به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ سینه‌سرخ یکی از شناخته‌شده‌ترین و محبوب‌ترین پرندگان کوچک در باغ‌ها و پارک‌هاست. پرنده‌ای که با سینه نارنجی درخشانش، تقریباً برای همه آشناست. این پرنده کوچک، اغلب در روزهای سرد زمستان در حیاط یا کنار خانه‌ها دیده می‌شود و از انسان چندان نمی‌ترسد.
اما شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام دیدن این پرنده از خود بپرسید: آیا این سینه‌سرخ نر است یا ماده؟ پاسخ به این سؤال ساده نیست، چون برخلاف بسیاری از پرندگان، سینه‌سرخ نر و ماده ظاهری تقریباً یکسان دارند.
نبود تفاوت ظاهری میان نر و ماده
در بسیاری از پرندگان، نرها رنگ‌آمیزه‌ی روشن‌تر و پرزرق‌وبرق‌تری دارند تا توجه ماده‌ها را جلب کنند. اما سینه‌سرخ از این قانون مستثناست و بین دو جنس، تفاوت ظاهری مشخصی دیده نمی‌شود.
پر و بال مشابه
هر دو جنس سینه‌سرخ دارای:
- پرهای قهوه‌ای در ناحیه‌ی تاج، پشت، بال و دم
- سینه‌ی نارنجی مایل به قرمز
- نوارهای خاکستری در اطراف گلو
- و شکمی سفید هستند.
به همین دلیل، حتی پرنده‌نگرهای حرفه‌ای نیز نمی‌توانند صرفاً با نگاه به ظاهر پرنده، نر و ماده را از هم تشخیص دهند.
جوجه‌های سینه‌سرخ چطور؟
جوجه‌ها در ابتدای زندگی، سینه‌ی نارنجی ندارند و بدن‌شان قهوه‌ای با لکه‌های روشن است. تنها پس از اولین پرریزی (معمولاً در پاییز سال اول زندگی) است که رنگ نارنجی معروف سینه‌سرخ در آن‌ها ظاهر می‌شود.
اندازه بدن
سینه‌سرخ نر و ماده از نظر اندازه و فرم بدن نیز تقریباً یکسان‌اند. نه نرها درشت‌ترند و نه ماده‌ها کوچک‌تر. بنابراین از روی جثه هم نمی‌توان جنسیت را مشخص کرد.
تفاوت در آواز و رفتار؛ نشانه‌هایی پنهان
زمانی که تفاوت ظاهری وجود ندارد، باید سراغ رفتار و آواز پرنده رفت تا شاید نشانه‌هایی ازتفاوت میان نر و ماده پیدا شود.
آواز؛ نر و ماده هر دو خواننده‌اند
در بیشتر گونه‌های پرندگان، آوازخوانی تنها به نرها اختصاص دارد. اما در سینه‌سرخ، هر دو جنس آواز می‌خوانند.
- سینه‌سرخ نر با صدایی دل‌نشین، فلوت‌مانند و آهنگین می‌خواند. این آواز را اغلب در سپیده‌دم یا هنگام غروب، حتی در روزهای سرد زمستان می‌توان شنید. هدفش از آواز، اعلام قلمرو و جذب جفت در فصل بهار است.
- سینه‌سرخ ماده نیز آواز دارد، اما معمولاً در پاسخ به نر یا برای دفاع از قلمرو خود در زمستان می‌خواند.
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که آواز نرها معمولاً قوی‌تر و واضح‌تر از ماده‌هاست، ولی برای گوش انسان عادی تشخیص این تفاوت تقریباً غیرممکن است.
پرنده‌ای بسیار قلمروطلب
سینه‌سرخ، با وجود ظاهر لطیفش، پرنده‌ای به شدت قلمروطلب است.
در زمستان اغلب تنها زندگی می‌کند و حتی از ورود سینه‌سرخ دیگری به محدوده‌اش جلوگیری می‌کند. اگر دو سینه‌سرخ به‌طور هم‌زمان در یک باغ دیده شوند، معمولاً شاهد درگیری، تعقیب و رفتارهای تهاجمی خواهیم بود.
این رفتار در هر دو جنس دیده می‌شود؛ یعنی هم نر و هم ماده در دفاع از قلمرو خود بسیار جدی‌اند. پس این ویژگی نیز برای تشخیص جنسیت کافی نیست.
