به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ بسیاری از عوامل مختلف سقط جنین مربوط به دام مادر می‌شود که در ادامه به بررسی و توضیح آنها خواهیم پرداخت.
الف) دو قلو آبستنی
دوقلو آبستنی از دیگر علل شایع EM محسوب می‌گردد. از دست رفتن جنین در چنین مواردی بیش از موارد تک‌قلو آبستنی گزارش شده است. میزان سقط جنین در دوقلو آبستن‌ها 2 تا 3/7 برابر تک‌زاهاست.
11/2 درصد از گاوهای دوقلو آبستن یکی از جنین‌ها و حدود 13/3 درصد از آنها هر دو جنین را ازدست داده‌اند.
نکته قابل توجه این است که گاوهایی که دچار کیست تخمدانی و یا فقدان یک جسم زردند، بیشتر در معرض دوتخمک گذاری هستند (double ovulation) این حالت فرآیندی نامطلوب در گاو شیری به‌شمار می‌رود زیرا علاوه بر اینکه خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد سبب ایجاد تأثیرات منفی دیگری، ازجمله مرده‌زایی گوساله، وقوع پدیده فریمارتینیسم، سخت‌زایی، جفت‌ماندگی، درمان‌های پس از زایمان و افزایش مدت برگشت به تولیدمثل می‌گردد.
در گاو شیری، میزان مواجهه با دوقلو آبستنی درحدود 2/2 تا 6/9 درصد است که این میزان بیش از حد معمول افزایش داشته است. اگر رژیم غذایی و انتخاب ژنتیکی جهت تولید شیر، به همین منوال ادامه داشته باشد دو قلوزایی نیز در گاوهای شیری در حال افزایش باقی خواهد ماند.
سقط در تک قلو آبستن‌ها تقریباً 52 روز پس از تلقیح و در دوقلو آبستن‌ها در روز 75 رخ می‌دهد. علت بیشتر بودن زمان سقط در گاوهای دوقلو آبستن این است که گاهی ممکن است یکی از جنین‌ها بمیرد و در چنین شرایطی، آبستنی تا چند هفته قبل از آنکه سقطی رخ دهد ادامه یابد.
ب) تعداد شکم زایمان (تفاوت تلیسه و غیرتلیسه)
در تحقیق انجام شده نشان داده شد که میزان سقط در تلیسه‌ها 2/5 % و در گاوهای چند شکم آبستن 13% بوده است.
البته نتایجی نیز حاکی از آن است که یک زایمان تأثیر اندکی در چگونگی پیشرفت زایمان بعدی دارد و در حقیقت تأثیر این تفاوت را اندک دانسته است. اما مطالعه دیگری هم نشان‌دهنده میزان کمتر سقط در تلیسه‌هاست، تلیسه: 4/2 % و غیرتلیسه 10/7 %.
ج) فضای ناکافی رحم
فضای ناکافی رحم از عواملی است که منتهی به از دست دادن جنین می‌شود. حضور بیشتر از یک جنین در گاو و اسب باعث ایجاد رقابت بین جنین‌ها برای دسترسی به آندومتر رحم می‌گردد.
سقط در بزهایی که دارای سه جنین و یا بیشترند، بیشتر از آنهایی است که یک یا دو جنین دارند. ممکن است تغذیه هر جنین ازطریق جفت به ازای افزایش تعداد آنها کاهش یابد و این امر نهایتا منجر به مرگ هر جنین گردد.
د) تولید شیر
در گاوهای شیری تک قلوزا، رابطه‌ای بین تولید شیر و سقط جنین دیده شد. گاوهای تک قلوزایی که کمترین و بیشترین میزان شیر را تا نزدیک زمان تلقیح تولید کرده‌اند، نسبت به متوسط تولید‌ها، متحمل سقط بیشتری شده‌اند.
اما بیشتر یافته‌ها نشان می‌دهند که سقط جنین در گاوهای شیری پرتولید بیشتر از کم تولید‌ها است. یکی از مهمترین عوامل افزایش ناگهانی در تولید شیر بیش از حد معمول، دو قلوزایی است.
در گاوهای پرتولید که ماده خشک بیشتری مصرف می‌کنند، جریان خون بیشتر به سمت دستگاه گوارش است درنتیجه خون بیشتری به سمت کبد رفته و متابولیزه شدن استروئید‌ها را افزایش می‌دهد.
پس در عمل، تولید شیر می‌تواند تأثیری منفی بر روی غلظت پروژسترون در شروع دوران آبستنی داشته باشد بنابراین می‌توان گفت یکی از علل سقط جنین در گاوهای پرتولید، پایین بودن میزان پروژسترون خون می‌باشد که این امر نه تنها نشان دادن فحلی، بلکه باروری را نیز تحت تأثیر قرار داده است همچنین سبب سقط جنین اولیه در زمانی می‌گردد که جفت و جنین، در حال رقابت با درناژ بزرگی از تولید شیر هستند.
تولید شیر، در شروع دوران جنینی با غلظت پروژسترون پلاسما رابطه معکوس دارد بنابراین، پیشنهاد این مورد کاملاً منطقی به نظر می‌رسد که یکی از عوامل افزایش سقط‌های اولیه در گاوهای شیری پر تولید کاهش یافتن پروژسترون است که یا در اثر افزایش کاتوبولیسم پروژسترون و یا عملکرد کم جسم زرد حاصل شده و یا در اثر هردو عامل با هم ایجاد گردیده است.
