به گزارش «سرویس حیات وحش» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ دنیای حیوانات؛ دنیایی است بی‌انتها با اسراری جالب که برخی از این اسرار سبب بوجود آمدن داستان‌هایی در بین مردم شده است. در این دنیای بی‌همتا دو حیوان شبیه به هم، اما کاملاً متفاوت زندگی می‌کنند با نام‌های خارپشت و تشی که برخی این دو را از یک نژاد دانسته و در برخی منابع از پرتاب تیغ توسط این دو گونه داستان‌هایی آورده شده است. این خبر قصد دارد تا پرده از این اسرار بردارد و تفاوت‌های بین جوجه تیغی و تشی و همچنین پرتاب تیر توسط آن‌ها را برای شما شرح دهد.
معرفی خارپشت یا جوجه تیغی (Hedgehogs)
جوجه تیغی یک پستاندار است که در خانواده خارپشت‌ها با نام علمی Erinaceidae قرار دارد. خارپشت‌ها بدنی نسبتاً گرد دارند که سطح پشتی آن‌ها پوشیده از خارهای انبوه، بلند و تیز است، ولی در زیر بدن موهای نرمی دارند. این حیوانات در پهلو‌ها ماهیچه‌های دارند که به آن‌ها امکان می‌دهد تا در هنگام خطر و یا خواب زمستانی به شکل گلوله‌ای از خار درآیند و به وسیله وسیله صورت، شکم یا پا‌های خود را که آسیب‌پذیرند می‌پوشانند.
یک فرق جوجه تیغی با تشی پس می‌توان جثه آن‌ها را دانست که با هم متفاوت است، جوجه‌تیغی‌ها در دست یک انسان به راحتی جای می‌شوند. البته وزن و اندازه آن‌ها نسبت به گونه (۱۵ گونه مختلف جوجه تیغی در دنیا وجود دارد) متفاوت است.
جوجه‌تیغی‌ها آنقدر منزوی‌اند که قادر هستند ۱۸ ساعت از روزشان را بخوابند. آن‌ها شب‌ها شکار می‌کنند و برای آن بیشتر متکی حس بویایی و شنوایی خود هستند و بینایی چندان قابل توجهی ندارند. در شرایط آب و هوایی سخت، آن‌ها معمولاً در محل امنی می‌مانند تا هوا مساعد شود. زمانی که حیوانی می‌خواهد آن‌ها را شکار کند، آن‌ها مثل یک توپ گرد می‌شوند به طوری که آن حیوان با دست زدن به جوجه تیغی، تیغهای او در دست‌ها و گاهی بدنش فرو می‌رود.
خارهای جوجه تیغی در واقع موهای تو خالی هستند که به دلیل کراتین موجود در آن‌ها، آنقدر تیز و سفت شده‌اند. غذای آن‌ها حشرات، حلزون، مار، کرم، تخم پرندگان و … است و آن‌ها می‌توانند هر روز به اندازه نصف وزنشان غذا بخورند. از شکارچیان جوجه تیغی می‌توان به جغد، پرندگان شکاری، سمور و روباه اشاره کرد و البته انسان‌ها که همه ساله در جاده‌های کشور باعث مرگ جوجه تیغی‌ها می‌شوند.
در موقع در زمان افتادن از بلندی، خار‌ها مانند یک بالش شدت ضربه را می‌گیرد. در مناطق سردسیر به محض سرد شدن هوا، اغلب خارپشت‌ها به خواب زمستانی فرو می‌روند. در موقع در زمان خواب زمستانی تغییراتی در ترکیب خون آن‌ها ایجاد می‌شود و متابولیسم بدن کاهش می‌یابد. در خارپشت اروپائی ضربان قلب که در حالت عادی ۱۸۸ بار در دقیقه است، در زمان خواب زمستانی به ۲۰ بار در دقیقه می‌رسد. درجه حرارت بدن نیز به شدت کاهش می‌یابد و معادل حرارت محیط می‌شود (معمولاً از چهار درجه پایین‌تر نمی‌آید). در این شرایط حیوان در حالتی شبیه بی‌هوشی، زمستان گذرانی می‌کند. در خارپشت‌ها حس شنوائی و بویایی بسیار قوی است. خارپشت‌ها جانوران مقاومی هستند، برخی از آن‌ها مانند خارپشت گوش‌بلند قادر هستند به مدت ۱۰ هفته بدون آب و غذا زندگی کند؛ همچنین در مقابل سموم مقاومت زیادی دارند.
خارپشت‌ها همه‌چیزخوارند. معمولاً از حشرات و سایر بی‌مهرگان و مهره‌داران کوچک مانند موش، جوجه پرندگان، مارمولک، مار، لاشه حیوانات و همچنین میوه‌ها تغذیه می‌کنند. در منطقه ترکمن‌صحرا تعدادی خارپشت در حال خوردن هندوانه مشاهده شدند. خارپشت برای شکار مار به آرامی به آن نزدیک می‌شود و به طور ناگهانی به او هجوم می‌برد. با خارهای سیخ شده مار را به زمین فشار می‌هد، با دندان‌هایش مهره‌های پشت مار را می‌شکند و شروع به خوردن آن می‌کند. در اسارت از غذا‌های انسان از جمله شیر و تخم‌مرغ خام نیز تغذیه می‌کند.
