به گزارش «سرویس آموزشی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بهترین راه برای نابودی کامل میکروارگانیسم‌ها حرارت شعله است (این روش به علت آن که ممکن است به مواد مورد استریلیزاسیون زیان وارد آورد دارای کاربردی محدود است). این روش به طور کامل و سریع باکتری‌ها را حذف می‌کند. مزیت آن علاوه بر سرعت این است که هیچ‌گونه باقی‌مانده سمی‌در جسم مورد استریلیزاسیون بر جای نمی‌گذارد.
یکی دیگر از راه‌های رسیدن به نابودی کامل باکتری‌ها استفاده از عوامل قوی اکسیدکننده در غلظت‌های زیاد از قبیل اسیدنیتریک، اسیدسولفوریک و اسیدکرمیک می‌باشد. البته استفاده از این مواد معمولاً مختص به وسایل شیشه‌ای می‌گردد. دربعضی مواقع قبل از آنکه جسم را به وسیله اشعه استریل‌کننده به عنوان یک مرحله استریلیزاسیون مقدماتی برای تمیز کردن چربی و مواد آلی از اسید استفاده می‌شود.
کشتن و غیر فعال کردن میکروارگانیسم‌ها
فرآیند غیرفعال کردن و کشتن به حذف میکروارگانیسم‌ها اطلاق می‌شود بدون آنکه الزاماً سلول‌ها به طور کامل متلاشی گردند. این روش را می‌توان به سه دسته تقسیم‌بندی کرد :
1- حرارت شامل حرارت خشک و مرطوب.
2- بعضی از منابع با انرژی زیاد اشعه یون‌ساز.
3- روش‌های شیمیایی (ترکیبات شیمیایی).
حرارت به طور گسترده و به عنوان یک روش مرسوم برای استریلیزاسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً کا برد گرمای خشک کمتر از حرارت مرطوب موثر واقع می‌شود. البته در موارد خاصی از حرارت خشک استفاده می‌گردد.
بعضی از اسپورها شدیداً نسبت به درجه حرارت خشک مقاوم بوده و باید درجه حرارت‌های نسبتاً بالا به کار برده شود.
حرارت مرطوب معمولاً به شکل بخار تحت فشار خیلی موثر بوده و یک روش استریلیزاسیون با ارزش برای مواد مختلف به شمار می‌آید مانند وسایل آزمایشگاه، محیط‌های کشت و غیره. در آزمایشگاه برای استریل کردن اشیا و لوازم نسبتاً کوچک، حرارت مرطوب معمولاً با استفاده از دستگاه اتوکلاو انجام می‌گیرد. شکل‌های دیگر انرژی که مورد استفاده قرار می‌گیرد عبارت است از تشعشعات یون‌ساز که طیف گسترده‌ای ازتشعشعات الکترومگنتیگ شامل اشعه ماوراءبنفش با فرکانس پائین و اشعه ایکس و اشعه گاما با فرکانس بالا است و می‌تواند برای غیر فعال کردن میکروارگانیسم‌ها به کار گرفته شود.
بسیاری از انواع ترکیبات ضدعفونی‌کننده دربرابر فرم‌های فعال میکروارگانیسم‌ها موثرند، ولی دربرابر اسپورها چندان موثر واقع نمی‌شوند و این یکی از محدودیت‌های اصلی این گونه مواد به شمار می‌آید. بعضی مانند فرمالدئید ازن و کلر یکی برای ضدعفونی محل کار به طور عموم و بعضی دیگر برای ضدعفونی ظروف به خصوص آنهائی‌که بایستی بعد از ضد عفونی مدتی بدون استفاده قرار گیرند به کار برده می‌شوند. به استثنای بعضی گازهای مشخص، بیشتر این ترکیبات باکتریساید را نمی‌توان به عنوان یک عامل استریل‌کننده تلقی نمود بلکه باید آنها را یک ماده ضدعفونی‌کننده به حساب آورد، زیرا قادر هستند تعداد ارگانیسم‌ها را کاهش داده و بنابراین به ایجاد محیط استریل کمک می‌کنند.
آزمایشات نشان داده که تعداد ارگانیسم‌های زنده در هر مرحله از یک فرایند استریلیزاسیون بستگی مستقیم به تعداد ارگانیسم‌های اولیه دارد. بنابراین شست شو و تمیز کردن و پائین آوردن تعداد باکتری‌های موجود باعث افزایش و دقت فرایند واقعی استریلیزاسیون می‌گردد.
روش‌های فیزیکی برای جدا کردن میکروارگانیسم‌ها
بخش‌های مختلف این مقاله با برچسب «مجموعه آموزشی ضدعفونی‌کننده‌ها، گندزداها» قابل دسترسی است.
برگرفته از مقاله «مجموعه آموزشی ضدعفونی‌کننده‌ها، گندزداها»
گردآوری و تدوین:
مهندس حیدر داراب (کارشناس بهداشت محیط معاونت امور بهداشتی استان آذربایجان غربی)
مهندس روح انگیز سلیمان پور (کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان ارومیه)
مهندس ابراهیم زلفی (کارشناس بهداشت محیط سازمان انتقال خون استان آذربایجان غربی)