به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛واقعیت این است که اختلاف در محتوای مواد مغذی خوراک‌ها، مساله‌ای نیست که هر کسی آن را با تغذیه گاو شیری درگیر کند، با این حال، بسیاری از متخصصان تغذیه، اینکه چرا دو نمونه خوراک مشابه ممکن است دارای ترکیب متفاوت باشند را مورد بررسی قرار داده اند.
تفاوت در ترکیب یک خوراک را مـی تـوان بـه سـه منبـع مـهـم تقسيم نمـود:
• تجزیه‌ای
• نمونه‌گیری
• تفاوت درست یا واقعی
تفاوت تجزیه‌ای
تفـاوت تجزیه‌ای با تجزیـه کـردن مـكـرر نمونـه‌هـا (sub-samples) از بعضی نمونـه‌هـای آسیاب شـده یـک خـوراک در یک آزمایشگاه واحـد تعییـن مـی‌شـود کـه معمولا اگر آزمایشگاه عملکرد خوبی داشـته باشـد، اختلاف بيـن اجـزای خوراک کمتر خواهـد بـود. همچنین تجزیـه خـوراک در دو آزمایشگاه متفـاوت ممكـن اسـت نتایج متفاوتی داشـته باشـد، امـا بـروز ایـن حـالـت می‌توانـد بـا اسـتفاده از یک آزمایشگاه واحـد، برطرف شـود.
تفاوت نمونه‌گیری
تفاوت نمونـه‌گیـری، با نمونـه‌گیـری تـکــرار شـده یـک تـوده خـاص خوراک انـدازه‌گیری می‌شـود. بعنـوان مثال، اگـر امـروز یک بهاربنـد از گاوها با یک تن سیلاژ ذرت تغذیه شوند و ۵ نمونه از آن یک تن خوراک گرفته شود، تفاوت بین آن پنج نمونه تفاوت در نمونه‌گیری خواهد بود (علاوه بر تفاوت در تجزیه). تفاوت نمونه‌گیری به نوع خوراک و دقت نمونه‌گیری بستگی دارد.
خوراک‌های حاوی ذرات همگن با توجه به اندازه و ترکیب شیمیایی (برای مثال کنجاله سویا) معمولا دارای خطای نمونه‌گیری کمی می‌باشند. اما خوراک‌هایی که ذرات ناهمگن دارند دارای یک خطای نمونه‌گیری بسیار بزرگ می‌باشند. سیلاژ ذرت دارای ذرات متشكل از ساقه، برگ، دانه و همچنین چوب بلال می‌باشد و ترکیب مواد مغذی بخش‌های مختلف گیاه به طور گسترده‌ای متفاوت است.
دانه حاوی غلظت بالاتری از نشاسته و غلظت پایین‌تری از الیاف است. بطوری که یک نمونه با قطعات اضافی دانه نسبت به میانگین دارای غلظت نشاسته بیشتر و غلظت فیبر کمتر در برابر سیلاژ واقعی خواهد بود.
اگر چندین نمونه گرفته شود، احتمالی که وجود دارد این است که بعضی نمونه‌ها قطعات بیشتر دانه را دارا خواهند بود و بعضی دیگر از نمونه‌ها نیز قطعات کمتری از دانه را نسبت به آنچه سیلاژ واقعی دارد را دارا خواهد بود.
به دلیل تغییرپذیری بین نمونه‌ها در مقدار دانه (یا چوب بلال یا ساقه) غلظت نشاسته بین نمونه‌ها متفاوت خواهد بود. اگر فقط یک نمونه گرفته شود و آن نمونه حاوی دانه بیشتری نسبت به میانگین واقعی سیلاژ باشد، یک متخصص تغذیه به اشتباه فرض را بر این می گیرد که سیلاژ دارای مقادیر بالاتری نشاسته و مقادیر کمتری NDF نسبت به مقادیر واقعی آن خواهد داشت و در نتیجه جیره بر اساس این فرض صحیح نخواهد بود.
تفاوت درست یا واقعی
آنچه ما سعی داریم هنگام جمع‌آوری و تجزیه نمونه‌های خوراک به تسخیر خود درآوریم تفاوت درست یا واقعی می‌باشد. ترکیب خوراک‌ها می‌توانند به درستی با تغییر در گیاهان (هیبریدهای مختلف یا چیدن)، تغییرات در رشد یا شرایط برداشت، تغییرات در پروسه توليد (تفاوت‌های بین روش تقطیر) تغییر کند.