تنها سرنخ واقعی در فصل تولیدمثل
فقط در زمان جفت‌گیری و تولیدمثل می‌توان رفتارهای متفاوت نر و ماده را به‌وضوح مشاهده کرد. اگر خوش‌شانس باشید و سینه‌سرخ‌ها را در این فصل ببینید، از طریق چند نشانه می‌توان نر و ماده را تشخیص داد:
۱. ساخت لانه
تنها ماده سینه‌سرخ لانه می‌سازد. این لانه معمولاً نیم‌کره‌ای شکل و از خزه، برگ و علف خشک ساخته می‌شود. محل آن معمولاً در شکاف درخت، سوراخ دیوار، یا لابه‌لای بوته‌ها و شاخه‌هاست.
۲. خوابیدن روی تخم‌ها
پس از تخم‌گذاری، ماده به‌تنهایی روی تخم‌ها می‌خوابد (حدود ۱۳ تا ۱۵ روز). نر در این مدت به دفاع از قلمرو و آوردن غذا برای ماده مشغول است.
۳. تغذیه‌ی ماده توسط نر
در دوران جفت‌گیری، سینه‌سرخ نر با آوردن غذا (حشرات و کرم‌ها) برای ماده، آمادگی خود برای حمایت از خانواده را نشان می‌دهد. این رفتار یکی از مطمئن‌ترین نشانه‌های تشخیص نر است.
۴. مراقبت از جوجه‌ها
پس از تولد جوجه‌ها، هر دو والد به تغذیه و مراقبت از آن‌ها کمک می‌کنند. حدود سه هفته پس از ترک لانه، جوجه‌ها هنوز توسط والدین تغذیه می‌شوند.
اگر ماده در همین زمان دوباره تخم‌گذاری کند، نر به‌تنهایی از جوجه‌های قبلی مراقبت می‌کند.
سینه‌سرخ در زمستان؛ مهمان آسیب‌پذیر باغ‌ها
سینه‌سرخ یکی از وفادارترین مهمانان زمستانی باغ‌هاست. معمولاً هر روز به محل غذاخوری بازمی‌گردد و به‌سرعت به انسان عادت می‌کند.
اما در این فصل، تشخیص جنسیتش تقریباً غیرممکن است، چون هر دو جنس ظاهر و رفتار مشابهی دارند.
با این حال، سینه‌سرخ در سرمای شدید به شدت آسیب‌پذیر است. غذای طبیعی او شامل حشرات و لاروهاست که در زمستان کمیاب می‌شوند. بنابراین، اگر در حیاط یا باغ‌تان سینه‌سرخی می‌بینید، با کمی دلسوزی می‌توانید به بقای او کمک کنید:
- از دانه‌های ریز مانند ارزن، کتان یا سورگوم استفاده کنید.
- گلوله‌های چربی بدون توری پلاستیکی را در محل‌های امن آویزان کنید.
- از دانه‌ی آفتابگردان با پوست استفاده نکنید، چون سینه‌سرخ توان شکستن آن را ندارد.
- میوه‌های وحشی مانند زالزالک، سرخدار و ارس را در دسترسش قرار دهید؛ این میوه‌ها در زمستان منبع عالی انرژی هستند.
با این کار نه‌تنها به زنده ماندن این پرنده‌ی کوچک در سرمای زمستان کمک می‌کنید، بلکه فرصت تماشای یکی از زیباترین آوازهای طبیعت را نیز به‌دست می‌آورید.
جمع‌بندی
در نگاه اول، سینه‌سرخ نر و ماده هیچ تفاوت ظاهری ندارند؛ رنگ پر، اندازه و حتی آوازشان تقریباً یکسان است.
تنها در زمان تولیدمثل می‌توان از طریق رفتارهای خاص مانند ساخت لانه، خوابیدن روی تخم‌ها و تغذیه‌ی ماده توسط نر جنسیت آن‌ها را تشخیص داد.
اما شاید مهم‌تر از دانستن جنسیت پرنده، کمک به حفظ زیستگاه و تأمین غذای کافی برای سینه‌سرخ‌ها در فصل سرما باشد. حضور این پرنده‌ی کوچک و مهربان در باغ، نشانه‌ی تعادل طبیعی محیط و نشاط زندگی است.