فضله مرغ ها چه چیزی درباره سلامتی آنها به ما می گویند؟

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ برای کمک به مرغ‌ها در مرغداری های صنعتی، به منظور این که عملکرد آنها بالاتر از استاندارد نژادشان قرار بگیرد، می‌بایست آسایش آنها تا حد ممکن فراهم شود. میانگین وزن یک جوجه یک روزه گوشتی 40 گرم است و این جوجه کوچک می‌باید در 35 تا 36 روز به وزن 2 کیلوگرم برسد. این جوجه ها پر اشتها هستند و به خوراک و آب نوشیدنی بدون محدودیت نیاز دارند. گزینش نژادی و نوع پرورش این مرغ ها برای نرخ بهتر رشد، بهره بردن بیشتر از خوراک و تولید بالاتر، مصرف آب و خوراک آنها را افزایش داده است. 

فاز سریع تر رشد با افزایش مقدار آب موجود در مدفوع و ادرار همراه است.در هفته ششم زندگی هر یک از مرغ‌ها روزانه پیرامون نیمی از آبی را که نوشیده اند به درون بستر دفع می‌کنند. بستر خیس معمولا به عنوان نشانه ای از یک بیماری نامشخص دستگاه گوارش، و یا دستگاه ادراری تلقی می‌شود. 

با بروز یک بیماری، گرفتاری‌های عملکرد مرغ، مانند: بالا رفتن ضریب تبدیل خوراک، کاهش وزن‌گیری، افزایش سن کشتار، در معرض عفونت باکتریایی ثانوی قرار گرفتن، و حذف کالبد مرغ در هنگام بسته بندی، ناگهان یکی پس از دیگری پیش می‌آیند. فیزیولوژی آبی که مرغ می‌نوشد، با آبی که از راه ادرار (کلیه ها)، مدفوع )دستگاه گوارش)، و تبخیر (پوست و دستگاه تنفس) دفع می‌شود برابر است. 

مقدار آبی که نوشیده می‌شود، به دمای محیط، بستگی دارد، و 2 تا 5/2 برابر مقدار خوراکی است که مرغ می‌خورد. در زمان هایی که آب بدن کاهش می‌یابد، احساس تشنگی برانگیخته می‌شود. بیش از اندازه نوشیدن آب، مرتباً پیش می‌آید زیرا جذب آب آهسته است و آبرسانی دوباره به سلول ها نیز زمانبر است. در این شرایط، برای این که توازن آب بدن حفظ شود آب اضافی در ادرار تراوش می‌شود. 

مرغ ها دارای یک جفت کلیه و یک جفت میزنای هستند، اما مثانه ندارند، بنابراین تراوش آب به صورت ادرار در آنها، ویژه خودشان است. نخست لوله میزنای به درون حفره مخرجی گشوده می‌شود، آنگاه ادرار پیش از اینکه از کلواک به همراه فضله تخلیه شود با پسروی از کولون به سمت سکوم حرکت می‌کند. مواد تشکیل دهنده ادرار، هنگامی که از حفره مخرجی، کولون و سکوم می‌گذرد به گونه ای چشمگیر تغییر می‌کند.

حجم زیادی از مایعات از دستگاه ادراری پرندگان عبور می‌کند که بیشتر آن به وسیله لوله های باریک ادراری، دوباره جذب می‌گردد. مقدار مایعاتی که از کلیه ها بازجذب می‌شود، در یک مرغ معمولی 95 % است. بالا رفتن مقدار ادرار، سبب خیس شدن بستر می‌شود که در بیشتر مواقع، به اشتباه، گمان می‌کنیم که خیس بودن بستر در اثر اسهال و یا آنتریت است. فضله روده ای معمولا قهوه ای با کلاهک سفید رنگ اوراتی است، و روزی 12 تا 16 بار دفع می‌شود.

فضله سکومی معمولا قهوه ای تیره است. نسبت فضله روده ای به فضله سکومی 7 به 1 است. مقدار آب فضله، بسته به مواد خوراکی که مرغ می‌خورد تغییر می‌کند و مستقیماً با افزایش حالت اسمزی مواد خورده شده ، و یا در اثر کاهش زمان گذر و سطح جذب آب، (که جذب آب را مختل می‌سازد)، افزایش می‌یابد. در این صورت، نوشیدن آب در مرغ ها برانگیخته می‌شود. این حالت سبب بالا رفتن آب فضله می‌گردد که آن را اسهال می‌گویند. 

