به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بیماری دیستمپر در سگ‌ها، بیماری‌ای ویروسی مسری و جدی در سگ‌ها می‌باشد که درمان آن تا به امروز ناشناخته است. این بیماری سگ و گونه‌های دیگری از حیات‌وحش از جمله راکون، گرگ، روباه و راسو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. موش خرما می‌تواند حامل این ویروس باشد.
ویروس دیستمپر سگ، متعلق به کلاس موربیلی‌ویروس (Morbillivirus) است و از خویشاوندان ویروس سرخک انسانی، ویروس طاعون گاوی و ویروس Phocine می‌باشد. همه این ویروس‌ها اعضای خانواده Paramyxoviridae هستند. سگ‌های جوان، واکسینه نشده و سگ‌های پیری که ایمنی بدنشان ضعیف شده، مستعد این بیماری می‌باشند.
میزبان بیماری دیستمپر
ویروس دیستمپر در تمامی جهان مشاهده می‌شود. غالباً توله‌های 3 تا 6 ماه را درگیر می‌کند و بیشترین آمار مرگ و میر را می‌دهد. اما سگ‌های مسن‌تر که واکسیناسیون نشده‌اند نیز در خطر ابتلا هستند. در سگ‌های مسن‌تر اغلب موارد خفیف‌تر رخ می‌دهد. این ویروس سایر حیوانات از دسته سگ‌سانان را نیز مانند راکون‌ها، پانداهای قرمز، راسوها و گورکن‌ها درگیر می‌کند. اخیراً شناسایی شده که این ویروس در بدن گربه‌سانان بزرگ‌جثه مانند شیر نیز نوسعه داده می‌شود. گرازهای وحشی نیز این بیناری دیده می‌شود. گزارش شده که این ویروس می‌تواند در بدن انسان نیز بدون هیچ علامت و بیماری دوام بیاورد. این بیماری در گربه‌ها وجود ندارد. اما ویروس مشابه آن به نام پانلوکوپنیا (Panleukopenia) را می‌توان مشاهده کرد.
بیماری دیستمپر در سگ‌ها (Canine Distemper) می‌تواند به قسمت‌های مختلفی از بدن از جمله:
دستگاه گوارش، دستگاه تنفسی، دستگاه عصبی، پوست و چشم
را درگیر کند و بسته به اینکه کدام قسمت مورد تهاجم ویروس قرار می‌گیرد علائم بالینی مختص به خود را خواهد داشت. ویروس دیستمپر معمولاً به صورت مستقیم و از راه ترشحات تنفسی از حیوان بیمار به حیوان سالم منتقل می‌شود. ذرات تنفسی آلوده به ویروس می‌توانند به صورت غیرمستقیم به حیوان سالم نیز رسیده و او را آلوده سازند. ویروس بعد از ورود به بدن شروع به تکثیر کرده و در حدود ۱۴-۷ روز طول می‌کشد تا علائم بالینی توسط حیوان مبتلا مشاهده شود.
انتقال بیماری دیستمپر
ویروس دیستمپر اغلب از راه ترشحات تنفسی منتقل می‌شود. در تماس بودن با ادرار و مدفوع حیوان مبتلا نیز موجب انتقال این ویروس می‌شود. این بیماری بیشترین و کشنده‌ترین بیماری در بین سگ‌ها در نیمه قرن بیستم بوده است.
ویروس می‌تواند از طریق هوا و تماس مستقیم یا غیرمستقیم (مثل ظروف، ملافه) با حیوان آلوده گسترش بیابد. در ابتدا به لوزه و غده لنفاوی سگ حمله می‌کند. به مدت یک هفته همان‌جا همانند‌سازی کرده و سپس به دستگاه تنفس، ادرار، گوارش و دستگاه عصبی حمله می‌کند.
علائم بیماری دیستمپر
این ویروس به سرعت در اثر نور آفتاب، حرارت و مواد ضدویروسی ازبین می‌رود. این ویروس با حمله به گلبول‌های سفید و تأثیر گذاشتن بر روی سیستم لمفافی باعث ازپا افتاده حیوان می‌شود. در سرما بخوبی دوام می‌آورد و اکثراً در فصول پاییز و زمستان پدیدار می‌شود.
مهم‌ترین علائم بالینی دیستمپر
• تب بالا
• آبریزش از چشم و التهاب چشم‌ها
• ترشحات بینی
• کسالت و ضعف حیوان
از معمول‌ترین علائم بالینی هستند که در شروع بیماری دیده می‌شود. بیماری دیستمپر یک بیماری هزار چهره می‌باشد. بسته به اینکه بیماری به کدام ارگان حمله کند علائم بالینی مختص به خود را خواهد داشت:
• درگیری دستگاه تنفسی: ترشحات چشم و بینی، سرفه، و…
• درگیری دستگاه گوارش: اسهال و استفراغ
• درگیری سیستم عصبی: تشنج، تیک و سایر علائم عصبی
بیماری ممکن است فقط محدود به یک ارگان نشده و گاهی ممکن است ابتدا به طور مثال دستگاه تنفسی را درگیر کرده و با گذشت زمان دستگاه عصبی را نیز درگیر نماید، بنابراین طول دوره بیماری بسیار طولانی می‌تواند باشد.
