به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بیماری‌های انگلی در اسب دارای اثرات سوء بسیاری مانند کاهش وزن، لاغری، عدم رشد، کاهش تولید و عدم بهره‌وری کافی در اسب می‌شوند.
انگل‌های اسب به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند، انگل‌های داخلی شامل سه دسته کرم‌ها، مگس‌ها و انگل‌های خونی هستند. کرم‌ها به انواع نواری، لوله‌ای (مانند استرونژیلوس‌ها، آسکاریس‌ها و اکسیور) و پهن تقسیم می‌شوند. مهمترین مگس‌ها لارو گاستروفیل و مگس هابرونما می‌باشند. از رایج‌ترین انگل‌های خونی هم می‌توانیم به تک یاخته‌های عامل بابزیوز، پیروپلاسموز یاد کنیم.
انگل‌های خارجی هم شامل کنه‌ها، جرب‌ها، مگس‌ها، ساس‌ها و شپش‌ها هستند.
عوارض انگل‌ها در اسب عبارتند از:
- عوارض مکانیکی: مثل فشار ناشی از انسداد آنها در روده‌ها (دل درد انگلی)
- تهاجم و تخریب سلول‌های بدن: مثل انگل بابزیوز که گلوبول‌های قرمز را تخریب می‌کند
- ایجاد واکنش‌های التهابی در مقابل انگل: مثل نیش کنه‌ها و جرب‌ها که ایجاد آماس می‌کند
- رقابت برای مواد غذایی با میزبان: مثل کرم آسکاریس در کره اسب
- ایجاد کم‌خونی در اثر مکیدن خون و خونریزی
- انتقال برخی از بیماری‌های دیگر: مثل کنه‌ها که باعث انتقال بابزیوز می‌شوند
روش‌های مبارزه با انگل‌های خارجی اسب:
- استفاده از سمپاشی در اصطبل‌ها و محیط نگهداری
- رعایت اصول بهداشت و تخلیه کردن کود با فواصل زمانی کوتاه
- شعله دادن بستر اصطبل‌ها و آهک‌پاشی بستر و محل تخلیه کود
روش‌های مبارزه و پیشگیری انگل‌های داخلی اسب‌ها:
- مصرف داروهای ضد‌انگل که بایستی به صورت منظم هر دو ماه یکبار مصرف شوند و سعی کنیم در هر دو تا سه مرتبه مصرف دارو، نوع آن را تغییر دهیم تا ایجاد مقاومت انگلی نکند. هر اسبی که جدید وارد می‌شود باید از داروی ضد‌انگل مصرف کند و پس از اطمینان از عدم آلودگی با بقیه اسب‌ها همراه شود. در کره اسب‌ها مادرانشان باید داروی ضد‌انگل خورده باشند و خودشان باید بعد از 2 ماهگی دارو مصرف کنند. از مهمترین داروهای ضد‌انگل می‌توانیم به آیورمکتین، فبانتل، لوامیزول، آلبندازول و ... نام ببریم.
- رعایت بهداشت بستر
- اگر در مرتع اسب‌ها می‌چرند باید به صورت آیش چرا، از مرتع استفاده کرد
- اسب را باسایر حیوانات در یک مرتع نیندازیم
- در صورت امکان پِهن اسب‌ها را بلافاصله از مرتع خارج کنیم
- زیر و رو کردن بستر خاک مرتع در ماه‌های گرم سال
- آزمایش مدفوع اسب‌ها برای شمارش تخم انگل‌ها (در هر گرم مدفوع نباید بیشتر از 100 تخم انگل وجود داشته باشد)
- آزمایش خون که معمولاً در موقعی که اسب دچار بیماری انگلی باشد تعداد ائوزینوفیل خون زیاد می‌شود
- برخی داروهای انگلی پس از مصرف باید دو هفته بعد هم تکرار شوند تا لاروها را نیز از بین ببرند
جرب اسب (Mange)
جرب‌های مختلفی در اسب ایجاد بیماری می‌کنند که مهمترین آنها عبارتند از جرب دمودکس‌اکویی، جرب سارکوپتیک، جرب پزوروپتیک و جرب کوریوپتیک می‌باشد.
جرب پزوروپتیک در اسب ایجاد دلمه‌هایی در قاعده یال و دم کرده، دلمه‌ها کم کم بزرگ شده و تولید خارش شدید می‌نماید و حیوان بدن خود را به در و دیوار می‌مالد. گاهی اوقات ممکن است جراحات در قسمتهای فاقد مو مثل زیر بغل، پستان و بیضه نیز دیده شود. جرب از طریق تماس مستقیم و یا از طریق استفاده مشترک از وسایل مثل زین، عرق‌گیر، افسار و ... قابل انتقال است. جرب‌های اسب قابل انتقال به انسان می‌باشد.
