به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ اسب خزر قدیمی‌ترین اسب موجود در دنیا است به طوری که اصالت آن به دوران قبل از تاریخ برمی‌گردد. زیرا استخوان‌های اجداد آن در کنار استخوان‌های حیوانات قبل از تاریخ مانند دایناسورها یافت شده است. با تحقیقات انجام شده ثابت گردیده که اسبچه خزر جد تمام اسبهای موجود در دنیا بوده و حتی اسبهای عربی که از قدیمی‌ترین اسبهای دنیا می‌باشند از اسب خزر به وجود آمده‌اند.
شاهان ایران باستان هم چون کورش و داریوش هخامنشی از شهامت و قدرت مانور این نژاد استفاده کرده آنها را به ارابه می‌بستند و به شکار شیر می‌رفتند.
شواهدی مربوط به وجود یک اسب سواری اولیه و همچنین اسبی که متفاوت با اسبهای هند و اروپایی باشد در دست است. محققان سالها از وجود نقش یک اسب کوچک روی حجاریها در ایران آگاه بودند اما طراحان اغلب این طور تفسیر می‌کردند که حجاری اسبهای کوچک به دلیل کمبود جا بوده‌است. در بعضی از موارد این امر ممکن است دلیلی برای به تصویر درآوردن اندازه‌های متفاوت باشد، همان طور که این روش گاهی برای تمیز موقعیت دو یا چند تصویر به کار می‌رفته‌است ولی به ندرت در یک حجاری در مورد تندیس‌ها یا حیوانات رزمی که دارای اندازه‌های کاملاً متفاوت هستند به کار گرفته شده‌است. تخت جمشید و دارابگرد نمونه‌هایی عالی از مورد آخر هستند. در حجاریهای تخت جمشید اختلاف اندازه بین اسب نیسایی و اسبهای کوچک لیدیایی به ۸/۲۱ سانتیمتر می‌رسد.
باتطابق این مقدار با اندازه‌های طبیعی، اختلاف قد این دو اسب ۴۰ سانتیمتر است. در حجاریهای دارابگرد که از زمان ساسانیان به جا مانده نیز اختلاف بین اندازه این اسبها در همین حد بوده‌است اسب خزر به لحاظ ظاهری، تناسب اندام یک اسب بزرگ را دارد برخلاف بسیاری از پونیها که دارای دست و پای کوتاه و تنه درشت می‌باشند، دقیقاً یک اسب مینیاتوری است که شناخت آن از روی عکس و تصویر به راحتی امکان‌پذیر نیست و باید آن را در کنار یک شاخص قرار داد تا بتوان آن را تشخیص داد.
سالهای زیادی این نژاد منقرض اعلام شده بود تا اینکه خانم فیروز در سفری در سال 1965 میلادی به سواحل جنوبی دریای خزر در شهرستان آمل داشت متوجه حضور تعدادی از بقایای این نژاد در آن منطقه گردید و از آنجا که این اسبچه‌ها در حوالی دریای خزر یافت شدند نام کاین یا اسب خزر به آنها داده شد. از آنجا که اسبهای کوتاهتر از 142 سانتیمتر در کلاس پونیها قرار می‌گیرند در ابتدا به آن کاسپین پونی اطلاق گردید. پونیها دارای بدن و اندام‌های قوی هستند ولی اسبچه خزر از نظر خصوصیت بدنی هیچ تشابهی با پونیها نداشت و کاملا شبیه به کلاس اسبها بود بنابراین به آن اسب مینیاتوری دریای خزر اطلاق گردید.
خصوصیات ظاهری اسب کاسپین
اسب خزر فاقد Parietal Crest در جمجمه خود می‌باشد. استخوان کتف در اسب خزر پهن‌تر از سایر نژادهای ایرانی بوده و بیشتر به استخوان کتف نشخوار کنندگان شبیه‌است. متاکارپ و متاتارس اسب خزر نسبت به قد حیوان بلندتر و باریک‌تر می‌باشد. شش مهره اولی سینه‌ای دارای تیغه پشتی درازتر نسبت به سایر نژادها می‌باشند و به خاطر همین اختلاف، جدوگاه در اسب خزر بسیار بالاتر از کپل قرار می‌گیرد. سم اسب خزر باریک و بیضی شکل و بیشتر شبیه به سم Equus Asinus است تا شبیه سم.
رنگ بدن عموماً قهوه‌ای، سمند و شاه‌بلوطی می‌باشد.
ارتفاع اسب: بین 2/11ـ10 وجب (هر وجب برابر با 4 اینچ و هر اینچ 54/2 سانتیمتر است.)
اسبچه خزر به عنوان الگوی تیپ چهار پرورش اسب است که قاعده دم آن بالاتر از حد معمول بوده و نیم‌رخ صورت مقعر و کمر کمی گود می‌باشد. این اسب خصوصیات رفتاری و جسمانی بسیار متفاوتی نسبت به سایر تک سمی‌ها دارد. دارای یک دندان آسیاب اضافی در فک بالا بوده و تفاوت قابل ملاحظه‌ای در شکل کتف دارد. استخوان آهیانه سر به شکل خاصی می‌باشد استخوان پیشانی گنبدی شکل، سوراخ منخرین از حالت عمودی کمی پایین‌تر بوده و استخوان حدقه چشم گشاد، گوش‌ها کوچک و روی بینی مقعر است. متوسط ضربان قلب 22ضربه در دقیقه و تعداد تنفس 6بار در دقیقه می‌باشد.
این اسب بسیار دلیر بوده و به هیچ وجه در مقابل انسان از اندام‌های دفاعی خود استفاده نمی‌کند. امروزه این اسبچه‌ها برای سوارکاری نوجوانان در تمام رشته‌های سوارکاری، حمل ارابه‌ها و انجام حرکات آکروباتیک در سیرک‌ها به کار می‌روند.
جمعیت و پراکنس اسب خزری
تعداد اسبچه‌های خزر موجود در دنیا به 700راس می‌رسد که متاسفانه از این تعداد تنها دویست راس آن در ایران موجود است.
سواحل دریای خزر مأمن اصلی اسب خزر است.
منابع: اطلس رنگی نژادهای اسبهای ایران و جهان نوشته دکتر علی نصیریان و همکاران _ و horse-rider.ir