به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ رطوبت یکی از عوامل اصلی کاهش کیفیت علوفه و ایجاد کپک در انبارها و سیلوها است. کپک‌ها نه‌تنها باعث افت ارزش غذایی خوراک می‌شوند، بلکه با تولید مایکوتوکسین‌ها می‌توانند سلامت دام را به شدت تهدید کنند. در سال‌های اخیر، استفاده از فناوری‌های نوین در ذخیره و نگهداری علوفه، راه‌حلی مؤثر برای جلوگیری از این معضل فصلی به شمار می‌رود.
تأثیر رطوبت و کپک بر کیفیت علوفه
رطوبت بالا (بیش از ۱۵٪ در علوفه خشک و بیش از ۷۰٪ در علوفه سیلویی) زمینه‌ساز رشد قارچ‌ها و کپک‌هاست. این میکروارگانیسم‌ها با تخریب قندها و پروتئین‌های علوفه، ارزش غذایی آن را کاهش داده و بو و طعمی نامطلوب ایجاد می‌کنند. در موارد شدیدتر، مایکوتوکسین‌ها منجر به کاهش اشتهای دام، افت تولید شیر و حتی سقط جنین می‌شوند.
روش‌های نوین ذخیره علوفه در برابر رطوبت و کپک
1. استفاده از سیلوهای پوشش‌دار با لایه ضدنفوذ رطوبت
سیلوهای مدرن با لایه‌های پلاستیکی چندجداره و درپوش‌های خلأ، مانع ورود هوا و رطوبت می‌شوند. این فناوری باعث حفظ شرایط بی‌هوازی مطلوب و جلوگیری از رشد کپک‌ها در طول ماه‌های مرطوب پاییز می‌گردد.
2. کاربرد افزودنی‌های بیولوژیک و شیمیایی (سیلو اینوکولانت‌ها)
اینوکولانت‌ها شامل باکتری‌های لاکتیک اسید یا نمک‌های اسیدی (مانند پروپیونات سدیم) هستند که در هنگام سیلو کردن به علوفه افزوده می‌شوند. این ترکیبات با کاهش pH و کنترل فعالیت قارچ‌ها، از فساد و کپک‌زدگی جلوگیری می‌کنند.
3. خشک‌کردن علوفه با سیستم‌های کنترل دما و رطوبت
در مناطقی که رطوبت محیطی بالاست، استفاده از دستگاه‌های خشک‌کن خورشیدی یا مکانیکی کمک می‌کند تا علوفه پیش از ذخیره، به سطح ایمن رطوبت (زیر ۱۴٪) برسد. کنترل دقیق دما مانع از رشد قارچ‌ها و از بین رفتن مواد مغذی می‌شود.
4. بسته‌بندی و فشرده‌سازی علوفه در بال‌های پلاستیکی (Bale Wrapping)
در این روش، علوفه در قالب بسته‌های فشرده و درون پلاستیک چندلایه ضد اشعه UV نگهداری می‌شود. این روش ضمن جلوگیری از نفوذ رطوبت و هوا، باعث کاهش تلفات مواد خشک تا ۵٪ در مقایسه با روش‌های سنتی می‌شود.
5. استفاده از حسگرهای هوشمند پایش رطوبت
امروزه سنسورهای دیجیتال قابل نصب در سیلو یا انبار، رطوبت، دما و حتی میزان تولید گازهای تخمیری را به‌صورت لحظه‌ای پایش می‌کنند. اتصال این حسگرها به سیستم هشداردهنده یا اپلیکیشن تلفن همراه، به دامدار کمک می‌کند تا در زمان مناسب از وقوع کپک جلوگیری کند.
6. بهبود تهویه و طراحی انبار
استفاده از کف‌های مشبک، تهویه طبیعی از دو طرف انبار، فاصله دادن بسته‌های علوفه از دیوار و زمین، و نصب فن‌های رطوبت‌گیر از راهکارهای ساده اما بسیار مؤثر در کاهش خطر کپک‌زدگی هستند.
7. پوشش‌دهی ضدقارچ در محیط انبار
در انبارهای بزرگ دامداری‌ها می‌توان از پوشش‌های ضدقارچ (antifungal coating) بر پایه مس یا روی استفاده کرد. این مواد از رشد اسپور قارچ‌ها روی دیوارها و کف جلوگیری کرده و طول عمر علوفه را افزایش می‌دهند.
جمع‌بندی
مدیریت صحیح ذخیره و نگهداری علوفه در فصل پاییز نقش حیاتی در حفظ سلامت گله و کاهش هزینه‌های تغذیه دارد. ترکیب فناوری‌های نوین مانند سنسورهای هوشمند، بسته‌بندی مدرن و افزودنی‌های بیولوژیک با اصول سنتی مانند تهویه مناسب و خشک‌کردن کامل، بهترین راهکار برای مقابله با رطوبت و کپک‌زدگی است.