ارزش اقتصادی خارپشت‌ها
خارپشت‌ها پستاندارانی بسیار مفیدند و در کنترل آفات، به ویژه حشرات و لارو آن‌ها نقش عمده‌ای دارند. آن‌ها با کندن زمین، بچه موش‌ها و دیگر جوندگان مضر را در لانه‌هایشان شکار می‌کنند، در اسارت بسیار مطیع‌اند. بعضی از روستایان برای از بین بردن مار و عقرب، این حیوانات را در منازل خود نگهداری می‌کنند. تقریباً اکثر خارپشت‌های بالغ بین خارهای خودشان کنه‌های زیادی دارند، در اسارت گاهی نوزادان ناتوان خود را کشته و می‌خورند.
وضعیت فعلی جوجه‌تیغی‌ها
دشمن طبیعی خارپشت‌ها، جغد، سایر پرندگان شکاری و گاهی رودک، سمور و روباه هستند. همه ساله تعداد زیادی خارپشت در اثر تصادف با خودرو ازبین می‌روند. به دلایلی از قبیل: شبگرد بودن، استفاده از انواع غذا‌های گیاهی و حیوانی، مقاومت در مقابل سموم و داشتن خواب زمستانی، در حال حاضر خطری جدی نسل آن‌ها را تهدید نمی‌کند.
معرفی تشی (Porcupine)
خب تا به اینجا به صورت کلی در مورد جوجه تیغی اطلاعاتی کسب کردیم و چند فرق جوجه تیغی با تشی را نیز متوجه شدیم، حالا وقت آن است که به سراغ تشی برویم. تشی برخلاف جوجه تیغی که یک پستاندار از خانواده خارپشت‌ها است، پستانداری جزو خانواده جوندگان (Rodentia) است و می‌توان آن را بزرگترین جونده ایران دانست. تشی خارهای بلندی روی بدنش دارد و زمانی که آن‌ها را به اصطلاح سیخ می‌کند، از جثه معمولی‌اش بزرگتر به نظر می‌رسد. تشی جانوری پستاندار و جونده است که بدنش با پوششی از تیغ پوشیده شده و به هنگام احساس خطر تیغهای خود را به بدن دشمن فرو می‌برد. تشی را نباید با جوجه تیغی که از خانواده دیگری است اشتباه گرفت. این جانور از زیرراسته تشی‌شکلان (Hystricomorpha)، خانواده تشی‌های بر جدید (Erethizontidae) است.
اندازه تشی‌ها نسبت به جوجه تیغی‌ها بزرگتر است و وزن آن‌ها بین ۱۱ تا ۲۵ کیلوگرم می‌باشد. آن‌ها نیز مانند جوجه تیغی‌ها شبگرد هستند و در این مواقع فعالیت بیشتری دارند. آن‌ها تمام قسمت‌های گیاهان را از پیاز و ریشه گرفته تا ساقه و برگ مصرف می‌کنند. همچنین میوه‌هایی مانند خرما، مهره‌داران کوچک و برخی مواقع لاشه حیوانات (البته به دلیل جذب کلسیم، منظور استخوان‌های لاشه حیوانات است) را نیز می‌خورند. عمر تشی‌ها حدودا ۱۵ سال است و تا دو ماهگی نزد مادر خود زندگی می‌کنند. تشی‌ها معمولاً به صورت انفرادی زندگی می‌کنند و بیشتر در جنگل‌ها، باغ‌ها و اطراف زمین‌های کشاورزی زندگی می‌کنند.
تشی بزرگترین جونده ایران است. خارهای بلند روی بدنش او را از سایر پستانداران متمایز می‌کند. خارهای ناحیه گردن و شانه نازک و بلند است، موقعی که آن‌ها را سیخ می‌کند به شکل بادبزن در می‌آیند و حیوان بزرگتر به نظر می‌رسد. خارهای قسمت پشت کوتاه‌تر و کمی کلفت‌تر با نوار‌های سیاه و زرد، و خارهای ناحیه دم کوتاه و سفیدند.
اندازه‌ها
طول سر و تنه تشی ۷۰ تا ۹۰ سانتی‌متر، دم ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر، طول خار ۱۸ تا ۳۵ سانتی‌متر، وزن ۱۱ تا ۲۵ کیلوگرم است.
زیستگاه تشی‌ها
تشی در بیشتر زیستگاه‌ها اعم از جنگلی، کوهستانی، استپی و بیابانی زندگی می‌کند. گاهی نیز در پیرامون باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی ساکن می‌شود. یکی از مناطقی که این حیوان دارای فراوانی زیاد است و می‌توان آن را به وفور پیدا کرد منطقه‌ی پشتکوه استان یزد است. روستای بندر روستایی است که این منطقه بیشترین تعداد سیخور (تشی) را دارا است.
پراکندگی
تشی در قاره آسیا و در بیشتر مناطق ایران به استثنای آذربایجان غربی پراکندگی دارد.
