به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ سکته، چه از نوع قلبی و چه مغزی، در انسان پدیده‌ای شناخته‌شده است. اما شاد این پرسش ذهن بسیاری از فعالان حوزه دام و طیور را درگیر کرده باشد: آیا دام‌ها هم دچار سکته می‌شوند؟ به‌ویژه گاوها و گوسفندان که بخش مهمی از سرمایه اقتصادی دامداری‌ها را تشکیل می‌دهند. در این مقاله، به‌صورت علمی و کاربردی به بررسی سکته در دام‌ها می‌پردازیم و راهکارهای پیشگیری و مدیریت آن را معرفی می‌کنیم.
سکته چیست و انواع آن کدام است؟
سکته (Stroke یا Infarction) به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، جریان خون به یک عضو حیاتی – معمولاً مغز یا قلب – به‌طور ناگهانی قطع شده یا کاهش شدید می‌یابد. این اتفاق می‌تواند باعث مرگ سلولی، اختلال عملکرد یا حتی مرگ ناگهانی شود.
سکته در دو نوع عمده طبقه‌بندی می‌شود:
سکته مغزی (Cerebrovascular Accident): ناشی از انسداد یا پارگی رگ‌های مغزی.
سکته قلبی (Myocardial Infarction): ناشی از انسداد جریان خون در عضله قلب.
آیا دام‌ها هم دچار سکته می‌شوند؟
پاسخ کوتاه: بله، اما به‌ندرت.
در حیوانات مزرعه‌ای مانند گاو و گوسفند، بروز سکته مغزی یا قلبی بسیار نادرتر از انسان است، اما موارد مستند و علمی وجود دارد که نشان می‌دهد این اتفاق ممکن است رخ دهد، به‌ویژه در شرایط خاص مانند:
- استرس شدید (مثلاً هنگام زایمان یا حمل‌ونقل)
- بیماری‌های زمینه‌ای قلبی یا عروقی
- نقایص مادرزادی
- ضربه به سر یا بدن
- اختلالات انعقادی یا لخته شدن خون
- التهاب شدید یا عفونت‌های مزمن
علائم سکته در دام
تشخیص سکته در دام، به‌دلیل نبود ابزارهای پیشرفته مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی، دشوار است. اما برخی علائم ظاهری می‌تواند دامپزشک را به شک بیاندازد:
در سکته مغزی:
- عدم تعادل یا افتادن ناگهانی
- کج شدن سر
- فلج یک‌طرفه یا ضعف حرکتی
- تغییرات رفتاری شدید
- تشنج یا حرکات غیرارادی عضلات
در سکته قلبی:
- تنگی نفس یا تنفس سخت
- افزایش یا کاهش ناگهانی ضربان قلب
- کاهش اشتها یا ضعف ناگهانی
- مرگ ناگهانی بدون علامت قبلی
چه عواملی باعث افزایش ریسک سکته در دام‌ها می‌شوند؟
برخی عوامل خطر که در دام‌ها مشاهده شده‌اند شامل:
- افزایش سن دام
- چاقی یا سوء تغذیه
- بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی مزمن
- فشار خون بالا یا نارسایی قلبی
- سموم (مانند آفلاتوکسین‌ها یا نیترات‌ها)
آیا می‌توان از سکته در دام‌ها پیشگیری کرد؟
پیشگیری همیشه بهترین درمان است. برای کاهش احتمال بروز سکته در گاو و گوسفند، نکات زیر را رعایت کنید:
- مدیریت استرس در دام، مخصوصاً در زمان زایمان یا حمل‌ونقل.
- تغذیه متعادل و پیشگیری از چاقی یا کمبود مواد مغذی.
- بررسی منظم سلامت قلب و عروق در دام‌های ارزشمند یا مسن.
- واکسیناسیون و درمان به‌موقع بیماری‌های عفونی.
- جلوگیری از تماس دام با سموم و قارچ‌های سمی.
اگر دام مشکوک به سکته شد چه باید کرد؟
در صورت مشاهده علائم ذکرشده:
- سریعاً با دامپزشک تماس بگیرید.
- دام را در مکان آرام، بدون استرس و با تهویه مناسب نگه دارید.
- هیچ‌گونه دارویی خودسرانه مصرف نکنید مگر طبق نظر دامپزشک.
- در صورت فوت دام، کالبدگشایی تشخیصی انجام شود تا علت دقیق مشخص گردد.
آیا امکان درمان سکته در دام‌ها وجود دارد؟
درمان بستگی به شدت آسیب و نوع سکته دارد. در موارد خفیف، استراحت، داروهای ضدالتهاب، تغذیه حمایتی و کنترل استرس ممکن است مفید باشند. اما در موارد شدید، متأسفانه به دلیل نبود درمان‌های اختصاصی، دام ممکن است از بین برود.
نتیجه‌گیری
سکته در دام‌هایی مانند گاو و گوسفند نادر ولی ممکن است. شناخت عوامل خطر، مراقبت از سلامت قلب و مغز دام، کاهش استرس و تغذیه مناسب از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه هستند. آگاهی و آموزش دامداران و مراجعه سریع به دامپزشک می‌تواند جان دام را نجات دهد.