ه) سن
افزایش مواجهه با سقط جنین در بزهای پیرتر نشان‌دهنده وجود عوامل غیرعفونی است. زیرا در مورد سقط‌های عفونی با افزایش سن گله میزان پایین می‌آید چراکه بر اثر مرور زمان ایمنی حاصل می‌شود.
در بزهای آنغوره آفریقای جنوبی، با افزایش سن، سقط بالا می‌رود که این به‌دلیل تغییر حالت غده آدرنالشان می‌باشد (هیپرآدرنالیسم). در مطالعه انجام گرفته توسط کاسترو در گروهی از بزها که در دوره سنی 23-12 ماه بودند حدود 27/3 % سقط دیده شد. پس شواهد حاکی از آن است که یکی از عوامل مهم مؤثر در سقط جنین بالا بودن سن دام است.
و) ضربه
ضربه وارده به جنین گاو، در پی تشخیص آبستنی بوسیله توشه رکتال و یا استفاده از اسکنر اولتراسوند ایجاد می‌شود و می‌تواند سبب ازدست رفتن جنین شود.
در گاو تشخیص اولیه آبستنی معمولاً بین روزهای 50-35 دوره انجام می‌گیرد که این روزها، زمان تکمیل تفریقی جنین است، بنابراین این خطر وجود دارد که جنین آسیب ببیند. اما تحقیقاتی نشان داد که هیچ دلیلی مبنی بر افزایش از دست رفتن جنین در آن زمان ویا کمی پس از آزمایش تشخیص آبستنی وجود ندارد.
همچنین تحقیقاتی نشان داده که استفاده از اولتراسوند هیچ اثر منفی روی جنین ندارد و توشه رکتال نیز یک روش ایمن، برای تشخیص آبستنی است به شرط آنکه به‌صورت صحیح انجام پذیرد.
ز) جسم زرد
جسم زرد منبع اصلی تولید پروژسترون در طول دو دوره اول آبستنی گاو، محسوب می‌گردد. غلظت پروژسترون پلاسما در گاوهایی که دارای دو و یا بیشتر جسم زردند تقریباً سه برابر آنهایی است که دارای یک جسم زردند.
این موضوع اثرات مثبت وجود یک جسم زرد اضافه را بر روی بقای آبستنی مشخص می‌کند.
تأثیر مثبتی بین وجود جسم زرد اضافی و بقای آبستنی وجود دارد. اگر تعداد جسم زردها بیشتر از تعداد جنین‌ها باشد جسم زرد اضافی فاکتور بسیار قوی در بقای آبستنی محسوب می‌گردد. گاوهایی که دارای یک جسم زرد اضافی‌اند میزان سقط در آنها حدود 0/32 درصد کمتر است.
ح) شرایط بدنی و سایر شرایط غیرطبیعی
خطر سقط جنین در گاوهایی که یک واحد افت در شرایط بدنیشان (BCS) دارند، از زمان زایمان تا حدود 30 روز بعد از زایمان 2/4برابر بیشتر از آنهایی است که افتی در شرایط بدنیشان نداشته‌اند.
میزان سقط در گاوهایی که قبلاً پیومتر ویا جفت‌ماندگی داشته‌اند به ترتیب به میزان 2/6 و 1/8 برابر آنهایی است که قبلاً مشکلی نداشته‌اند. علت این است که جفت‌ماندگی یا پیومتر قبلی، قادر به تغییر محیط رحمی می‌باشد که می‌تواند منجر به سقط جنین شود.
جراحات وارده به سطح موکوزال رحمی می‌تواند شرایط تغذیه‌ای و اتصال جنین را در طول دوران لانه گزینی تخریب کند.
ارتباطی که بین ورم پستان و سقط جنین وجود دارد، مثالی بر چگونگی مواجهه سیستم ایمنی بدن با یک پدیده درحال پیشرفت، در سیستم تولیدمثلی است. علاوه بر این، فرآیندهای التهابی که در ورم پستان حاد و یا لنگش وجود دارند سبب بالا رفتن ترشح پروستاگلاندین‌ها می‌شوند که این رخداد سبب لوتئولیز و نهایتاً سقط جنین می‌گردد.
البته در ورم پستان کلینیکی، بالا رفتن میزان سوماتیک سل‌ها نیز می‌تواند با سقط جنین در ارتباط باشد.
درصد بسیار کمی از گاوها (0/5 %) دچار آنومالی در آبستنی‌شان می‌گردند. این آنومالی‌ها شامل موارد زیر بوده است که همگی منجر به سقط در اوایل آبستنی شده‌اند: گاوهای تک‌قلو آبستنی که دارای یک جسم زرد هستند (0/3 %)، جنین در شاخه مقابل شاخه متعلق به جسم زرد واقع شده است (0/2 %) و آبستنی همراه با پیومتر (0/03 %).
در گاو، کیست تخمدانی قبلی و همچنین تولید شیر در زمان آبستنی و یا طول مدت open-days نمی‌تواند سبب سقط شود.