به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ پس از آنفلوانزای پرندگان، این بار شاهد شیوع آنفلوانزای خوکی (Swine influenza) در ایران هستیم. آنفلوانزا از آن دسته بیماری‌هایی است که کمتر کسی است که به آن مبتلا نشده باشد! اما تا همین اواخر هنوز جدیت شیوع آنفلوانزای پرندگان بر عموم مشخص نشده بود. گرچه هنوز هم از خطرات مرگبار آن آگاهی کافی وجود ندارد اما زنگ خطرهای بسیاری در تمام دنیا بر علیه این بیماری به‌صدا درآمده است.
آنفلوانزای خوکی نوع A که افراد زیادی را در آمریکا، مکزیک و کشورهای دیگر جهان از جمله ایران مبتلا کرده است، درواقع نوعی ویروس جدید آنفلوانزا از گونه A می‌باشد که پیش ازین در انسان ایجاد بیماری نکرده بوده است.
در حال حاضر همه جزئیات مربوط به ویروس آنفلوانزای خوکی مشخص و شناخته شده نیست اما مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حال تحقیق و بررسی این ویروس می‌باشند و اقداماتی در دستور کار است. در این نوشته نشانه‌ها و راه‌های درمان و پیشگیری از این بیماری توضیح داده شده است.
مبدأ و منشأ آنفلوانزای خوکی
ویروس عامل آنفلوانزای خوکی در انسان H1N1 می‌باشد. سازمان بهداشت جهانی برای متمایز کردن این گونه ویروس با نوعی از آن که در سال ۱۹۱۸ تلفات گسترده جهانی داشته است، آن را با پسوند ۲۰۰۹ و یا به اختصار ۰۹/H1N1 معرفی می‌نماید.
خوک‌ها ممکن است به ویروس آنفلوانزای انسانی، سایر حیوانات و حتی پرندگان مبتلا شوند اما زمانی خطر بروز می‌کند که جهش ژنتیکی ویروس در بدن خوک اتفاق افتاده و به هر شکل ویروس جهش یافته به انسان انتقال پیدا کند.
اخیراً توسط سازمان بهداشت جهانی اعلام شده است که ویروس آنفلوانزای خوکی ممکن است در جهان همه‌گیر شود اما خوشبختانه خطرات ویروس آنفلوانزای خوکی ۰۹/H1N1 تا اندازه‌ای کمتر از آنفلوانزای پرندگان می‌باشد؛ اگرچه امکان گسترش این همه‌گیری جهانی کمتر از شش هفته است یعنی چهار برابر سریع تر از دیگر همه‌گیری‌ها. امروزه ویروس به حدود ۹۰ کشور جهان راه یافته است و فقط در آمریکا نزدیک به ۲۶۰ مورد مرگ در اثر این بیماری اتفاق داده است.
راه‌های انتقال ویروس آنفلوانزای خوکی
در حیوانات: انتقال بین خوک‌ها از طریق راه‌های هوایی شامل دستگاه تنفسی می‌باشد.
از حیوان به انسان: افرادی که در تماس با پرندگان و حیواناتی از قبیل خوک هستند مخصوصاً آنهایی که در مراکز نگهداری این حیوانات مشغول به کارند، در معرض خطر بالای انواع ویروس آنفلوانزای اندمیک در این نوع حیوانات هستند. در نتیجه این جمعیت از انسان‌ها می توانند به‌عنوان میزبان ویروس آنفلوانزا درنظر گرفته شوند. سایر افرادی که در معرض خطر هستند دامپزشکان و کارگران در مراکز تهیه گوشت می‌باشند، گرچه خطر ابتلا برای این دو گروه کمتر از افرادی است که در مزارع پرورش خوک و پرندگان کار می‌کنند.
نکته: ویروس۰۹/ H1N1 از خوک جدا نشده و از حیوان به انسان منتقل نمی‌شود بلکه از انسانی به انسان دیگر منتقل می‌شود.
نشانه‌های بیماری آنفلوانزای خوکی
- سرفه، گلودرد، سردرد
- لرز، کوفتگی بدن
- احساس خستگی
- اسهال و استفراغ (در بعضی از بیماران)
ویروس آنفلوانزای خوکی برای اولین بار از خوک به انسان منتقل شده است اما امروزه راه انتقال آن از انسان به انسان می‌باشد.