اما آنتریت با اسهال متفاوت است زیرا در آنتریت سطح رویه دستگاه گوارش متورم می‌شود، روی هضم مواد اثر منفی می‌گذارد و سرانجام سبب کاهش جذب آب و مواد مغذی می‌گردد، و آب فضله به بالاتر از اندازه عادی می‌رسد. آنتریت معمولا در اثر عوامل بیماری زا پیش می‌آید، اما اسهال معمولاً طبیعت فیزیولوژیکی دارد. 

عوامل ایجاد کننده آشفتگی های آنتریت  

عفونی ها:

بیماری : عفونت های کوکسیدیایی، عفونت های باکتریایی که به وسیله ای-کوالی سالمونلا، کلستریدیوم، کمپیلوباکترژوژنی، و اسپیروکت ها، ایجاد می‌شوند و موجب خیس بودن بستر می‌گردند. 

ویروس هایی مانند IB ،IBD، REO، ویروس نیوکاسل، آدنوویروس، روتاویروس، و آستروویروس ها اسهال پدید می‌آورند. 

غیر عفونی ها:  

خوراک : کیفیت و ساختار پلت، خوشمزه بودن، فرمول و ترکیب خوراک، و مایکوتوکسین ها. 

مدیریت : در دسترس بودن فضای خوراک خوری و آبخوری، پخش خوراک در دانخوری ها، آبخوری ها، کیفیت هوا، تهویه، بستر، دمای هوا و تراکم. 

عوامل عفونت زا:

بیشتر وقت ها اسپیروکتوز روده ای طیور سبب اسهال می‌شود و به تولید تخم مرغ در مرغ های تخمگذار و مرغ های مادر آسیب می‌زند. مرغ هایی که به سالمونلا آلوده شده باشند اسهال همراه با پرهایی که در پیرامون مقعد چسبیده اند، می‌گیرند.

بیماری که در اثر سالمونلا پلوروم پیش آمده باشد به نام اسهال سفید باسیلی نامیده می‌شود. دیده شده است که اسهال و مقعد چسبناک نیز در اثر عفونت پاستورلایی پیش می‌آید. 

آنتریت نکروزی ( NE ) که در اثر کلستریدیم پرفرنجس پدید آمده باشد در همه جا یافت می‌شود، که هم به صورت بیماری کلینیکی که تلفات بالا دارد، و هم به صورت بیماری تحت بالینی که تاثیر ویرانگری در مرغداری‌های گوشتی بر جا می‌گذارد، دیده می‌شود . آنتریت نکروزی با بستر بسیار خیس همراه است و روی تولید اثر منفی می‌گذارد . 

بنـابراین ، بسیاری از عوامل می‌توانند بستر خیس به وجود بیاورند ، اما در این میان ، آنتریت نکروزی تحت بالینی رایج ترین عامل عفونی بستر خیس است که بیشتر وقت ها توجهی به آن نمی‌شود .

کوکسیدوز یک بیماری انگلی است که می‌تواند اسهال خونی پدید آورد و مرتباً بستر خیس ایجاد می‌کند . کوکسیدوز ، مقدمه بیماری آنتریت نکروزی در مرغ ها است و می‌باید تشخیص درست تفریقی انجام داد تا بتوان با درمان دقیق عامل بیماری از تلفات مرغ ها پیشگیری کرد . در فرم کلیوی عفونت برونشیت ، مصرف آب بالا می‌رود و سبب اسهال و بستر خیس می‌شود . 

عفونت های روتراویروس نیز اسهال پدید می‌آورند که نشانه اصلی کلینیکال این عفونت ها است . به دنبال اسهال ، خوردن بستر و تورم مقعد پیش می‌آید . 

عوامل مربوط به خوراک:

در نژاد های مدرن و برگزیده ، اشتهای بالا و افزایش مقدار خوراکی که مرغ ها می‌خورند سبب افزایش سرعت گذر مواد از دستگاه گوارش می‌شود . در نتیجه مواد هضم شده در پیش معده و سنگدان کمتر می‌مانند، اما زمان توقف مواد هضم شده در روده کوچک تقریبا ً بدون تغییر باقی می‌ماند . این ، از تماس آنزیم ها با مواد مغذی کم می‌کند و سبب کاهش هضم پروتئین و کارآیی خوراک می‌شود.