دیستمپر سگ به نام «بیماری پد سخت» هم خوانده می‌شود زیرا گونه‌های خاصی از ویروس می‌توانند باعث بزرگی غیرنرمال یا ضخیم شدن بیش از حد کف‌پا شوند.
بیشتر بدانیم:
بیماری‌های کشنده در سگ‌ها
هایفما در سگ‌ها
تشخیص تومور مست سل (mastcell) در سگ
سندرم وابلر (wobbler syndrome)
پیشروی بیماری دیستمپر
ویروس دیستمپر به سرعت از طریق ذرات دفع شده در عطسه و سرفه انتقال می‌یابد و بعد غدد لنفاوی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مدت 2 تا 5 روز کل بدن گرفتار می‌شود و در روز 6 تا 9 ویروس در خون دیده می‌شود. سیستم تنفسی، گوارشی و در آخر سیستم عصبی حیوان را درگیر می‌کند. این بیماری غالباً در توله‌های مسن‌تر که مدت پادتن مادری در بدن آنها به اتمام رسیده، دیده می‌شود. ویروس همه سیستم بدن را درگیر می‌کند.
یک هفته بعد از ابتلا به بیماری ریزش موی شدید شروع می‌شود. این ویروس بیرون از بدن میزبان در محیط به سرعت ازبین می‌رود و در عرض 3 الی 6 روز از شروعش، علائمش ظاهر می‌شود. در روز هفتم تب و افسردگی شدید در حیوان ظاهر می‌شود. اگر حیوان حدود 2 هفته دوام بیاورد، کم‌کم بدن آنتی‌ویروسی بر علیه این بیماری تشکیل می‌دهد و احتمال زنده ماندن بیشتر وجود دارد.
از دیگر علائم آن چرک در اطراف چشم، بی‌اشتهایی و پوسته‌پوسته شده کف پاها می‌باشد. این بیماری هزار چهره در هر حیوان به یک نوع ظاهر می‌شود. حتی ممکن است در سگ‌های مسن بسیار خفیف باشد و علائمش روئیت نشود. درسگ‌های مبتلا اکثراً حمله به سیستم عصبی موجب مرگ می‌شود.
بعضی سگ‌ها در اثر حمله ویروس به شبکه چشم نابینا می‌شوند. برخی دچار مشکل در راه رفتن می‌شوند. بدن حیوان درگیر بعد از روز دهم شروع به تولید آنتی‌بادی و مبازه با این ویروس می‌کند و حیوانی که مقاوم باشد و دوام بیاورد برای سال‌ها حتی تا آخر عمر نسبت به این بیماری مقاوم می‌شود.
تشخیص بیماری دیستمپر
بیماری دیستمپر توسط آزمایش‌های بیوشیمیایی و آنالیز ادرار که در آنها کم شدن تعداد لنفوسیت‌‌ها، گلبول‌های سفید (که در سیستم ایمنی و مراحل اولیه بیماری نقش دارند) مشخص می‌شود، شناسایی می‌شود. تست سرولوژی آنتی‌بادی ممکن است مثبت باشد. اما این تست نمی‌تواند بین آنتی‌بادی‌های ایجاد شده بر اثر واکسن و آنتی‌بادی تولیدی در برابر بیماری وخیم تمایز قائل شود. آنتی‌ژن‌های ویروسی ممکن است در رسوب اوره یا ترشحات واژنی دیده شود. موی روی پوست، موکوس بینی و اپیتلیوم کف پا می‌تواند برای آنتی‌بادی مورد آزمایش قرار بگیرد. رادیوگرافی فقط برای تشخیص محل عفونت ایجاد شده در بیماری دیستمپر به‌کار می‌رود. از سی‌تی اسکن و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای بررسی هرگونه ضایعه احتمالی گسترش یافته در مغز استفاده می‌شود.
زندگی و مدیریت
در مراحل حادتر بیماری، کنترل گسترش التهاب ریه و دهیراته شدن حیوان در اثر اسهال الزامی است. سیستم اعصاب مرکزی باید از نظر تشنج و دیگر اختلالات طبیعی که ممکن است روی دهد، مرتب بررسی شود. شانس زنده ماندن یک سگ بیمار به گونه ویروس و قدرت سیستم ایمنی بدن سگ، بستگی دارد. ترمیم و بازیابی به طور کامل ممکن است؛ اگرچه تشنج و دیگر اختلالات وارده بر CNS ممکن است دو تا سه ماه پس از بهبود نیز رخ دهد. سگ‌هایی که به طور کامل بهبود یافته‌اند دیگر حامل ویروس نیستند و آن را گسترش نمی‌دهند.