درمان درصورتی موثر است که تا ۴۸ ساعت پس از بروز علائم آنفلوانزای خوکی آغاز گردد.
آنفلوانزای خوکی که اکنون جهان با آن مواجه شده است درواقع نوعی بیماری نوظهور محسوب می‌شود.
در حال حاضر واکسن موثری بر علیه این بیماری ساخته نشده است.
تعداد موارد بیماری هر ساعت و هر روز درحال تغییر است.
هر گونه از آنفلوانزا را نباید آنفلوانزای خوکی تلقی کرد.
خوشبختانه علائم بیماری آنفلوانزا مشخص و تعریف شده است ازین‌رو تمام کشورها می‌توانند به آسانی گسترش غیرمعمول این بیماری را شناسائی کنند.
پشه‌ها یا مگس‌ها نقشی در انتقال آن ندارند.
در صورتی که گوشت خوک و فرآورده‌های آن کاملاً پخته باشند بیماری را انتقال نخواهند داد.
در انسان: درکل آنفلوانزای نوع ۰۹/H1N1، شباهت زیادی با سایر سویه‌های دارد. نشانه‌های بیماری شامل تب، سرفه، گلودرد، بدن درد، سردرد، خستگی و لرز می‌باشد. درصد زیادی از مبتلایان به این نوع ویروس جدید علائم اسهال و تهوع را نیز داشته‌اند.
باتوجه به این که نشانه‌های ذکر شده تنها منحصر به آنفلوانزای خوکی نمی‌باشد، گرفتن شرح حال کامل از بیمار لازم وضروری است. علاوه براین تشخیص قطعی این نوع از آنفلوانزا نیاز به تست‌های آزمایشگاهی مربوط به نمونه‌های تنفسی شامل نمونه‌های تهیه شده از بینی و گلو دارد.
پیشگیری از آنفلوانزا
پیشگیری در خوک: با واکسیناسیون در دامداری‌ها، قرنطینه کردن حیوانات و ضدعفونی کردن دامداری‌ها و... می‌توان پیشگری کرد.
پیشگیری از انتقال به انسان: استفاده از ماسک صورت توسط دامپزشکان و دامداران هنگام برخورد با حیوان توصیه می‌شود.
نکته: نپوشیدن دستکش و کشیدن سیگار هنگام تماس با حیوان از جمله فاکتورهایی است که ریسک ابتلا را بالا می‌برد.
پیشگیری از انتقال انسان به انسان: راه‌های انتقال در بین انسان‌ها شامل عطسه و سرفه کردن، همچنین تماس با اشیا آلوده به ویروس می‌باشد.
۶ روش پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزای خوکی
شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون، ژل‌ها، فوم‌ها و شستشودهنده‌ها با پایه الکلی، مخصوصاً پس از حضور در مراکز عمومی و همچنین ضدعفونی کردن سطوح می‌تواند تا حد زیادی از شدن انتقال بیماری بکاهد.
متخصصین بر این باورند که شستشوی دست‌ها در پیشگیری از عفونت‌های ویروسی (شامل آنفلوانزای معمولی و خوکی) به‌خوبی موثر است. حتی قطره‌های بسیار ریز از ترشحات بینی و حلق می‌توانند سبب آلودگی میز کار، تلفن و یا سایر سطوح شده و بدین ترتیب انتقال بیماری از انگشت به دهان، بینی و یا چشم انجام شود.
برای پیشگیری از آنفلوانزای خوکی چه کنیم؟
- از حضور در اماکن شلوغ بپرهیزید.
- هنگام سرفه و عطسه، دهان و بینی خود را با دستمال کاغذی کاملاً بپوشانید.
- دستمال را بعد از مصرف درون سطل زباله انداخته و از قراردادن آن بر سطوح یا زمین خوداری کنید.
- موقع سلام دادن با دیگران از دست دادن، بوسیدن و در آغوش گرفتن اشخاص بپرهیزید.
- دست‌های خود را مرتباً با آب و صابون بشوئید مخصوصاً پس از عطسه و سرفه که آنها را جلوی دهان و بینی خود گرفته‌اید. (نکته: اگر در لحظه عطسه دستمال در دسترس نبود بجای اینکه کف دست را جلوی صورت بگیرید از آرنجتان استفاده کنید، چراکه کف دست با همه‌جا تماس داشته و درصد انتقال را بسیار بالا می‌برد.)