گذر مواد مغذی هضم نشده نه تنها روی کاهش هضم و جذب اثر می‌گذارد بلکه روی اکولوژی روده تاثیر منفی می‌گذارد و سبب خیس شدن بستر می‌شود . مشخصات اجزای تشکیل دهنده خوراک ، در گذر خوراک از دستگاه گوارش و مقدار آب فضله موثر است . تشنگی بیش از اندازه که در اثر مواد مغذی پدید می‌آید سبب تولید بالای ادرار می‌شود و خوراکی که از مواد بدون کیفیت ، با مقدار بالایی از اولیگوساکارید ها یا مواد معدنی ، تشکیل شده باشد ایجاد اسهال می‌کند . در چنین وضعی ، از سطح روده برای جذب مواد معدنی کاسته می‌شود و پاتوژن ها فرصت می‌یابند ، به درون بدن نفوذ کنند و بیماری به وجود بیاورند . 

عوامل مدیریتی:

 نگهداری وضع خوب سیستم آبرسانی برای مرغ ها اهمیت بسیار زیادی دارد . سیستم آبرسانی اتوماتیک اگر به خوبی نگهداری نشود و کار نکند می‌تواند گرفتاری بستر خیس ایجاد کند . اگر فشار آب در خط آبرسانی بالا باشد سبب هدر رفتن آب و خیس شدن بستر می‌شود . اگر فشار آب خیلی پایین باشد نیز باعث بستر خیس می‌شود . 

آبخوری های نیپلی با فنجان ( drip cup ) از نشت آب ، در مقایسه با آبخوری های زنگوله ای و یا نیپل بدون فنجان بیشتر جلوگیری می‌کنند و از خطر خیسی بستر و درماتیت می‌کاهند . رطوبت بستر نباید از 25 تا 30 درصد بیشتر باشد . اگر رطوبت بستر بالا برود ، مواد بستر به هم می‌چسبند و مرغ های گوشتی باید روی بستر نمور و چسبیده به سر ببرند . 

آب نمی‌تواند از بستر به هم چسبیده ( کیک مانند ) بگریزد ، بنابراین باید چنین بستری را شیار بدهند یا آن را با مواد تازه عوض کنند تا از بدتر شدن شرایط جلوگیری شود . معمولا کالبد مرغ هایی که روی چنین بستری رشد کرده باشند در سیستم فرآوری کنار گذاشته و حذف می‌شوند. بالا بودن رطوبت در بستر موجب تاول های سینه ای ، سوختگی پوست ، کبودی ، تورم بافت های پوست پا ، و سرانجام ، حذف در هنگام فرآوری ، را افزایش می‌دهد و از رده بندی کیفیت مرغ می‌کاهد . 

چکیده

وضع فضله مرغ ها نشانه خوبی از تندرستی دستگاه گوارش آنها است . کسی که از گله بازدید می‌کند باید به وضع فضله مرغ ها توجه کند تا بتواند به موقع به شناسایی گرفتاری هایی که در گله ممکن است وجود داشته باشد پی ببرد و آنها را بر طرف کند. 

زیانهای اقتصادی برای هر 20 هزار مرغ

پروتکسین با بهبود هضم و جذب موادغذایی و کنترل عوامل بیماریزا و به دنبال آن کاهش اسهال ، موجب، بهبود کیفیت بستر می‌گردد.

تولید طیور صنعتی ارتباط تنگاتنگی با تندرستی دستگاه گوارش مرغ دارد. تنظیم جیره غذایی و عوامل مدیریتی می توانند تاثیر مشخصی بر عملکرد دستگاه گوارش داشته باشند. وضع فضله مرغ ها نشانه خوبی از تندرستی دستگاه گوارش آنها است.

در برگردان فارسی نوشته پیوست، نکات سودمندی درباره بررسی وضع فضله مرغ گفته شده است که با شناسایی به موقع تغییرات آن می توان به گرفتاری هایی که در گله ممکن است وجود داشته باشد، پی برد و برای برطرف کردن آن زودتر اقدام کرد.

منبع: نیکوتک

Dr. R .Chantirasekaran نوشته 

International Poultry Productionمجله