به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ علائم کلینیکی بیماری تب برفکی در گاو و گوسفند شامل موارد زیر است، که شناخت آنها منجر به تشخیص به‌موقع بیماری شده و از بروز خسارات بیشتر جلوگیری می‌کند.
در گاو:
اولین یافته درمانگاهی و مهم بیماری، تب ناگهانی و شدید است به طوری که درجه حرارت بدن تا 42 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. سایر علائم شامل پریشانی، بی‌اشتهایی و قطع ناگهانی تولید شیر نیز در مراحل اولیه همراه با تب مشاهده می‌گردند. این وضعیت ممکن است یک روز یا بیشتر طول بکشد و سپس مرحله بعدی یا فاز وزیکولی یا (طاولی) بیماری پدیدار می‌شود. در فاز وزیکولی بافت‌های اپیتلیال دهان، سم پستان و دستگاه تولیدمثل مورد هجوم ویروس قرار می‌گردند. ضایعات وزیکولی در زبان، لب‌ها، پای دندان‌ها، کام، منخرین، پوست بین انگشتی، نوارهای تاجی برآمدگی‌های پاشنه پا، سر پستان‌های در گاوهای شیری، ظاهر و بر گسترش آنها اضافه می‌گردد. در بعضی مواقع و در حالات شدید بیماری وزیکول‌ها در داخل پوزه و یا روی پوزه گوشه چشم، حشفه یا واژه ظاهر می‌شود.
در ابتدا ضایعات بشکل کانون‌های کوچک پرخون در یک یا چندین ناحیه از نواحی ذکر شده ظاهر و با پیشرفت بیماری این ضایعات کوچک به یکدیگر پیوسته و ضایعات وزیکولی بزرگتری را ایجاد می‌کنند که 1 تا 2 سانتی‌متر وسعت داشته و به آن وزیکول یا طاول اولیه گفته می‌شود. با اتصال طاولهای اولیه، طاولهای وسیع‌تر و بزرگتری ایجاد می‌شوند که سطح زیادی از مخاط یا اپلی‌تلیوم زبان و یا دهان را دربر می‌گیرند. وزیکول‌های اولیه و زیکول‌های بزرگتر حاوی مایع زرد کهربایی می‌باشند که حاوی مقادیر بسیار زیادی از ویروس تب برفکی بوده و سطحشان نسبت به سایر قسمت‌های پوست رنگ خود را از دست می‌دهد.
طاول شکل گرفته با فاصله 24 ساعت ترکیده و تبدیل به زخم دردناکی می‌گردد که بافت مخاط نکروزه با لبه‌های نامنظم آنرا احاطه نموده است.
در دهان معمولاً طاول‌ها بیشتر در سطح زبان، پای دندان‌ها و کام دیده می‌شود. در مواردی بیماری ممکن است بیشتر قسمت بافت اپلی‌تلیوم سطح بالائی زبان بطور کامل جدا شود.
تورم دردناک دهان همراه با طاولهای سالم و به تازگی پاره شده، موجب ترشح زیاد بزاق از دهان، عدم تمایل به خوردن غذا و مکیدن لب‌ها و صدای حاصل از آن می‌گردد.
در این مرحله دام مبتلا بطور کامل از خوردن غذا دست می‌کشد و متعاقب آن کاهش شدید یا قطع تولید شیر و کاهش شدید وزن دچار می‌شود.
در اشکال عادی بیماری، ضایعات دهانی و وزیکولی در مدت زمان حدود 10 روز بهبودی پیدا می‌کنند و اشتها و غذا خوردن دام نیز چند روز پس از پارگی وزیکول‌ها بهبود می‌یابد. لنگش حاد و عدم تمایل به حرکت ناشی از وجود ضایعاتی در ناحیه پا و عفونت‌های ثانویه به فاصله‌های شدید بافت‌های زیرین پا می‌انجامد. عدم توانایی حرکتی ممکن است به دهیدتاسیون شدید، کاهش وزن بدن و ناتوانی منجر شود چرا که دام مبتلاء حتی قادر به راه رفتن برای دسترسی به آبشخور و آخور را نیز نمی‌باشد. ضایعات نوک پستان نیز ممکن است بدنبال ورم پستان ثانویه پیچیده‌تر شوند.