در بسیاری از اوقات افراد فرض می‌کنند که هر تغییری در ترکیب خوراک نشان‌دهنده یک تغییر واقعی است و از اطلاعات جدید در جهت اصلاح جیره، بدون توجه به هرگونه اطلاعات قبلی استفاده می‌کنند.
مثلا اگر غلظت نشاسته در سیلاژ ذرتی که این هفته نمونه‌گیری شده برابر ۲۵ درصد باشد اما مقدار آن در دو هفته قبل ۳۰ درصد بود، ممکن است جیره در جهت افزایش دانه ذرت به منظور جبران غلظت نشاسته کاهش یافته ظاهرا در سیلاژ ذرت اصلاح شود. هرچند تغییر از ۳۰ درصد تا ۲۵ درصد نشاسته ممکن است نشانه یک تغییر واقعی در سیلاژ باشد یا آن ممکن است ناشی از تفاوت تجزیه‌ای، تفاوت نمونه‌گیری با ترکیبی از سه منبع تغییر یاد شده باشد.
اگر غلظت نشاسته در سیلاژ به طور واقعی کاهش یابد، اصلاح جیره تضمین شده و حفظ جیره مطابق با غلظت نشاسته کل حفظ خواهد شد. اما اگر سیلاژ واقعا تغییری نکند (اختلاف بین ۳۰ و ۲۵ درصد نشاسته ناشی از تفاوت نمونه گیری باشد)، بنابراین متخصص تغذیه هنگام اصلاح جیره، عدم توازن جیره را افزایش می‌دهد زیرا ترکیب کل جیره با اضافه کردن بیشتر دانه ذرت تغییر می‌یابد. به منظور به حداقل رسانیدن تفاوت نمونه‌گیری، نمونه های متعدد بگیرید.
خطای نمونه‌گیری یک منبع مهم تغییرپذیری (بی‌ثباتی) در ترکیب خوراک است. کـه ایـن خـطـا فقط می‌تواند با تکرار نمونـه‌گیـری همـان مـواد محاسبه شـود (به عنوان مثال نمونه‌گیری از یک توده سیلاژ که در یک روز تغذیه خواهـد شـد امـا بـه دلیل هزینه، به ندرت در مزرعـه اجـرا مـی‌شـود.
گاهـی اوقـات گرفتن نمونـه‌هـای مکرر از یک خوراک داده شده می‌توانـد بـه ارزیابی تکنیک نمونه‌گیری کمک کند زیرا اختلاف‌هـای بیش از حد می‌تواند نشان‌دهنده تکنیک نمونه‌گیـری ضعيـف باشـد. بـرای سیلاژ ذرت، تفـاوت در نمونـه‌گیـری می‌توانـد بـا یک عامـل از بین دو فردی که نمونه‌گیری می‌کننـد بـه وجـود آید.
تکرار نمونه‌گیری از یک خوراک در طول زمان، یک جایگزین عملی نمونه‌گیری مکرر از مـواد مشابه داده شده در یک روز می‌باشـد. تفـاوت بيـن نمونـه‌هـا در طول زمـان نشان‌دهنده تفاوت در نمونه‌گیری و تفاوت واقعـی مـی‌باشـد. در واکنش بـه تفـاوت نمونـه‌گیـری بـا اصـلاح غیرضروری یک جیره و یا برعکس چشم‌پوشی از یک تغییر واقعی در ترکیب خوراک می‌تواند منجر به تغییرات جيـره شـود کـه اثـرات زیان‌آوری بر گاو یا سوددهی می‌گذارد.
برای مثال، اگر غلظت NDF سیلاژ بـه طـور واقعی کاهش یابـد امـا جـيـره اصلاح نشود، ممكـن اسـت گاوهـا از اسیدوز رنج ببرند. از سویی دیگر، اگر غلظت NDF بـه نـظـر برسد که کاهش یابد (نـه يـطـور واقعی) (مثـل تفاوت در نمونه‌گیری) و جیره با افزایش میزان سیلاژ اصلاح شود، الیاف بالاتر جیره می‌تواند خوراک مصرفی و تولید شیر را کاهش دهد. راه جلوگیری از زیاده‌روی در تغییرات فرضی ترکیب خوراک میانگین گرفتن از نتایج آزمایشگاهی در طول زمان می‌باشد، اما میانگین گرفتن بیش از حد حساسیت را کاهش می‌دهد و ممکن است تغییرات واقعی ترکیب خوراک از دست بروند. از مطالعات انجام شده روی نمونه‌گیری مکرر از سیلاژها (هم سیلاژ ذرت و هم سیلاژ علوفه‌ها) در مزارع پرورش گاو شیری تجاری، مشخص شده که یک میانگین از سه نمونه در یک دوره دو هفته‌ای معمولا به دقت ترکیب در پستی از سیلاژ (DM، CP، NDF و نشاسته) را برآورد می‌کند.
