرچه کارآیی این وسایل در جا‌به‌جایی میکروارگانیزم‌ها بیشتر باشد احتمال گسترش بیماری بیشتر خواهد بود. بنابراین، هر وسیله‌ای که با مرغ آلوده و یا با فضله مرغ، تماس داشته باشد احتمال دارد که آلوده شود وآلودگی را منتقل کند. بنابراین از نزدیک شدن این وسایل به مرغ‌ها جلوگیری کنید، مگر این که بسیار ضروری باشد. نمونه این وسایل، لباس و دست انسان، ابزارکار، دستگاه‌ها، پس مانده خوراک و... هستند.
خطر انتقال بیماری میان سالن‌ها و یا مزرعه، با زمان ارتباط دارد، به این معنی که هرچه این وسایل و ابزار، پس از آلوده شدن، دیرتر با مرغ‌های دیگر تماس بگیرند و هر چه بیشتر از مرغ‌های سالم دورتر باشند، احتمال آلوده شدن مرغ‌ها کمتر خواهد شد. بنابراین بهتر است این وسایل را در جایی قرار بدهیم که با سالن‌ها و یا دیگر مرغداری‌ها در تماس قرار نگیرند. برای نمونه، اگر می‌خواهیم وسیله‌ای را از یک سالن مرغداری به سالن دیگر ببریم بهتر است در بیرون مزرعه ضدعفونی و آنگاه به سالن برده شوند. اما، بهتر این است که هر سالن از نظر وسایل، خودکفا باشد و چیزی میان سالن‌ها جابه‌جا نشود.
"پروتکسین" با توانایی کنترل جمعیت باکتری‌های "بد" و بالا بردن جمعیت باکتری‌های "خوب" و افزایش توان سیستم ایمنی بدن، به تندرستی بیشتر جوجه‌ها و بهبود ضریب تبدیل یاری می‌رساند.