عادات
این جانور شبگرد است و به صورت انفرادی زندگی می‌کند، ولی گاهی یک گروه فامیلی کوچک در یک لانه ساکن می‌شوند.
بر خلاف آنچه که شایع است؛ تشی نمی‌تواند خارهای خود را پرت کند. در موقع احساس خطر برای بزرگ جلوه دادن خود خار‌ها را سیخ می‌کند و خود را از پشت و یا بغل به حیوان مهاجم می‌کوبد.
غذای تشی
تشی از تمام قسمت‌های گیاهان تغذیه می‌کند. برای خوردن پیاز و ریشه گیاهان زمین را حفر می‌کند.
تولیدمثل
این جانور در سال یک بار تولیدمثل می‌کند. دوره آبستنی آن حدود۱۱۲ روز است و ۱ تا ۴ بچه می‌زاید. بچه‌ها در زمان تولد دارای مو و چشم‌های باز هستند. تا دو ماهگی وابسته به مادرند و در یک سالگی بالغ می‌شوند. طول عمر تشی حدود ۱۵ سال است.
آیا جوجه تیغی و تشی‌ها تیغ پرتاب می‌کنند؟
برای پاسخ به این سوال در ابتدا باید به سراغ این برویم که باور پرتاب تیغ از کجا نشأت می‌گیرد. در زمان‌های قدیم، افرادی که تیغ این دو جانور (بیشتر تشی که با مطالعه این متن فرق جوجه تیغی با تشی را متوجه شدیم) را در جنگل‌ها یا دیگر مناطق می‌دیدند، خیال می‌کردند که جانوری وجود دارد که می‌تواند تیغ پرتاب کند، اما خب این باور غلط است. برویم ببینیم که تیغ این دو حیوان چگونه می‌افتد؟
سیستم دفاعی تشی‌ها به گونه‌ای است که در زمان فرار از شکارچی امکان افتادن تیغهای او وجود دارد؛ اما چگونه؟ معمولاً زمانی که شکارچی تشی‌ها، پلنگ آن‌ها را دنبال می‌کند به خاطر سرعت بیشتر آن نسبت به تشی، زودتر به او می‌رسد، در چنین مواقعی تشی چه می‌کند؟ او که زودتر از پلنگ خسته می‌شود، تیغهای خود را سیخ کرده و به یکباره می‌ایستد و به این صورت پلنگ با او و تیغ‌هایش برخورد می‌کند. در این شرایط تیغ‌هایی که سست‌تر هستند به زمین می‌افتد و یا به دست و پای پلنگ فرو می‌روند. تشی به هیچ عنوان قادر نیست که تیغ‌هایش را پرتاب کند، او تنها از آن به عنوان چیزی برای در امان ماندن از پلنگ استفاده می‌کند، همین و بس.
جوجه تیغی‌ها که به خاطر جثه کوچکشان، حیوانات دیگر خیلی دلشان می‌خواهد که او را شکار کنند نیز از تیغ‌هایش به عنوان وسیله دفاعی استفاده می‌کند. زمانی که حیوانی مانند روباه به او نزدیک می‌شود، او خود را به حالت توپ گردی در آورده روباه نتواند او را بگیرد و به این صورت تیغ‌هایش به دست روباه می‌رود و آن دسته از تیغهای او نیز که سست‌تر هستند به زمین می‌ریزد. اینگونه است که انسان‌ها خیال می‌کنند که جوجه تیغی‌ها تیغ خود را به سمت روباه پردتاب کرده‌اند. پس جوجه تیغی‌ها نیز اصلاً نمی‌توانند تیغ خود را پرتاب کنند.
تفاوت تشی و جوجه تیغی در یک نگاه
تشی را بعضی با جوجه تیغی اشتباه می‌کنند؛ در صورتی‌که که کاملاً با هم تفاوت دارند. جوجه تیغی از رده پستانداران و راسته حشره خواران است، اندازه جمجمه و خار و دم آن کوچک است وزن آن حداکثر ۱ کیلوگرم است و به علت خوردن آفات گیاهی از لحاظ کشاورزی مفید است در صورتی‌که تشی از رده پستانداران و از راسته جوندگان است و اندازه جمجمه خار و دم آن بزرگ و وزن آن به ۳۰ کیلوگرم و از لحاظ وزن به ۳۰ کیلوگرم هم می‌رسد و از لحاظ کشاورزی یک آفت به شمار می‌رود.
حالا که فرق جوجه تیغی با تشی را متوجه شده‌ایم، یک درخواست صادقانه از شما داریم. بیایید با هم کمی در مورد حیات وحش و محیط زیست کشورمان اطلاعات بیشتری کسب کنیم و آگاهی خود و اطرافیانمان را در مورد آن بالا ببریم. هر کدام از بخش‌های حیات وحش و محیط زیست کشور که نابود شود، به این معنی است که بخشی از چرخه زیستی ایران نابود شده که اثرات آن غیرقابل جبران خواهد بود. با هم می‌توانیم با افزایش اطلاعات در مورد محیط زیست، آن را برای همیشه حفظ کنیم.
منبع: سایت الی گشت - سایت خبرنگاران جوان