تحلیل عوامل تأثیرگذار بر ضریب تبدیل خوراک در مرغداری

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ ضریب تبدیل خوراک (FCR) یکی از شاخص‌‌های کلیدی در ارزیابی عملکرد اقتصادی مرغداری‌ها به‌شمار می‌رود. این شاخص نشان می‌دهد چه مقدار خوراک برای تولید یک کیلوگرم وزن زنده مرغ مصرف شده است. هرچه FCR کمتر باشد، نشان‌دهنده‌ی کارایی بالاتر سیستم پرورشی است. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین عواملی که بر ضریب تبدیل خوراک تأثیر می‌گذارند، خواهیم پرداخت.

ضریب تبدیل خوراک چیست؟

ضریب تبدیل خوراک (Feed Conversion Ratio) با فرمول زیر محاسبه می‌شود:

FCR = مقدار خوراک مصرفی (کیلوگرم) ÷ افزایش وزن زنده (کیلوگرم)

برای مثال، اگر مرغی برای افزایش وزن یک کیلوگرمی، ۱.۸ کیلوگرم خوراک مصرف کند، FCR آن ۱.۸ خواهد بود.

عوامل مؤثر بر ضریب تبدیل خوراک در مرغداری

1. ژنتیک و سویه‌های مرغ گوشتی

یکی از عوامل پایه‌ای تأثیرگذار، نژاد یا سویه مرغ است. برخی نژادها مانند راس ۳۰۸، کوب ۵۰۰ و هابرد، به‌طور ژنتیکی به گونه‌ای اصلاح شده‌اند که با مصرف خوراک کمتر، افزایش وزن بیشتری داشته باشند.

مثال: سویه راس ۳۰۸ معمولاً FCR بین ۱.۵ تا ۱.۷ دارد، در حالی که سویه‌های سنتی ممکن است بالای ۲.۰ باشند.

2. کیفیت و ترکیب خوراک

ترکیب مواد مغذی، میزان انرژی، پروتئین، اسیدهای آمینه ضروری، ویتامین‌ها و مواد معدنی تأثیر مستقیم بر عملکرد رشد دارد.

3. شرایط محیطی و تهویه سالن

دمای نامناسب، رطوبت بالا، تهویه ضعیف و تراکم بیش از حد، استرس‌های محیطی ایجاد کرده و موجب کاهش اشتها یا افزایش مصرف بدون رشد مؤثر می‌شوند. بهترین شرایط دمایی برای طیور گوشتی معمولاً بین ۲۱ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است.

4. برنامه نوری و ساعات روشنایی

نور زیاد یا کم باعث اختلال در رفتار تغذیه‌ای می‌شود. بهینه‌سازی برنامه نوری (مثلاً ۱۸ ساعت روشنایی + ۶ ساعت تاریکی در هفته‌های ابتدایی) تأثیر زیادی بر اشتها و عملکرد رشد دارد.

5. مدیریت آبخوری و کیفیت آب

کیفیت پایین آب یا دسترسی محدود به آن، باعث کاهش مصرف خوراک و در نتیجه افزایش FCR می‌شود. آب تمیز، بدون باکتری و دارای دمای مناسب (۲۰-۲۵ درجه) باید به‌طور دائم در دسترس باشد.

6. سلامت گله و بیماری‌ها

بیماری‌هایی مانند کوکسیدیوز، سالمونلوز یا مشکلات تنفسی باعث کاهش اشتها و افزایش مصرف خوراک بدون افزایش وزن مناسب می‌شوند. واکسیناسیون، پیشگیری، و پایش منظم گله نقش حیاتی دارد.

7. استفاده از افزودنی‌های خوراکی

افزودنی‌هایی مانند پروبیوتیک‌ها، پری‌بیوتیک‌ها، آنزیم‌ها، اسیدهای آلی و محرک‌های رشد گیاهی و بهبود ضریب تبدیل کمک می‌کنند. به‌ویژه در پرورش بدون آنتی‌بیوتیک، استفاده از این ترکیبات اهمیت بیشتری دارد.

8. مدیریت تغذیه و فیدینگ

نحوه توزیع خوراک (آزاد یا محدود)، دفعات تغذیه، نوع دان (پلت، کرامبل، مش) و دسترسی یکنواخت به دان‌خوری‌ها می‌تواند بر مصرف خوراک و نرخ رشد تأثیرگذار باشد.

جدول مقایسه عوامل تأثیرگذار بر FCR

نتیجه‌گیری

بهینه‌سازی ضریب تبدیل خوراک نیازمند مدیریت چندبُعدی و علمی در بخش‌های ژنتیک، تغذیه، بهداشت، و محیط است. با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، پایش مداوم و اصلاح روش‌های تغذیه و پرورش، می‌توان FCR را به عددی اقتصادی و بهینه کاهش داد که در نهایت منجر به افزایش سوددهی مرغداری خواهد شد.