پرورش کبک گوشتی
به‌منظور پرورش کبک‌های گوشتی لازم است از سالن و مادر مصنوعی استفاده شود. بدین منظور جوجه‌های یک‌روزه پس از انتقال از جوجه‌کشی به سالن پرورش منتقل و در زیر مادر مصنوعی قرار داده می‌شوند. در این شرایط درجه حرارت سالن 28 و حرارت زیر مادر مصنوعی 36 درجه سانتی‌گراد تنظیم می‌گردد. با افزایش سن جوجه کبک‌ها هر هفته 1.8درجه سانتی‌گراد از حرارت مادر مصنوعی کاسته تا به 28 درجه سانتی‌گراد رسانده شود. استفاده از محافظ در ابعاد 2×2 متر توصیه می‌گردد. دانخوری و آبخوری در داخل محافظ قرار داده می‌شود. رطوبت داخل سالن باید در حد 95 درصد تنظیم گردد تا از بروز مسائل و مشکلات پرورشی جلوگیری شود. جوجه‌های پرورشی پس از یک ماه به داخل قفس‌های پرورش منتقل شده و به مدت 12 هفته در این سیستم پرورش داده شده و پس از زمان مقرر برای کشتار آماده می‌شوند.
پرورش گله مادر کبک
پرورش کبک با خرید مولدهای پنج ماهه شروع می‌شود پس از خرید گله مولد و نگهداشتن آن در یک دوره پنجاه روز روشنائی، فعالیت کبک‌های ماده برای تخم‌گذاری آغاز می‌شود. کبک در سن 4 ماهگی به بلوغ جسمی و در 6/5 ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسد، به عبارت دیگر طول مدت نگهداری تا شروع تولید 27 هفته (6/5 ماه) است. طول دوره تولید 62 هفته (15 ماه) و به شرح زیر است :
- طول دوره اول تولید 15 هفته (3/5 ماه)
- مدت آمادگی برای شروع مرحله دوم تولید 11 هفته (2/5 ماه)
- طول دوره دوم تولید 15 هفته (3/5 ماه)
- مدت آمادگی برای شروع مرحله سوم تولید 6 هفته (1/5 ماه)
- طول دوره سوم تولید 15 هفته (3/5 ماه)
برای شروع کار و موفقیت بیشتر٬ تامین نژاد خوب از اساسی‌ترین گزینه‌ها می‌باشد. شرایط یک گله ایده‌آل در زیر آورده شده است:
1- گله باید از لحاظ همخونی در حد لاین مادر اولیه بوده تا تکثیر، تولید و پرورش در حد استاندارد بوده و بازدهی مطلوب داشته باشد. این شاخص از مهمترین گزینه‌های موفقیت است.
2- تعداد تخم‌گذاری در هر دوره پرورش حداقل عدد باشد.
3- مقاوم بودن گله مذکور در برابر بیماری‌ها
4- هیچ‌گونه نقص عضوی در پرنده وجود نداشته باشد.
5- داشتن چنگال‌های بلند که در جفت‌گیری موثر بوده و باعث بالا بردن درصد نطفه‌دار بودن تخمها می‌شود.
جفت‌گیری کبک‌ها
دو روش برای جفت‌گیری کبک‌ها وجود دارد. یکی اینکه دو به دو در قفس‌های جداگانه جفت‌گیری داده شوند و یا اینکه به‌طور جمعی و گروهی نگهداری شوند. در روش جفت‌گیری گروهی نگهداری پرندگان نر و ماده به نسبت 1 به 3 یا 1 به 4 و به‌طور جمعی می‌باشد. در سیستم جفت‌گیری دوتایی تعداد تخم هرماده حدود 60 عدد و در روش گروهی حدود 40 عدد در فصل تخم‌گذاری می‌باشد.
تلفات دوره پرورش
1- میزان تلفات قبل از انتخاب مولد تا سن 18 هفتگی 1/5درصد بطور ماهانه می‌باشد.
2- میزان تلفات بعد از انتخاب تا سن تولید 1/5درصد بطور ماهانه درنظر گرفته می‌شود.