درمان دیستمپر
متأسفانه هیچ دارویی بر علیه بیماری دیستمپر وجود ندارد. این ویروس تمامی سطوح ریه‌ها و امعاء و روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. داروهایی برای کاهش اسهال در حیوان تجویز می‌شود. کمبود آب بدن که به دنبال آسهال به وجود می‌آید را می‌توان توسط سرم‌های وریدی تا حدی کنترل نمود. همچنین می‌توان از ویتامین‌های تزریقی و سرم‌های غذایی برای سگ‌های ضعیف شده که توانایی خوردن غذا را ندارند، استفاده نمود. آنتی‌بیوتیک ممکن است برای جلوگیری و کنترل ناشی از عفونت‌های ثانویه تجویز شود. فنوباربیتال‌‌ها و پتاسیم برومید ممکن است برای جلوگیری از تشنج و یا حمله ناگهانی نیاز شود. هیچ داروی ویروسی برای درمان این بیماری موثر نمی‌باشد.
با اینکه هیچ درمان موثر و مستقیمی برای این بیماری وجود ندارد و درمان صرفاً متکی بر انجام اقدامات حمایتی هست، همچنین دوره درمان می‌تواند بسیار طولانی و پرهزینه و در نهایت هم کاملاً مایوس‌کننده باشد، بهتر است بدانید که:
سگ‌های بالغ مبتلا به دیستمپر که فاقد علائم عصبی هستند تا ۹۰٪ شانس درمان را دارند.
سگ‌هایی با متوسط سن ۴-۳ ماه با علائم عصبی حدود ۵۰٪ شانس درمان را دارند.
توله‌هایی با سن بالاتر از ۴ ماه و همراه با علائم عصبی حدود ۷۵٪ شانس درمان خواهند داشت.
توله‌های زیر ۳ ماه با علائم درگیری اعصاب مرکزی فقط ۱۰٪ شانس درمان خواهند داشت.
حیواناتی که به فرم عصبی دیستمپر مبتلا شده‌اند حتی بعد از بهبود و تا پایان عمر عوارض آسیب به سیستم عصبی را به همراه خواهند داشت. حیوانات بهبود یافته از دیستمپر تا ۸ هفته پس از بهبودی می‌توانند همچنان ویروس بیماری را از خود دفع کرده و باعث انتشار بیماری شوند.
بنابراین لازم هست بعد از بهبودی کامل این حیوانات همچنان دور از بقیه حیوانات بسر ببرند. حیوانات مشکوک به دیستمپر در صورتی که امکان تشخیص به هر دلیل میسر نباشد باید به مدت ۴ هفته به صورت قرنطینه و جدای از بقیه سگ‌ها نگهداری شوند.
پیشگیری و کنترل بیماری دیستمپر
بهترین راه پیشگیری از این بیماری واکسیناسیون هست. اولین واکسن علیه این بیماری در سال 1940 میلادی کشف شد و در سال 1960 میلادی برای اولین بار از ویروس زنده و ضعیف شده جهت ساختن واکسن استفاده کردند.
امروزه واکسن‌های بسیار خوبی از ویروس زنده ضعیف شده دیستمپر تهیه می‌شود که ماندگاری طولانی دارند. واکسیناسیون توله‌ها نباید خیلی زود انجام شود. بهترین زمان برای این کار زمانی است که مدت پادتن جذب شده توسط آغور (شیر مادر) به اتمام رسد (10-6 هفتگی). ویروس دیستمپر هم خانواده ویروسی است که در انسان موجب بیماری سرخک می‌شود.
زمان واکسیناسیون:
سگی که از این بیماری جان سالم بدر برد تا آخر عمر نسبت به دیستمپر مصون می‌ماند. معمولاً توله‌ها را باید در سن 7-6 هفتگی واکسیناسیون کرد (واکسنی که از ترکیب ویروس زنده ضعیف شده دیستمپر و سرخک بوجود می‌آید).
راه‌های دیگر کنترل بیماری
باید سگ‌های مبتلا را کاملاً از سایرین جدا نگهداری کرد و محیط را با مایع سفیدکننده (وایتکس) به نسبت 1 به 20 ضدعفونی کرد. سال‌ها پیش نظریه عمومی براین بود که ویروس دیستمپر می‌تواند انسان را نیز درگیر نماید. اما تحقیقات طی 15 سال گذشته کاملاً این نظریه اشتباه را رد نمود.
منابع: سایت‌های پتچی - اطلس دام پارسیان - دامپزشک