به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ مایکوپلاسما گالی سپتیکوم به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده سلامت گله‌های طیور محسوب می‌شود و حدود یک سوم جمعیت طیور تخمگذار اکثر کشورها با این عفونت درگیر هستند.
در مورد نژادهای خانگی این معضل تا ۹۰ درصد گله را درگیر می‌کند. بقیه ماکیان مانند بوقلمون، کبک، قرقاول صحرایی، مرغ شاخدار، بلدرچین، اردک و پنگوئن نیز مستعد ابتلا بوده و در امان نیستند. گاهی اوقات نیز دیده می‌شود که علایم بیماری را تا برخورد به شرایط خاص نظیر استرس بروز نمی‌دهند.
بروز بیماری متعاقب درگیری با عفونت، تابع شرایط محیطی می‌باشد و عامل بیماری در مقابل مواد شیمیایی مختلف نظیر ضدعفونی‌کننده‌ها و آنتی بیوتیک‌های وسیع الطیف حساسیت زیادی نشان می‌دهد. شدت و علایم ظاهری بیماری در صورت همزمانی با عفونت‌های دیگر یا عوامل مستعدکننده متغیر است.
عوامل مستعدکننده شامل کمبود مواد غذایی، بدی شرایط تغذیه، نحوه مدیریت فارم‌ها و نیز میزان آمونیاک و گرد و غبار می‌تواند مضر باشند.
سایر عوامل بیماری‌زا شامل ویروس نیوکاسل و عفونت‌های تنفسی برونشیت (سویه‌های مورد استفاده در واکسن و یا فرم بیماری‌زای اشرشیا کلی و هموفیلوس گالینارم نیز مطرح می‌باشند.
در شرایط تجربی طول دوره کمون بیماری، فاصله زمان آلودگی و بروز عفونت بین ۶ تا ۲۱ روز می‌باشد. این در حالیست که در شرایط طبیعی در فارم‌ها به دلیل عدم کنترل جمیع شرایط امکان تشخیص دقیق دوره نهفتگی بیماری (میزان و طول مدت تهاجم عامل بیماری) وجود ندارد.
ظهور علایم با شروع تولید مقارن است (بین هفته ۳۸-۲۶) و احتمالا نشان‌دهنده دوره نهفتگی طولانی این بیماری می‌باشد. سرعت انتشار این بیماری در داخل گله زیاد است. زمان انتشار بیماری در تمامی گله در حدود یک یا دو هفته بعد از اولین آلودگی می‌باشد. نحوه انتشار از طریق تماس مستقیم و نیز از طریق هوا، گرد و غبار، قطرات آب، ظرف و لوازم آلوده است. در این خصوص جعبه‌های حمل مواد غذایی و آب و حتی نژاد مرغ را نیز نباید از نظر دور داشت.
طبيعتا مراکز جوجه‌کشی از اهمیت زیادی برخوردارند و انتشار بیماری از طریق هچری‌ها و تخم‌مرغ‌های آلوده (از مادر) مهم می‌باشند. شدت و میزان درگیری گله با بیماری متغیر است و در فصول سرد، دوره نهفتگی بیماری طولانی‌تر و حدت بیشتری دارد، به خصوص در طیور جوان حدت بیماری از طیور مسن بیشتر است. طیور بهبود یافته در واقع به عنوان حامل بیماری مطرح می‌باشند. علایم این بیماری به تدریج در گله نمود پیدا می‌کند.
علایم تنفسی معمولا تا هفته‌ها باقی می‌ماند. اولین علامت ریزش ترشحات کف آلوده و تورم چشم‌ها می‌باشد.
طیور مبتلا برخی اوقات علایمی نظیر سرفه خشک، خس خس و رال تنفسی را نشان می‌دهند. ضعف وضعیت جسمانی و افت وزنی معمولا در این بیماری مشهود است. در نیمچه شدت علائم بیماری شدیدتر بوده و شامل کاهش شدید رشد و کاهش جذب مواد غذایی است.
