به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آماده‌سازی و کوددهی استخرها در پرورش ماهی در دوره‌های مختلف رشد ماهی‌ها شرایط خاص خود را دارد که در ادامه به ترتیب با روش‌های آماده‌سازی و حاصلخیز کردن استخر نوزادگاه تا استخرهای پرواربندی آشنا می‌شویم.
استخر نوزادگاه
به طورکلی از استخرهای نوزادگاه برای رشد ماهیان تازه تفریخ‌شده و رساندن آنها به اندازه 2 تا 2.5 سانتی‌متر (بچه ماهی) استفاده می‌شوند. این کار حدود 15 روز طول می‌کشد، مدیریت در این استخرها شامل: جلوگیری از شکوفایی جلبکی و رشد علف‌های هرز آبزی، ریشه‌کن کردن آفت‌ها و صیادان جانوری با استفاده از سموم، حاصلخیزکردن استخرها، آهک‌دهی، چگونگی گرفتن تخم از ماهی‌ها، لقاح تخم‌ها، تدارک غذای مناسب و کافی و جمع‌آوری بچه ماهیان برای انتقال به سایر استخرها است.
آهک دهی و حاصلخیزکردن استخرها
کودآلی، کودگاوی خشک شده به مقدار 10 تا 15 تن در هکتار برای باروری یا حاصلخیزکردن استخرهای بچه ماهیان نورس (نوزادگاه‌ها) به کار می‌رود. مصرف بیش از حد کودهای آلی ممکن است بر روی رشد بچه ماهی‌ها اثرات بدی داشته باشد و باعث پوسیده شدن آبشش‌ها و کاهش اکسیژن آب شود. قبل از مصرف کود را به صورت خمیر در می‌آورند و در بخش‌های مختلف استخر می‌ریزند. برای پخش یکنواخت کودهای آلی، هنگام کودپاشی، استخر از طریق تورکشی لای‌روبی می‌گردد. وقتی کود به طور یکنواخت در ستون‌های آب پخش شد، توده‌ای از باکتری‌ها بر روی آن رشد می‌کنند و با تجزیه این مواد در شرایط هوازی، نیتروژن، پتاسیم، و دی اکسیدکربن تولید می‌شود و فیتوپلانکتون‌ها از این مواد تغذیه می‌نمایند. از آنجا که این موجودات غذای لازم را برای رشد بچه ماهیان تولید می‌کنند، نیاز چندانی به افزودن مواد شیمیایی حاصلخیزکننده نمی‌باشد، چون ممکن است منجر به گسترش توده‌های انگلی ناخواسته در آب و درنتیجه کاهش غلظت اکسیژن آن شوند. با این وجود، گزارش شده است که کاربرد آهک تجاری (اکسید کلسیم- آهک زنده) به مقدار 300 کیلوگرم در هکتار در ترکیب با کود آلی در بهبود کیفیت و حاصلخیزی آب نوزادگاه‌ها مؤثر می‌باشد. اما، اگر در استخرهای بچه ماهیان نورس (نوزادگاه‌ها)، در ابتدا از کنجاله گیاه ماهوآ به عنوان دارو استفاده شده باشد (به مقدار 20 تن در هکتار)، باید از کاربرد کودآلی پرهیز شود. چون کنجاله گیاه (Mahua) ماهوآ یک آفت‌کش است و می‌تواند جانوران ناخواسته را از بین ببرد و به عنوان منبع کودآلی هم بعد از آن عمل کند.
آشنایی بیشتر با انگل ماهی
استفاده از غذاهای مکمل (Supplementary feeding)
برای تغذیه بچه ماهیان در حال رشد، ترکیبی از کنجاله‌ی بادام‌زمینی و سبوس برنج به نسبت‌های مساوی در سطح استخر پخش می‌شود. مقدار مصرف غذای روزانه تا روز پنجم، چهار برابر وزن بچه ماهیان است و از 6 تا 10 روزگی مقدار مصرف به 8 برابر وزن اولیه ی بچه ماهیان خواهد رسید.