3- میزان تلفات در دوره تولید 1/5درصد در ماه، و در کل دوره پرورش 4/5درصد محاسبه می‌شود.
تغذیه کبک
کبک‌ها باید تغذیه نخستین خود را با 38درصد پروتئین آغاز کنند. پروتئین این جیره غذایی در سن سه تا شش هفتگی به‌تدریج به 24درصد کاهش داده می‌شود و سپس تا مرحله بلوغ و دوران نگهداری این مقدار به 17درصد می‌رسد. تغذیه این پرندگان 24 ساعت پس از خروج از تخم باید شروع شود. جیره غذایی آن مشابه جیره مرغ گوشی است. انرژی مورد نیاز کبک در جیره پیش‌دان در حدود 3000 کیلوکالری در هر کیلوگرم جیره می‌باشد. احتیاجات انرژی و مواد مغذی مورد نیاز کبک در جدول زیر آورده شده است.
مشخصات کل جیره کبک در مراحل مختلف رشد
|
|
جیره پیش‌دان |
جیره رشد |
جیره تولید |
|
پروتئین خام |
25 |
20 |
16 |
|
انرژی متابولیسمی |
2.80 |
2.70 |
2.70 |
|
چربی |
3.70 |
2.70 |
2.80 |
|
فیبر |
4.50 |
3.80 |
3.20 |
|
کلسیم |
1.30 |
1.20 |
3.00 |
|
فسفات |
0.80 |
0.70 |
0.50 |
نمونه جیره مورد استفاده در تغذیه کبک
|
|
جیره بیش دان |
جیره رشد |
جیره تولید |
|
ذرت |
21.00 |
43.52 |
51.32 |
|
سویا |
59.20 |
47.90 |
39.61 |
|
روغن ذرت |
6.04 |
3.85 |
4.77 |
|
گندم |
9.00 |
2.31 |
0.00 |
|
دی کلسیم فسفات |
2.20 |
0.45 |
2.19 |
|
پودر صدف |
1.05 |
0.44 |
0.61 |
|
نمک |
0.40 |
0.44 |
0.45 |
|
ویتامین |
0.50 |
0.50 |
0.50 |
|
مواد معدنی |
0.45 |
0.45 |
0.45 |
|
متیونین DL |
0.16 |
0.14 |
0.10 |
میزان خوراک مصرفی در گله مولد
میزان مصرف خوراک در دوره اول پرورش بطور میانگین 33 گرم در روز است.
میزان مصرف خوراک در دوره دوم پرورش (از 18 هفتگی تا 27 هفتگی) بطور میانگین 40 گرم در روز است.
میزان مصرف خوراک در دوره استراحت بطور میانگین 27 گرم در روز است.
ویژگی‌های تخم کبک
تخم کبک به رنگ یکدست زرد متمایل به سفید با تعداد زیاد لکه‌های قهوه‌ای با اندازه‌ها و شکلهای متفاوت روی پوسته می‌باشد. وزن تخمها از 16 تا 25 گرم متفاوت (متوسط 21 گرم) و دوکی شکل، با طول متوسط 42 میلی‌متر و عرض 31 میلی‌متر هستند. ضخامت پوسته تخم حدود 0.238 و ضخامت غشاء داخلی پوسته 0.047 میلی‌متر است. نسبت وزن پوسته، زرده و آلبومین به کل وزن تخم به تریب 15.2 درصد، 35 درصد و 49.8 درصد است.
تخم‌گذاری
کبک در شرایط طبیعی از اواسط اردیبهشت تا اواخر تیر تخم‌گذاری می‌کند و نظر به این که پرورش کبک به صورت صنعتی مدنظر است تا توجیه اقتصادی داشته باشد٬ لذا بایستی سیستم نور مصنوعی، خوراک فرموله شده و جایگاه مخصوص با مدیریت قبل و بعد از شروع تخم‌گذاری تداوم تولید تخم در گله داشته باشیم. بنابراین تهیه کردن شدت روشنایی 15-10 لوکس نور در طول هر دوره تخم‌گذاری از ملزومات تخم‌گذاری کبک ماده محسوب می‌شود.
