به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ شاید برای خیلی از صاحبان گربه‌ها این سؤال پیش آمده باشد که چرا وقتی حیوانشان مریض می‌شود یا حال خوبی ندارد، ناگهان ناپدید می‌شود و در گوشه‌ای تاریک و خلوت پنهان می‌گردد. حتی درمورد گربه‌های خیابانی هم معمولاً چنین است؛ ما به ندرت جسد گربه‌ای را در سطح شهر می‌بینیم، مگر آنکه قربانی تصادف یا حادثه‌ای شده باشد. این موضوع باعث شده بسیاری باور کنند که گربه‌ها وقتی احساس مرگ می‌کنند، جایی دور از چشم می‌روند تا در سکوت بمیرند.
اما واقعیت علمی پشت این رفتار چیست؟ آیا گربه‌ها واقعاً از مرگ خود آگاه‌اند؟ یا این فقط واکنشی غریزی برای حفظ بقاست؟
ریشه‌ی تکاملی رفتار پنهان شدن
غریزه‌ی بقا و خود محافظت
در دنیای حیوانات، نمایش ضعف مساوی است با افزایش خطر. حیوان بیمار یا زخمی هدف شکارچیان یا حتی حیوانات هم‌گونه‌ی قوی‌تر قرار گیرد. به همین دلیل، بسیاری از گونه‌ها – از پرندگان گرفته تا پستانداران شکارچی مانند گربه - یاد گرفته‌اند در زمان بیماری یا ضعف، خود را پنهان کنند تا از خطر در امان بمانند.
گربه‌ها که از نسل شکارچیان تنهایی مانند گربه‌سانان وحشی آفریقایی هستند، این غریزه را از اجداد خود به ارث برده‌اند. وقتی دچار بیماری، درد یا ناتوانی میشوند، تمایل دارند جایی امن، تاریک و دور از دید پیدا کنند؛ جایی که احساس امنیت بیشتری کنند و از تهدیدات احتمالی محفوظ بمانند.
تفاوت میان آگاهی از مرگ و غریزه
شواهد علمی نشان نمی‌دهد که گربه‌ها «آگاهانه» به استقبال مرگ می‌روند. بیشتر رفتارشناسان حیوانی بر این باورند که گربه در زمان بیماری به دنبال محیطی می‌گردد که احساس آرامش، گرما و امنیت بیشتری داشته باشد. این واکنش، محصول غریزه است نه درک فلسفی از مرگ.
به بیان دیگر، گربه نمی‌داند قرار است بمیرد، بلکه فقط سعی دارد درد و اضطرابش را در محیطی امن‌تر تحمل کند.
چرا معمولاً گربه مرده‌ای در سطح شهر نمی‌بینیم؟
این پرسش از دید رفتاری و زیست‌محیطی چند پاسخ دارد:
1- پنهان‌شدن طبیعی: گربه‌های خیابانی هنگام بیماری یا ضعف، به مکان‌های خلوت مانند زیر ماشین‌ها، انبارها، بوته‌ها یا کانال‌های فاضلاب پناه می‌برند. بسیاری از آنها در همان مکان می‌میرند و جسدشان به‌سختی پیدا می‌شود.
2- پاکسازی طبیعی محیط: لاشه‌ی حیوانات کوچک در محیط باز معمولاً در مدت کوتاهی توسط حیوانات دیگر (مثل کلاغ‌ها یا سگ‌ها) از بین می‌رود.
3- فعالیت شهرداری‌ها: در شهرها معمولاً لاشه‌ی حیوانات توسط نیروهای خدمات شهری جمع‌آوری می‌شود، بنابراین ما به ندرت آنها را می‌بینیم.
نشانه‌های رفتاری گربه‌ای که پنهان می‌شود
پنهان شدن گربه همیشه نشانه‌ی نزدیک شدن مرگ نیست، اما اگر این رفتار ناگهانی و همراه با سایر علائم بیماری باشد، باید جدی گرفته شود. برخی از مهم‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
- کاهش یا قطع کامل اشتها
- نپذیرفتن آب یا غذا
- خواب زیاد، بی‌تحرکی یا بی‌علاقگی به بازی
- تنفس سنگین، صداهای غیرعادی یا باز کردن دهان هنگام نفس کشیدن
- پنهان شدن در مکان‌های غیرمعمول (زیر تخت، پشت کمد، داخل کمد لباس، زیر پله‌ها و ...)
- گاهی لرزش بدن، گیجی یا عدم تعادل هنگام راه رفتن
اگر گربه‌تان بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت در گوشه‌ای مخفی مانده یا علائم بالا را دارد، مراجعه فوری به دامپزشک ضروری است.
گربه‌ها و ارتباط میان درد و پنهان‌شدن
گربه‌ها استاد پنهان کردن درد هستند. در طبیعت، حیوانی که درد خود را نشان دهد، شکار راحت‌تری است. بنابراین حتی گربه‌های خانگی هم به‌صورت غریزی تلاش می‌کنند ناراحتی یا بیماری‌شان را پنهان کنند. پنهان‌شدن راهی است برای کاهش تحریک محیطی، دور ماندن از سروصدا و آرام‌تر گذراندن دوران ناخوشی.