استخرهای پرواربندی ابتدایی
استخرهای پرواربندی ماهی باید در نزدیکی استخرهای بچه ماهیان نورس و ماهیان مولد باشد تا انتقال بچه ماهیان به استخر به راحتی انجام گیرد. استخرهای پرواربندی نیز همانند نوزادگاه‌ها، از استخرهای موقتی پرورش ماهی به حساب می‌آیند و در آنجا، ماهیان را تا حدود 3 ماه پرورش داده وباندازه 10-15سانتی‌متر می‌رسانند. بیشتر کارهای مدیریتی که در این استخرها انجام می‌شود، مشابه استخر بچه ماهیان نورس است. خصوصیت مهمی که باعث تفاوت این استخرها با استخرهای بچه ماهیان نورس می‌شود، پرورش چندگونه بچه ماهی در این استخرها است.
حاصلخیز یا بارورکردن استخرها
همان طوری که در مورد استخرهای نگهداری بچه ماهیان نورس گفته شد، در استخرهای پرواربندی نیز لازم است که در ابتدا استخرها را با کود آلی (کودگاوی) به مقدار 60 تا 150 تن در هکتار بارور کنند. این عمل، تولید منابع غذایی ماهی را افزایش خواهد داد. یعنی افزایش فیتوپلانکتون‌ها و زئوپلانکتون‌ها را فراهم می‌آورد که به نوبه خود رشد ماهیان را تضمین می‌نمایند. از آنجا که با ورود ماهی به استخر، حدود دو تا سه روز کاهش فیتوپلانکتونی خواهیم داشت، از حاصلخیزکننده‌های شیمیایی یعنی، اوره و سوپرفسفات به مقدار 40 تا 80 کیلوگرم در هکتار و هر 15 تا 20 روز یک بار استفاده می‌شود. اصولاً نیمی‌از ماده بارورکننده در ابتدا مصرف می‌گردد و در دفعات بعدی کوددهی، مقدار مصرف کود کاهش می‌یابد. به منظور پراکنش یکنواخت این مواد در استخر، مقدار معینی از این مواد در استخر، مقدار معینی از این مواد را در کیسه‌های کنفی می‌ریزند و آنها را توسط پایک‌هایی به حالت غوطه‌ور در استخر، قرار می‌دهند.
خاک هر استخر دارای مقداری مواد مغذی ذخیره شده است که به مرور برای تولید اولیه در آب رها می‌شوند. در مقابل این ذخایر، مقدار موادی که به همراه آب حل می‌شوند ناچیز است. یا اینکه خاک استخر توانایی رهاسازی مواد غذایی و عناصر را دارد، ولی این رهاسازی ممکن است با گذشت زمان کم و یا متوقف شود. تحت این شرایط، کودکان و باروری استخرها ضروری است. اصولاً استفاده از مواد بارورکننده، به خاطر گسترش تولیدات اولیه، یعنی پلانکتون‌هایی است که زئوپلانکتون‌ها از آنها تغذیه می‌کنند. ماهیان قابل پرورش، براساس جایگاه‌های غذایی خود (مصرف فیتوپلانکتون‌ها یا زئوپلانکتون‌ها) در سطوح مختلف آب قرار می‌گیرند. پانزده روز بعد از آهک‌پاشی برای گسترش و توسعه غذای زنده، کوددهی انجام می‌شود. در هر استخر پرواربندی برای پرورش ماهی، می‌توان از مواد بارورکننده آلی و شیمیایی استفاده نمود.
برگرفته از مقاله «جیره نویسی تغذیه آبزیان» تألیف: دکتر حشمت سپهری مقدم
برای مطالعه بخش‌های بیشتری ازین مقاله کلیک کنید: جیره نویسی آبزیان