-هنگام صحبت با دیگران فاصله را رعایت کنید (حداقل یک متر).
- بعد از ارتباط با دیگران تا قبل از شستشوی دست‌ها، آنها را به صورت خود (چشم، بینی و دهان) نمالید.
- اگر به آنفلوانزای خوکی مبتلا شدید، در منزل بمانید و از تماس با نزدیکان خود پرهیز کنید تا دیگران از ابتلا به بیماری مصون بمانند.
- اگرنشانه‌های آنفلوانزای خوکی به‌خصوص پس از یکی از دو رویداد زیر بروز کند خیلی فوری به پزشک یا مراکز درمانی منطقه مراجعه کنید. (نشانه‌های آنفلوانزای خوکی همانند علائم آنفلوانزای فصلی است.)
• پس از مسافرت به کشورها یا نواحی که بیماری آنفلوانزای خوکی در آنها دیده شده است.
• تماس با افرادی که از این مناطق بازگشته‌اند.
انتقال آنفلوانزای خوکی از افراد بیمار به افراد سالم
به‌نظر می‌رسد ویروس آنفلوانزای خوکی نیز مانند آنفلوانزای فصلی به صورت انسان به انسان انتقال یابد.
تصور می‌شود که راه اصلی انتقال ویروس عطسه یا سرفه افراد مبتلا به طرف افراد سالم باشد (روش مستقیم)
راه دیگر انتقال تماس دست افراد سالم با اشیاء و سطوح آلوده به ویروس آنفلوانزا می‌باشد که با دهان و بینی تماس پیدا کرده است (روش غیرمستقیم).
نکات ضروری در رابطه با آنفلوانزای خوکی
• به افرادی با علائم شبیه آنفلوانزا مانند تب ناگهانی، سرفه و یا دردهای عضلانی پیشنهاد می‌شود که از محیط های کار و مراکز عمومی دور مانده و با پزشک تماس بگیرد.
• همچنین پیشنهاد می‌شود از اجتماعات عمومی در محیط هایی که احتمال می‌رود ویروس در آن‌جا شایع باشد دوری کنید. اهمیت این کار باتوجه به درصد و میزان شیوع این بیماری در شهر و کشور مربوطه متغیر است.
• واکسن آنفلوانزا نیز می‌تواند در پیشگیری این بیماری موثر باشد، هرچند این واکسن‌ها مخصوص ایجاد ایمنی برعلیه ویروس H1N1/09 نمی‌باشد. البته محققین در تلاشند که واکسن جدید از این نوع ویروس را به زودی تهیه کنند.
نکته: ویروس آنفلوانزای خوکی از طریق خوردن گوشت خوک به انسان منتقل نخواهد شد. ویروس این بیماری در دمای پخت بالای ۷۰ درجه سانتی‌گراد ازبین می‌رود. شدت بیماری در انسان به چند مورد بستگی دارد ازجمله: توان ویروس، وجود سابقه ایمنی در افراد، واکسیناسیون یا سابقه ابتلا به آنفلوانزای فصلی و شرایط سلامتی میزبان.
درمان آنفلوانزای خوکی
این ویروس باعث مرگ در خوک‌ها می‌شود. ازین‌رو درمان در آنها به صورت درمان علامتی–حمایتی می‌باشد. با اینکه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها تاثیری علیه این ویروس ندارد اما به پیشگیری از پنومونی باکتریایی و سایر عفونت‌های ثانویه کمک می‌کند.
داروهای ضدویروسی در انسان مبتلا، به تخفیف بیماری و بهبود سریع‌تر کمک خواهد کرد. بهتر است که درمان طی دو روز اول شروع علائم انجام گردد. در کنار داروهای ضدویروس، درمان علامتی-حمایتی در منزل و یا در بیمارستان شامل جایگزین کردن مایعات ازدست رفته و کنترل تب، انجام می‌شود.
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در آمریکا، داروی تامفیلو۱ و همچنین رلنزا۲ را برای درمان و پیشگیری علیه این ویروس توصیه کرده است. البته گروه زیادی از افراد بهبود یافته از این بیماری، نیازی به مصرف داروهای ضدویروس نداشته‌اند.
منبع: دنیای حیوانات