برخی بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه، بیماری‌های قلبی یا سرطان، در باعث خستگی شدید و تمایل گربه به انزوا شوند. در این حالت، گربه ترجیح می‌دهد در گوشه‌ای ساکت بماند، کمتر حرکت کند و کمتر دیده شود.
آیا گربه‌ها «می‌دانند» که در حال مرگ‌اند؟
پژوهش‌های رفتاری هنوز پاسخ قطعی به این پرسش نداده‌اند، اما شواهد نشان می‌دهد گربه‌ها از مرگ به‌صورت ذهنی و انتزاعی آگاه نیستند. با این حال، آنها متوجه تغییرات در بدنشان میشوند - ضعف، درد، بی‌اشتهایی و خستگی - و برای سازگاری با آن تغییرات، رفتارهایی مثل پنهان‌شدن یا سکوت در پیش می‌گیرند.
بنابراین، آنچه ما به‌عنوان «رفتن گربه برای مردن» تعبیر می‌کنیم، درواقع تلاشی غریزی برای احساس امنیت و کاهش استرس است، نه انتخابی آگاهانه برای مرگ.
چگونه باید با گربه‌ای که پنهان شده رفتار کنیم؟
۱. آرامش و سکوت را حفظ کنید
هرچه شما نگران‌تر یا پرتحرک‌تر باشید، استرس گربه بیشتر می‌شود. سعی کنید با صدای آرام با او صحبت کنید، حرکات ناگهانی انجام ندهید و اجازه دهید حس امنیت حفظ شود.
۲. غذا و آب در دسترس قرار دهید
ظرف آب تازه و غذای مرطوب (مثل کنسرو یا غذای نرم) را نزدیک محل پنهان‌شدن بگذارید تا بدون نیاز به جابجایی زیاد، بتواند بخورد یا بنوشد.
۳. هرگز به زور او را بیرون نکشید
این کار می‌تواند اضطراب را افزایش دهد و حتی باعث حمله دفاعی گربه شود. اجازه دهید خودش تصمیم بگیرد بیرون بیاید.
۴. محیطی امن و گرم برایش بسازید
اگر گربه‌تان بیمار است، جایی گرم، نرم و کم‌نور برایش فراهم کنید. پتو یا حوله‌ای آشنا و تمیز در دسترسش قرار دهید تا احساس امنیت بیشتری کند.
۵. با دامپزشک مشورت کنید
در هر شرایطی که تغییر رفتار یا نشانه‌های ضعف می‌بینید، حتی اگر گربه پنهان شده باشد، باید دامپزشک او را معاینه کند. ممکن است بیماری‌ای در حال پیشرفت باشد که هنوز علائم ظاهری شدیدی ندارد.
نکات ویژه برای گربه‌های پیر یا بیمار مزمن
گربه‌های مسن معمولاً بیشتر از سایرین تمایل به پنهان شدن دارند، زیرا دردهای مفصلی، کاهش بینایی یا ضعف عمومی باعث خستگی و استرس می‌شود. برای این گربه‌ها
- از تشک نرم و گرم استفاده کنید.
- محل استراحت را در نقطه‌ای آرام و بدون رفت‌وآمد زیاد قرار دهید
- جعبه خاک و آب را نزدیک استراحتگاه بگذارید تا مجبور به حرکت زیاد نباشد.
- در صورت امکان از خدمات مراقبت تسکینی (palliative care) دامپزشکی استفاده کنید تا درد و استرس حیوان در روزهای پایانی کمتر شود.
گربه‌های خیابانی و رفتار پنهان‌شدن
در گربه‌های آزاد، پنهان‌شدن یک واکنش طبیعی و حیاتی است. اگر گربه‌ای خیابانی که معمولاً در محدوده‌ای خاص دیده می‌شده ناگهان ناپدید شود، احتمال دارد بیمار یا ضعیف شده و به گوشه‌ای خلوت پناه برده باشد. در چنین مواردی جستجو در انبارها، زیر خودروها یا بوته‌های متراکم ممکن است کمک‌کننده باشد.
با این حال باید دانست که در فضای شهری، بسیاری از مرگ‌ها بر اثر تصادف رخ می‌دهد و جسد گربه ممکن است توسط حیوانات دیگر جابجا شود یا به‌سرعت تجزیه گردد، بنابراین نبود جسد لزوماً نشانه‌ی «رفتن برای مرگ» نیست.
جمع‌بندی
پنهان شدن گربه در دوران بیماری یا ضعف رفتاری کاملاً طبیعی و غریزی است. این رفتار نشانه‌ی آگاهی از مرگ نیست، بلکه تلاشی است برای محافظت از خود و کاهش استرس. صاحبان گربه‌ها باید بدانند که پنهان‌شدن ناگهانی، به‌ویژه اگر با علائم ضعف یا بی‌اشتهایی همراه باشد، هشداری جدی است و نیاز به بررسی دامپزشکی دارد.
درک صحیح از این رفتار به ما کمک می‌کند به جای ترس یا قضاوت، با مهربانی و علم بیشتری از گربه‌هایمان مراقبت کنیم. فراهم کردن محیطی امن، آرام، گرم و قابل‌اعتماد می‌تواند روزهای بیماری یا پیری آنها را آسان‌تر کند و به بهبود کیفیت زندگی‌شان منجر شود — حتی اگر به ظاهر بخواهند مدتی در سکوت پنهان بمانند.