تعداد تولید تخم به‌ازاء هر کبک مولد در دوره اول 35 تا 40 تخم، در دوره دوم 50 تا 55 تخم و در دوره سوم 45 تا 50 تخم خواهد بود.
جمع‌آوری و ذخیره‌سازی تخم‌های کبک
درصورت استفاده از آشیانه‌های دسته جمعی، تخمها باید حداقل 4 بار در روز جمع‌آوری شوند. تخمها را پس از تمیز کردن با پارچه تمیز و خشک، حداکثر تا دو هفته و در دمای 15 درجه سانتی‌گراد و رطوبت حدود 75درصد و به شکلی که سر کوچک تخمها رو به پایین باشد نگهداری می‌کنند و بهتر است روزانه آنها را تحت زاویه 45 درجه بچرخانند. تخم‌هایی که بیش از 14 روز نگهداری می‌شوند امکان جوجه‌کشی کمتری دارند و 2 روز دیرتر از تخم بیرون می‌آیند.
جوجه‌کشی کبک‌ها و ماشین جوجه‌کشی
دوره جوجه‌کشی کبک 24 روز می‌باشد. وزن جوجه کبک یک‌روزه بطور متوسط 14 گرم است. درجه حرارت ماشین جوجه‌کشی باید 38 درجه سانتی‌گراد بوده و میزان رطوبت آن 65درصد تنظیم گردد. در روز تولد جوجه‌ها میزان رطوبت بایستی 80درصد باشد اگر رطوبت در مرحله جوجه‌کشی به اندازه کافی نباشد موجب خشک شدن پوسته داخلی تخمها گشته و جوجه‌ها به سختی می‌توانند پوسته داخلی و خارجی تخم را شکسته و از تخم خارج شوند. در صورت استفاده از ماشین‌های جوجه‌کشی معمولی، گذاشتن پارچه‌ای مرطوب تمیز داخل دستگاه و یا استفاده از مرطوب‌کننده‌های اتوماتیک در داخل دستگاه هچر الزامی است. ماشین‌های جوجه‌کشی تمام خودکار رطوبت و حرارت را به‌طور خودکار تنظیم می‌کنند.
یکی از مسائل مهم در افزایش میزان جوجه‌درآوری چرخش تخمها در داخل دستگاه جوجه‌کشی است. این عمل مانع از آن می‌شود تا جنین به سطح پوسته نزدیک و به آن بچسبد که در این صورت ضمن پاره شدن شالاز تخم، موجب مرگ جنین خواهد شد. سیستم چرخش اتوماتیک ماشین جوجه‌کشی هر یک ساعت یکبار مانع از برور مسئله فوق شده و موجب جوجه‌کشی موفق خواهد شد.
شرایط ماشین جوجه‌کشی
- دوره جوجه‌کشی 23 تا 24 روز است.
- دمای دستگاه جوجه‌کشی از روز اول تا بیستم باید 38 درجه سانتی‌گراد باشد.
- دمای هچر در روز بیست و یکم باید 32 درجه سانتی‌گراد باشد.
- چرخش تخمها باید 3 تا 24 بار در روز صورت گیرد.
- وضعیت قرارگیری تخمها در دستگاه جوجه‌کشی باید به شکلی باشد که انتهای کوچک تخمها به طرف پایین و انتهای بزرگتر به طرف بالا باشد.
- میانگین درصد تخم‌های قابل جوجه‌کشی در کبک 90درصد است.
- میانگین درصد جوجه درآوری تخم‌های کبک 80درصد است.