مصرف غذایی در طیور تخمگذار کاهش می‌یابد و به تولید خود در سطح پایینی ادامه می‌دهند. اولین ضایعات در بوقلمون در کیسه‌های هوایی و ریه‌ها نمایان می‌شوند.
در بعضی موارد تورم یک یا هر دو سینوس پیش چشمی رخ می‌دهد. اغلب کیسه‌های هوایی ضخیم و تورم را نشان می‌دهند (به خصوص اگر این مسئله با واکسیناسیون‌های برونشیت و نیوکاسل توام باشد) حتی در برخی موارد کیسه‌های هوایی دارای ترشحات پنیری و لزج هستند. بسته به شرایط محیطی و آب و هوایی و درگیری با عفونت‌های ثانویه، درصد ابتلا و مرگ و میر در فارم‌ها میزان متغیری را نشان خواهد داد.
در نیمچه‌ها عفونت خفیف با مرگ و میر كم تا شدید بروز می‌کند. در صورت عدم انجام اقدامات مدیریتی مناسب و وجود استرس در گله یا سایر عوامل بیماری‌زا میزان مرگ و میر بالا خواهد رفت. طیور بالغ معمولا در صد مرگ و میر پایینی را نشان می‌دهند، ولی اغلب آنها ظاهری غیر سالم و بیمارگونه دارند.
در بوقلمون وضعیت متفاوت بوده و تلفات بالایی ایجاد می‌شود. تشخیص اولیه ممکن است بر اساس تاریخچه گله و گزارش‌های ثبت شده از دوره باشد و یک تست داخل لوله یا پلیت جهت تشخیص عامل بیماری‌زا (مایکوپلاسما گالی سپتیکوم) می‌تواند فرد را نسبت به تشخیص اولیه مطمئن‌تر سازد. تائیدات بعدی با جداسازی عامل و شناسایی آن صورت خواهد گرفت.
اعتقاد عمومی بر این است که بروز عفونت مایکوپلاسما گالی سپتیکوم یک ضایعه بزرگ برای مرغدار محسوب می‌شود. به علاوه افت تولید و تلفات بالا مرغدار را وادار به استفاده از دارو و سایر تمهیدات نظیر پاکسازی محیط و نگهداری مضاعف می‌نماید. سالن‌ها حداقل برای مدت ۳۰ تا ۹۰ روز باید خالی نگه داشته شوند. کاهش تولید، کاهش فروش را در پی داشته و وضعیت را به مراحل بدتر سوق می‌دهد.
اگر گله‌ای آلودگی به این نوع بیماری را نشان دهد معمولاً سود خوبی نخواهد داشت.
پیشگیری از بیماری
به عنوان اولین قدم، امروزه قرنطیقه انفرادی در مرغداری‌ها اعمال می‌شود. همه فعالیت‌ها را باید متوقف نمود، افرادی که به مرغداری رفت و آمد دارند (به خصوص آنهایی که با گله تماس دارند) از مهم‌ترین عوامل انتقال محسوب می‌شوند. البته این تماس‌ها تا زمانی که لاکرهای مناسبی تعبیه نشده باشند به طور کامل قابل کنترل نخواهد بود. هر ساله باید کلیه فعالیت‌ها را ثبت و در گزارش‌ها قید نمود.
این مسئله کمک بسزایی برای افرادی خواهد بود که برای ارزیابی گله و درمان یا جلوگیری از پیشرفت بیماری فعالیت می‌کنند. از بازدیدهای غیر ضروری، مخصوصا از سایر فارم‌ها اجتناب شود.
در صورت اجبار به بازدید، حدالامکان در روز فقط از یک سالن بازدید گردد. در این مورد مدیر این فارم‌ها بیشتر مد نظر می‌باشند.
این موضوع باید برای کارگران نیز کاملاً روشن و توجیه شده و بعلاوه خانواده‌های کارگران نیز نباید در محل‌هایی نظیر سالن‌های بسته‌بندی و فرآوری گوشت یا جوجه‌کشی و سایر محل‌هایی که احتمال آلودگی در آنها زیاد است مشغول به کار باشند. لازم است در مورد این اقدامات با مسئول فارم یا مدیر مرغداری هماهنگی لازم به عمل آمده باشد.
