به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ با نزدیک شدن تابستان و گرم شدن هوا انواع مسابقات اسب نظیر پرش کورس و غیره نیز شروع می‌شود. در این زمان استرس گرمایی شدید توانائی‌های اسبان قهرمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علایمی نظیر کاهش الاستیسیته پوست و زمان پر شدن مجدد مویرگ‌ها ((CRT بی‌آبی (به‌علت کاهش عملکرد غدد بزاقی)، کولیک به‌علت کاهش آب دریافتی روده‌ها و افزایش دمای بدن اسب همگی به‌علت به‌هم خوردن تعادل میزان طبیعی آب و الکترولیت‌های بدن اتفاق می‌افتند.
در بیشتر اسب‌ها تنها ۲۵ درصد از انرژی کل دریافتی صرف کارهای عضلانی می‌گردد و ۷۵ درصد مابقی به‌علت گرما به هدر می‌رود.
فعالیت برای اسب‌ها در آب و هوای گرم شرجی بسیار مشکل است. متاسفانه علت بروز مشکلات مذکور مدیریت ضعیف و تصور غلط صاحبان اسب‌ها و مربیان می‌باشد.
چندین راه‌حل و راهنمایی در مورد اشتباهات رایج که بین اسب‌داران مطرح است عبارتند از:
- هرگز در هوای گرم به اسب اجازه نوشیدن بیش از یک یا دو جرعه آب به طور یکدفعه داده نشود.
- هرگز در هوای گرم به اسب اجازه بیش از یک یا دو جرعه آب به‌طور نوشیدن یکدفعه داده نشود.
- هرگز به اسب‌های گرمازده‌ای که در داخل و یا خارج هستند، آب یخ داده نشود.
- هرگز اسب گرمازده بدون جل و روکش سرد نشود.
- هرگز اسب گرمازده در یک محل سرپوشیده مشخص سرد نگردد.
هریک از توصیه‌های مردود بالایی به‌شدت از قدرت اسب برای فائق آمدن و کم کردن دمای بدن به‌طور طبیعی می‌کاهد. نیاز ضروری اسب‌ها برای خلاصی از اثرات گرما، به چهار قسمت تقسیم می‌شود، که شامل تبخیر، انتقال گرما، هدایت پوستی و تابش است.
به هر حال مهمترین مکانیسم کاهش دمای بدن در اسب تبخیر است.
تبدیل آب موجود در عرق (با سایر منابع آبی که در پوست است به‌کار می‌رود) به بخار موجب کاهش دما و سرد شدن پوست اسب می‌گردد. در حال تمرین و پس از آن، پوست اسب، مملو از مویرگ‌های متسع می‌باشد که این موارد خون را سریعا از قسمت‌های مختلف بدن منتقل می‌کنند.
خون داخل این مویرگ‌ها سرد شده و به دمای متعادل موردنیاز بدن می‌رسد و به عضلات و اعصاب بدن اسب این اجازه را می‌دهد تا فعالیت‌ها و عملکرد‌های طبیعی بدن خود را انجام دهند. اسب‌هایی که به میزان کافی آب دریافت نکرده‌اند مکانیسم تبخیر در آنها به‌درستی انجام نمی‌پذیرد.
پس از ورزش در هوای گرم و شرجی دمای مقعدی آنها f ۱۰۴ یا c ۴۰۰ می‌رسد. ممانعت از دریافت آب کافی که با عرق کردن از بدن خارج شده است و جلوگیری از تبخیر پوستی با بکارگیری جل و روکش در آب و هوای گرم و شرجی دارای اثرات نامطلوب است.
این شرایط موجب بالا رفتن دمای بدن به‌صورت خطرناک حتی تا 42/2 – 41/6 می‌شود. همچنین مصرف نامحدود آب توسط اسب گرمازده موجب بروز مشکلاتی نظیر کولیک می‌گردد که به‌علت وارد آمدن فشار شدید و بار زیاد به روده‌ها است، که این نکته باید مدنظر باشد.
معده اسب قابلیت دریافت ۱۸-۹ لیتر مایعات بدون اتساع را دارد. بنابراین اندازه معده اسب در مقایسه با سایر حیوانات باتوجه به جثه حیوان کوچک است و نوشیدن بیش از یکی دو جرعه آب یکباره باید به شدت محدود می‌شود مخصوصا بعد از وقتی که اسبی سریع آب بدن را برای سرد کردن خود ازدست داده است.
این موضوع در طول سالیان سال مورد بحث و جدل بوده است زیرا اعتقاد به این نکته در بین مربیان است که خوردن آب یخ در بدن اسب گرم، موجب ایجاد شوک در سیستم تنظیم دمای بدن شده و موجب افت شدید و فوری فشار خون پوست می‌گردد کاملا اشتباه است.