مسائل و مشکلاتی که منجر به پایین آمدن جوجه‌کشی می‌شود :
مسائل و مشکلات دوره پرورش کبک
1- استفاده از والدین خیلی مسن
2- استفاده از والدهای آسیب دیده (مریض، لنگ و بدشکل)
3- وجود نسبت نامناسب نرها به ماده‌ها
4- همخونی بیش از حد
5- نوردهی نامناسب محیط پرورش
6- افزایش بیش از حد دمای سالن پرورش
7- استفاده از جیره غذیی با کیفیت پایین و یا کهنه
مسائل و مشکلات دستگاه جوجه‌کشی
1- تغییر سریع دما بین سردخانه و دستگاه جوجه‌کشی
2- دما و رطوبت نامناسب دستگاه
3- دمای بالای ساختمان جوجه‌کشی
4- چرخش نامناسب تخمها
5- نظافت و بهداشت نامناسب
زمان‌بندی امور در ماشین جوجه‌کشی
1- ضدعفونی دستگاه جوجه‌کشی، هچر و سینی‌‌ها
2- گاز دادن دستگاه 2 روز قبل از قرار دادن تخمها و روشن کردن آن برای انجام تنظیمات و ثابت نمودن دما و رطوبت آن
3- خروج تخمها از سردخانه به اطاق انتظار جهت تعدیل دمای آنها و حذف تخم‌های کثیف، شکسته، بدشکل و خارج از اندازه
4- چیدن تخمها در سینی‌های جوجه‌کشی (سر کوچک به طرف پایین) و تثبیت شرایط ماشین جوجه‌کشی و گازدهی آن
5- چرخش تخمها 24 مرتبه در روز
6- مشاهده و ثبت شرایط ماشین جوجه‌کشی بطور مرتب
7- انتقال تخمها به هچر در روز بیست و یکم، تغییر دما و رطوبت دستگاه و توقف چرخش تخمها در هچر
8- نگهداری جوجه‌های متولد شده در هچر به نحوی که قبل از خروج کاملاً خشک شوند.
9- خارج کردن جوجه‌ها از هچر و قرار دادن آنها در جعبه‌های تمیز با کاغذهای ضخیم در کف
کبک و بیماری‌ها
مقاومت در مقابل بیماری‌ها چیزیست که پرورش‌دهندگان انواع حیوانات به دنبال آن هستند. کبک حیوانی مقاوم به بیماری‌ها اما چنانچه در مواجه با دوز عفونی هر بیماری قرار گیرد مبتلاء خواهد شد و به‌دلیل خاصیت انتشار در سیستم پرورش متراکم مشکلات قابل ملاحظه‌ای را به دنبال خواهد داشت.
بیماری‌های شایع ویروسی در کبک‌ها عبارتند از نیوکاسل و مایکوپلاسما٬ بیماری‌های باکتریایی شامل سالمونلا و کالامیدیا و بیماری‌های انگلی شامل کوکسیدیوز و کرم نای است. به سبب اهمیت کوکسیدیوز و مایکوپلاسما به آنها اشاره می‌شود.
کوکسیدیوز
عامل بیماری یک انگل تک سلولی می‌باشد که نسبت به بسیاری از ضدعفونی کننده‌ها مقاوم است. این بیماری شایع‌ترین علت مرگ و میر جوجه‌ها در هفته‌های اول زندگی می‌باشد. از علل بروز این بیماری در گله‌های پرورش کبک رطوبت زیاد بستر را می‌توان برشمرد. برای مقابله با بیماری افزایش تهویه یا افزایش قطر بستر و تشخیص سریع و به هنگام بیماری بسیار مهم است. برای درمان از داروی آمپرولیوم استفاده می‌شود.
مایکوپلاسما
مایکوپلاسما عامل بروز یک بیماری تنفسی است که توانایی انتقال از طریق تخم را دارد. چنانچه گله مولد به این بیماری مبتلاء شود سبب تلفات بالا در جوجه‌های حاصل می‌شود و می‌بایست گله مولد را حذف نمود. داروی تایلوزین تا حدودی میزان مرگ و میر را کاهش می‌دهد.
واکسیناسیون
امروزه برای جلوگیری از بروز بیماری ویروسی نیوکاسل از دو نوع واکسن B1 و لاسوتا در مراکز پرورش کبک استفاده می‌شود.
واکسن B1 در سن یک هفتگی از طریق آب آشامیدنی خورانده می‌شود.
واکسن لاسوتا در سن 30 روزگی داده می‌شود و پس از آن نیز به صورت ماهیانه تکرار می‌شود.
منبع : شرکت پارس رابین (مشاوره صنعتی و کشاورزی)
قسمتهای دیگر این مقاله:
پرورش کبک قسمت اول
پرورش کبک قسمت دوم