در صورت اشتغال به کار ایشان در چندین سالن از یک مجموعه، سعی کنید محدوده‌های کاری و مدیریت سالن‌ها جدا باشد تا از چرخش افراد بین سالن‌های با آلودگی متفاوت یا با سن متفاوت جلوگیری شود. برای بازدیدکنندگان لباس و روپوش‌های مجزا و مخصوص فراهم نمایید. افراد را قبل از ورود کنترل کنید. به هیچ وجه اجازه ورود رانندگان کامیون را به سالن‌ها ندهید. کارگران پاره‌وقت نیز باید لباس خاص خود را داشته و به طور مرتب شستشو شوند.
برنامه پیشرفته قدم به قدم
پاک سازی سالن‌های آلوده :
- سالن‌ها را به طور کامل تخلیه نمایید (تمام طیور و لوازم و تجهیزات قابل انتقال و هر آنچه که در آن احتمال آلودگی داشته باشد.)
- بستر و تمامی فضولات را از کف سالن منتقل کنید.
- تمامی سطوح داخلی و خارجی دیوارها، سقف، ستون‌ها، تهویه‌‌ها و دریچه‌های آن، مجاری ورود هوا و سایر جاها را به طور دقیق با فشار آب شستشو دهید.
استفاده از مواد پاک کننده سرعت این شستشو را بالا می‌برد.
- از ترکیبات فنل‌دار یا اسید کرسیلیک با غلظت مناسب و یا ترکیبات کلردار ۰/۲۵ استفاده و کلیه سطوح داخلی و خارجی سالن را ضدعفونی نمایید.
- کف سالن و تمامی دیوارها تا ارتفاع ۱/۵ تا ۲ متر و ستون‌های آن را با اسپری محلول 0/1 درصد گلوتار آلدئید در یک گالن برای ۱۰ متر مربع ضدعفونی نمایید. همچنین به شعاع ۲ تا ۵ متری(۵ تا ۱۰) فوت اطراف سالن و درهای ورودی را اسپری نمایید.
تمامی منافذ ورودی و مبادی سالن‌ها را به مدت ۲۴ ساعت مسدود نموده و هیچ گونه تهویه‌ای انجام ندهید. روز بعد با ایجاد گاز فرمالدئید و بستن منافذ و ورودی‌های سالن، هوای آن و زوایای غیر قابل دسترسی را ضدعفونی نمایید.
- مبادی ورودی و ستون‌های داخلی و نیز سطح دیوارها را با اسپری ضد حشره حاوی کاربایل با غلظت توصیه شده ضدعفونی نمایید تا ورود حشرات ناقل تا حدی کنترل شود. با اضافه نمودن مالاتیون و یا استفاده توام با گریسیلیک اسید می‌توان در مکان‌های مختلف از آن استفاده نمود.
- تجهیزات سالن را بعد از شستشو و ضدعفونی مجدداً به سالن انتقال دهید. به مدت دو هفته سالن را خالی نگه دارید.
- در صورت وجود سابقه بیماری محیط بیرون سالن را نباید از نظر دور داشت و باید تمهیدات خاصی برای جلوگیری از عفونت و آلودگی مجدد در نظر گرفت.
- جوجه‌ها را حتما از جوجه‌کشی عاری از عوامل مایکوپلاسما تهیه کرده و حتی در این مورد تخم‌مرغ‌ها و وسایل حمل آنها نیز باید کنترل گردند.
کارکنان مرغداری باید جهت رسیدگی از سالن‌های دارای جوجه‌های جوان به طرف سالن‌های دارای جوجه‌های مسن‌تر حرکت نمایند.
- بهتر است سن همه گله‌ها یکسان باشد و از محل‌های مجزایی خدمات بگیرند.
- کارگران و عوامل نگهداری گله‌ها را مکلف به استفاده از لباس و کفش مناسب و مجزا نمایید.