تحقیقات جامعی که در طول سال ۱۹۹۵ در دانشگاه ایلینویز و دانشگاه گوئلف و بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۹۶ آتلانتا انجام گرفت قویاً ثابت کرد اسب‌هایی که در آب و هوای گرم و شرجی فعالیت و حمام آب سرد دریافت می‌کنند توانایی بالایی در تحمل تغییرات وسیع دمایی و حتی قدرت کاهش دمای بدن در زمان استراحت را به‌خوبی دارند.
وقتی به مقدار کافی آب در اختیار اسب‌های گرمازده قرار داده می‌شود این امر علاوه بر کمک به کاهش دمای از بدن طریق تبخیر پوستی همچنین باعث می‌شود گرمای بدن اسب به‌طور مستقیم به آب انتقال داده شود و درنتیجه سبب کاهش دمای بدن اسب می‌شود.
متعاقب تحقیقات، محققین دانشگاه ایلینویز به سرپرستی دکتر جاناتان فورمن، در تحریکات بدنی به روش حالت C (یک زمان استراحت در فاز مسابقات اسب سواری در بازی‌های المپیک) حمام آب سرد به‌عنوان یک عامل کاهش‌دهنده دمای بدن و میزان گرما استفاده شد که هیچ‌گونه اثرات بالینی مضری در طول فاز C یورتمه یا بعد از تمرین مشاهده نشد و اسب‌ها به‌راحتی بعد از حمام آب سرد، یورتمه می‌رفتند.
مربیان استاندارد برد شاید کمترین کمک را به اسبان خود در تنظیم دمایی در روزهای گرم و مرطوب داشته باشند. رسوم تربیت استاندارد برد نظیر جل و پوشش‌گذاری دادن آب کم و ممانعت از خوردن آب سرد به‌شدت از قابلیت‌های این نژاد تا پایین آمدن دوباره دمای بدن به حد طبیعی می‌کاهد.
عامل دیگری که تغییرات جزئی در فیزیولوژی حیوان ایجاد می‌کند ممانعت از قرار گرفتن حیوان در معرض جریان هوا در شرایط گرم و مرطوب است. در بازی‌های المپیک ۱۹۹۶ آتلانتا، ۸۵ فن مه‌پاش در محل‌های استراحت اسب‌ها در مابین فاصله‌های زمانی مسابقات به‌منظور کاهش دمای بدن این قهرمان‌ها کار گرفته شد.
هواکش‌های خشک عادی هم برای افزایش تبخیر و هم برای کاهش گرما برای سرد کردن بدن حیوانات بکار من گرفته می‌شدند. هواکش‌های مه‌پاش به‌علاوه از مزیت گفته شده به‌علت وجود ذرات آب، در تسریع تبدیل آب سطح بدن به گاز نقش مهمی دارند.
نواحی که به منظور تامین سایه ایجاد شده بودند برای جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید بودند. همچنین تصاعد گرما از بدن اسب‌ها به فضای محیط یک پتانسیل در کاهش دمای بدن می‌باشد که این تصاعد دقیقا برخلاف جهت نور خورشید می‌باشد که بیشتر در اسب‌های تیره که حرارت را از محیط می‌گیرند دیده می‌شود.
در مبارزه علیه استرس گرمایی در اسب‌ها، مربیان باید از مزایای روش‌های کاهش دمای بدن بهره گیرند. باید از این امر که اسب‌ها به‌راحتی و فراوانی در روزهای گرم و مرطوب قبل از تمرین آب دریافت می‌کنند مطمئن بود و به‌منظور عدم نارسایی در مکانیسم تعریق باید به اندازه کافی آب در اختیار حیوان قرار داد.
حقیقتا تنها بخش کوچکی از مایعات ازدست رفته در طول تمرینات طولانی مدت در شرایط گرم و مرطوب می‌تواند سریعا جایگزین شود. به هرحال، باید مقدار زیادی از الکترولیت‌های علوفه با کیفیت خوب و غلات مناسب به همراه مواد و نمک‌های معدنی و آب کافی در روزهای بعد از تمرین به منظور جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های ازدست رفته تدارک دیده شود.
به علاوه، بهره‌مندی از مزایای روش‌های مقابله با گرما نظیر حمام آب سرد، استفاده از هواکش و جریان طبیعی هوا، جلوگیری از تابش حرارت با استفاده از ایجاد سایه در کاهش اثرات استرس در استان در زمان شرایط گرما و رطوبت بسیار موثر است.
مترجمین: دکتر حمیدرضا علیپور خیرخواه (دانش آموخته دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی‌تبریز) - مهندس کیومرث مولادوست (کارشناس علوم دامی)