توکسوپلاسموز در اسب (Toxoplasmosis)
توکسوپلاسموز بیماری واگیر و مشترک بین انسان و کلیه حیوانات می‌باشد. عامل بیماری توکسوپلاسما گوندئی است، که انگل داخل یاخته‌ای بوده و از راه دهان وارد بدن انسان و حیوان شده و ایجاد بیماری می‌نماید. اسب‌های مبتلا به توکسوپلاسموز دارای علائم عصبی، اشکال در حرکت، چرخش به دور خود و گاهی فلجی و کوری می‌باشند. گربه‌ها از جمله مهمترین مخازن این بیماری بوده، و بلع مواد آلوده به مدفوع گربه مهمترین راه دخول این انگل به بدن انسان و سایر حیوانات می‌باشد.
قارچ‌ها در اسب
کوکسیدیوئیدومیکوز در اسب (Coccidioidmycosis)
انسان و حیوانات در اثر استنشاق هاگ قارچ کوکسیدیوئیدیس‌ایمی‌تیس که در زمین رشد می‌کند مبتلا به بیماری می‌شوند. علایم بیماری در اسب عبارت است از لاغری، تب متغیر، خیز در پاها، کم خونی و ازدیاد گلبول‌های سفید خون که در بعضی از موارد دل‌دردهای متناوب نیز وجود دارد. پارگی کبد در بعضی مواقع دیده می‌شود که به تلف شدن حیوان منجر می‌گردد.
کچلی اسب (Ringwrom)
کچلی از بیماری‌های قارچی پوستی می‌باشد که این قارچ به بافت‌های پوششی و شاخی و الیاف مو حمله می‌کند. در اسب‌ها بیماری با ایجاد لکه‌های گردی در پوست شروع می‌شود و پس از چند روز موها فاسد شده و می‌ریزند. سطح پوست خاکستری رنگ و شوره‌های ریزی در پوست ظاهر می‌شود. سپس پوسته‌پوسته شده و خارش شدید در حیوان ایجاد می‌کند. درصورتی‌که مراقبت‌های لازم انجام شود پس از مدت 25 تا 30 روز بهبود حاصل می‌شود. درصورتی‌که محل کچلی در زیر زین یا تنگ اسب باشد در اثر تحریک بهبودی به تاخیر می‌افتد و ممکن است به سایر نقاط بدن نیز سرایت کند.
بیشتر کچلی‌های انسان از حیوانات سرایت می‌کند، به خصوص در نقاط روستایی و جاهایی که تماس نزدیک با اسب و گاو وجود دارد.
لنفانژیت واگیر (مشمشه کاذب) (The infectious Lymphangitis)
لنفانژیت واگیر از بیماری‌های مزمن اسب بوده که توسط یکی از انواع قارچ‌ها به نام هیستو پلاسمافارسی‌می‌نوزوم به حیوان سرایت می‌کند. این قارچ از راه خراش‌های پوستی و از طریق لوازم آلوده مثل زین، عرق‌گیر و لوازم تیمار وارد بدن اسب می‌شود. زمانی که این قارچ به بافت‌های زیر پوست می‌رسد، قرحه‌هایی در امتداد عروق لنفی به وجود می‌آورد. این قرحه‌ها کم‌کم ضخیم شده و سرباز می‌کند. جراحات و ورم بیشتر در اطراف مفصل خرگوشی و یا در تمام قسمتهای پا مشاهده می‌شود، که اغلب بدون درد می‌باشد. این عوارض ممکن است در سایر نقاط بدن و یا مخاط بینی نیز دیده شود که در این صورت با بیماری مشمشه اشتباه گرفته می‌شود ولی باید توجه داشت که در این بیماری تست مالیین منفی است. این بیماری قابل سرایت به انسان و گاو می‌باشد.
هیستوپلاسموز اسب (Histoplasmosis)
هیستوپلاسموز از بیماری‌های قارچی قابل انتقال بوده و در اسب ایجاد جراحات غده‌ای می‌نماید عوارض بیماری در کره‌اسب‌ها عبارتند از لاغری، تنگی نفس و گاهی یرقان. در انسان علائمی شبیه به علائم بیماری در اسب‌ها دیده می‌شود. عامل بیماری هیستوپلاسماکاپسولاتوم است، و ابتلاء معمولاً در اثر اسثنشاق گرد و غبار آلوده صورت می‌گیرد.
رینو سپوریدیوز (Rhinosporidiosis)
عامل این بیماری رینوسپورید یاسیبری است که ایجاد ناراحتی و جراحات در مخاط بینی، منخرین و گاهی در حنجره، چشم و واژن اسب‌ها می‌نماید. این بیماری قابل اشتباه با بیماری مشمشه، گورم و لنفانژیت می‌باشد. بیماری به انسان قابل سرایت است.
منابع: وبلاگ انگل‌شناسان Parasitology، وبلاگ دامپزشک