شدت واگیری بیماری تب برفکی بسیار بالا است ولی میزان مرگ و میر آن در دام‌های بالغ معمولاً کمتر از 5% ولی در دام‌های جوان بخصوص بره و بزغاله بسیار بالا می‌باشند.
اغلب مرحله بهبودی از بیماری نسبتاً طولانی است. بهبودی دام‌های مبتلا در حالات عادی تا یک ماه طول می‌کشد و در اشکال شدید دام‌ها توان حرکتی و تولید خود را از دست می‌دهند و نهایتاً بروز این بیماری در یک گله یا منطقه خسارات اقتصادی زیادی بلحاظ کاهش تولید شیر و گوشت بهمراه دارد.
لازم بذکر است این خسارات، خسارات مستقیم حاصل از بیماری تب برفکی است و خسارات غیرمستقیم آن بسیار بیشتر حائز اهمیت می‌باشد که مهمترین آنها شامل:
• سقط جنین دام‌های آبستن.
• درمان طولانی ضایعات سمی و اندام‌های حرکتی دام.
• تغییر شکل سم و ضایعات غیرقابل برگشت اندام‌های حرکتی.
• ضایعات شدید و دائمی بر روی پستان و غدد مولد شیر.
• ضایعات شدید بر غدد درون ریز که با عدم تحمل گرما و سندروم له‌له‌زنی مزمن یا علائم نفس تنگی و ناتوانی مشخص می‌گردد و نازائی‌های دائمی و مزمن.
• تلفات ناگهانی در گوساله‌های جوان و بره و بزغاله جوان که هیچگونه وزیکول یا ضایعات مشهودی ندارند. (شکل قلبی تب برفکی )
میزان تلفات در این قبیل دام‌ها ممکن است به 50% یا بیشتر نیز برسد. قطع شیر در دام‌های مبتلا بخصوص گوسفند و بز سبب می‌شود دام‌های تازه تولد یافته بخوبی تغذیه نشوند و بطور غیرمستقیم رشد آن کاهش یافته و تلفات آنها بیشتر شود.
گاوهای نژاد خالص از بیماری تب برفکی بشدت آسیب می‌بینند و علائم درمانگاهی در آنها شدیدتر و طولانی‌تر از گاوهای بومی است. علائم درمانگاهی در گاوهای بومی و در مناطق آندمیک بیماری به شکل خفیف‌تری نسبت به گاوهای پر تولید و خالص مشاهده می‌شود.
در گوسفند:
شدت علائم در گوسفند و بز (خصوصاً بز) نسبت به گاو کمتر بوده و اولین نشانه بیماری تب برفکی در آنها لنگش می‌باشد. طاولهای ریزی در ناحیه سم و ندرتاً در دهان بروز نموده و چهره بیماری را مشابه به گاو نمایان می‌سازد. بیماری در بره‌ها همانند گوساله شدیدتر بوده و گاهی با تلفات بالا در صورت بروز اپیدمی مواجه خواهیم بود.
ضایعات ناحیه سم در تب برفکی گوسفند و بز در اکثر موارد در ناحیه نوار تاجی مشاهده می‌شود که البته تشخیص آن براحتی ممکن نیست و جهت مشاهده و معاینه آن لازم است با تراشیدن یا کنارزدن موهای نوار تاجی آن قسمت سم را بدقت معاینه نمائیم.
لنگش اغلب تنها علامت بارز درمانگاهی و مهمترین علامت درمانگاهی تب برفکی گوسفند و بز است که بایستی از سایر عوامل ایجاد لنگش از جمله گندیدگی سم تشخیص تفریقی داده شود.
بمنظور جلوگیری از گسترش بیماری ناحیه سم معمولاً در اثر هجوم باکتری‌های ساپروفیت بشدت عفونی شده و سبب تورم شدید و عوارض غیرقابل برگشت سم و ناتوانی حرکتی در دام می‌گردد.
تب برفکی در گوسفند و بز (بره و بزغاله) همانند سایر دام‌ها تلفات ناگهانی دام‌های جوان را به همراه دارد. خسارات و تلفات ناشی از تب برفکی در این گروه شکلی از بروز موارد فرم قلبی است و شدت تلفات در آن معمولاً در موارد عادی بیماری تا 50% نیز می‌رسد اگرچه در مواردی در فرم‌های شدید تا بیش از 90% نیز مشاهده شده است.
جهت مطالعه کامل این مقاله کلیک کنید: بیماری تب برفکی (FMD)، پیشگیری و کنترل