در عمل می‌بایستی دو یا سه نمونه در طی یک دوره چند روزه گرفته شود، ترکیب بدست آمده از آزمایشگاه میانگین گرفته شود و میانگین در جهت فرموله کردن جیره استفاده شود. زمانی که داده‌های تجزیه‌ای از نمونه جدید آن خوراک بدست می‌آید، مقدار جدید را با مقداری که قبلا در فرموله کردن جیره استفاده شده میانگین بگیرید. میانگین پیشین را با میانگین جدید جایگزین کنید و روند ادامه داده شود.
برای مثال اگر یک سیلو از سیلاژ ذرت سه بار در طول یک دوره یک هفته‌ای نمونه‌گیری شود و نمونه‌ها ۴۲، ۳۸ و ۴۴ درصد NDF داشته باشند، میانگین به منظور استفاده برای فرمولاسیون جیره ۴۱/۳ درصد می‌باشد. اگر نمونه دیگری سه هفته بعد گرفته شود و NDF آن ۴۶ درصد باشد، مقدار جدید به منظور استفاده در فرمولاسیون، میانگین ۴۱/۳ و ۴۶ یعنی ۴۳/۷ درصد خواهد بود. این روشی کافی به منظور ملایم کردن داده‌ها برای اجتناب از زیاده‌روی بوده و هنوز هم در گرفتن یک تغییر واقعی به اندازه کافی حساس می‌باشد.
این میانگین پویا تا زمانی ادامه خواهد یافت که بدانید یا فکر کنید که خوراک ممکن است واقعا تغییر کرده باشد. اگر در تغذیه یک سیلاژ مشخص شد که زمینه‌هایی از تغییرات در آن وجود دارد، ممکن است هنگام بدست آمدن نشانه، میانگین پویای جدیدی شروع شود. به منظور جلوگیری از دست رفتن تغییرات واقعی با این روش، به مدیریت خوب موجودی و رکوردها نیاز است.
یک متخصص تغذیه نیز می‌بایست به همه داده‌های تجزیه‌ای جدید نسبت به یک یا دو تجزیه پیشین توجه داشته باشد. اگر یک ماده مغذی یا مواد مغذی به طور قابل توجهی تغییر یابد، نمونه دیگر باید سریعا گرفته شود و اگر این نتایج با نتایج پیشین مشابه باشد، این حاکی از یک تغییر واقعی است و یک میانگین پویای جدید بایستی شروع گردد.
پیام‌های اصلی
• تفاوت در نمونه‌گیری می‌تواند برای سیلاژها قابل توجه باشد و این اغلب به عنوان یک تغییر واقعی در ترکیب علوفه می‌باشد. و تکنیک‌های نمونه‌گیری خوب، خطای نمونه‌گیری را کاهش می‌دهد اما آن را رفع نخواهد کرد. مهمترین تکنیک نمونه‌گیری این است که قبل از نمونه‌گیری، خوراک باید کاملا مخلوط شود.
به جای گرفتن چند مشت سیلاژ از یک سیلو (که نه تنها منجر به نمونه نامطلوب می‌شود بلکه عملی خطرناک است)، مقداری سیلاژ از كل فيدر در تعدادی سطل برداشته، تا حد امکان مخلوط نمایید و نمونه بگیرید. بهترین گزینه استفاده از یک TMR میکسر برای مخلوط کردن سیلاژ (نه با دیگر اجزاء اضافه شده) می‌باشد. سیلاژ مخلوط شده را تخلیه کنید و نمونه گیری نمایید.
• تمامی داده‌های جدید را در چهارچوب دو یا سه نمونه قبلی بررسی نمایید: جدیدترین اطلاعات تجزیه‌ای با مقدار استفاده شده پیشین را به منظور فرموله کردن جیره میانگین بگیرید، به داده‌های یک نمونه منفرد اتکا نکنید.
• زمانی که به نظر می‌رسد ترکیب مواد مغذی به طور قابل توجه تغییر می‌کند، سریعا نمونه دیگری برداشته و پیش از فرموله کردن جیره، مشخص کنید که آیا تغییر در ترکیب، یک تغییر واقعی است یا یک پیامد ناشی از تفاوت در نمونه‌گیری است.
نویسنده: رسول رضائی