به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در جفت‌گیری و تولیدمثل شترمرغ، ماده‌ها را باید حداقل ٣٠ روز قبل از تخمگذاری به جایگاه مولدین منتقل نمود تا با محیط آشنا شوند. این دوره زمانی برای سازگاری و آشنایی پرنده با محیط اطراف و پیش از آغاز جفت‌گیری اهمیت زیادی دارد.
این مهم است که پرنده ماده جفت خودش را انتخاب کند، زیرا موجب تولید تخم بیشتر، باروری بهتر و جوجه درآوری بیشتر می‌گردد که نتیجه آن جوجه‌های سالم‌تر خواهد بود.
برای این عمل، بایستی پرندگان یک گله را به طور دقیق زیر نظر گرفت و شترمرغ‌های ماده‌ای که نسبت به یک نر تمایل نشان داده و آن را بر دیگر شترمرغ‌های نر ترجیح می‌دهند را شناسایی و سپس آنها را در یک جایگاه جفت‌گیری کنار هم قرار داد.
برای داشتن تولید مناسب جوجه، بررسی میزان باروری (درصد نطفه داری) تخم‌های هر گروه مولد امری ضروری است تا اگر یک شترمرغ ماده با یک نر تمایل به جفت‌گیری نداشته باشد، جفت آنها را باید عوض نمود. اما این کار تصمیمی‌نیست که بتوان بدون بررسی و تحقیق لازم انجام داد. جابه جا کردن یک شترمرغ از یک جایگاه به یک جایگاه دیگر می‌تواند تولید تخم را به مدت ٦ هفته متوقف کند. لذا جفت‌های شترمرغ بایستی از همان ابتدای فصل جفت‌گیری با یکدیگر جفت داده شوند.
پرندگان مولد جوان بهتر است برای باروری بیشتر به صورت جفتی (یک نر و یک ماده) نگهداری شوند اما شترمرغ‌های مولد ٥ تا ٦ ساله به صورت ٣تایی شامل یک نر و دو ماده نگهداری شوند.
شترمرغ‌ها جایگاه جفت‌گیری بزرگ را ترجیح می‌دهند ولی در صورتی که فضای نگهداری آنها بیش از حد بزرگ باشد، موجب وحشی شدن آنها می‌شود و در نتیجه کارکردن با آنها مشکل خواهد شد. حداقل ابعاد جایگاه جفت‌گیری یک گروه ٣تایی شترمرغ مولد، ١٠ الی ١٢ مترعرض در ٦٠ الی ٧٠ متر طول (٦٠٠ الی ٨٠٠ مترمربع) و به طور متوسط ١٥٠٠ مترمربع مساحت می‌باشد. جایگاه مولدین بایستی ترجیحاً بوسیله یک راهروی ٢ متری از یکدیگر جدا شود که مانع از جنگیدن و آسیب رسانیدن نرهای دو جایگاه به یکدیگر شود و البته از به کاربردن حصارهای سیم خاردار باید اجتناب نمود.
توصیه می‌شود نرها و ماده‌ها در غیر از فصل تولیدمثلی از هم جدا شده و در جایگاه‌های جداگانه‌ای، دور از یکدیگر نگهداری شوند. جدا نمودن دو جنس نر و ماده به مدت ٢ ماه پیش از دوره جفت‌گیری باعث آرامش روانی پرندگان شده و اشتیاق به جفت‌گیری را بیشتر می‌نماید.
فایده دیگر این جداسازی این است که مرحله تخمگذاری پرندگان مولد هم‌زمان شده و باروری بالاتری نیز خواهند داشت.
محل نگهداری جوجه‌های شترمرغ
جوجه‌ها ۳ ـ ۲ روز پس از هچ باید به سالن منتقل شوند. جوجه‌هایی که دارای پاهای فاصله‌دار از هم باشند حذف می‌شوند و پس از کالبدگشائی باید علت مشخص شود. از جمله علل آن می‌توان به هچری نامطلوب، جوجه ضعیف و جوجه‌کشی با کیفیت نامناسب اشاره کرد از عوامل مربوط به جوجه‌کشی، عدم کاهش وزن مناسب تخم در طول دوره جوجه‌کشی است. (۱۵% کاهش وزن لازم است)
یک سیستم نگهداری جوجه از ابتدا به این صورت است که جوجه‌ها را به چراگاهی کوچک فرستاده که در آنجا با یونجه و خوراک آماده تغذیه شوند. روش دیگر نگهداری در محل بسته است. مزیت محل بسته حجم کار کم آن است یعنی برای ۲۰۰ جوجه به ۲ دقیقه وقت نیاز می‌باشد.
در این روش کف جعبه‌ها دارای تور سیمی فلزی محکمی است (با چشمه‌های ریز) که زیر آن تخته چوبی به ارتفاع ۱۵ سانتی‌متر قرار دارد تا کود را رد کند. محل خروج ناف جوجه تا ۱۰ روز مرطوب است ولی با روش بالا عفونت وارد محل ناف نمی‌شود و حداکثر ۲% عفونت بند ناف رخ می‌دهد. این محل پرورش هفته‌ای یکبار با ویرکون و ماهی یکبار با گازوئیل ضدعفونی می‌شود. سطح رویی آن حتماً باید ضدعفونی شود. (گازوئیل اثر ضد باکتری و انگل به صورت توأم دارد. قبل از ضدعفونی کردن جعبه جوجه‌ها به گلخانه منتقل می‌شوند)
درجه حرارت در اینجا خیلی مهم است. در این روش از مادر گازی استفاده می‌شود. حرارت اطراف آن Cْ۳۴ تا فاصله ۵/۰ فوت مربعی است. در ارتفاع (هوای محیط)، حداکثر درجه حرارت مورد نیاز Cْ۲۷ و معمولاً ۲۵ و حداقل Cْ۲۳ است.
در این جعبه‌ها ۱۲۰ جوجه حداکثر مدت ۱۵ روز نگهداری می شوند (ابعاد جعبه ۳ × ۲ متر). هر ۳ ـ ۲ ساعت یک بار آبخوری پر می‌شود. آبخوری و دانخوری از جنس آلومینیوم و ناودانی هستند. مقدار ۱۰۰ گرم آب در هر روز برای هر جوجه اختصاص می‌یابد و ضمناً آبخوری هر روز شسته می‌شود.
اگر جوجه‌ها همگی به حد کافی خوراک دریافت کنند این روش نگهداری خوب خواهد بود. البته به شرطی که پیش مخلوط (پرمیکس) به خوبی مخلوط شود زیرا علوفه سبز به آنها داده نمی‌شود ولی اگر مخلوط معمولی باشد این روش خوب عمل نخواهد کرد.
جوجه ها (پس از ۱۵ روزگی) با چرخ دستی یا سبد به سالن گلخانه منتقل می‌شوند. قبل از ورود جوجه‌ها به سالن مذکور، شستشو با دستگاه انجام می‌شود (از مخلوط کرئولین + گازوئیل استفاده می‌شود)
گلخانه سالی یک بار به طور کامل شسته می‌شود. تمام درزها، ترک‌ها و کثافات بایستی شسته شوند برای اینکار از واشر قوی استفاده می‌شود. پس از یک هفته که سالن خشک شد، با مخلوط گازوئیل (۵ قسمت) و کرئولین (۱ قسمت) عمل ضدعفونی انجام می‌شود.
تمام اجزاء شامل دیوارها، سقف، کف و توری بایددر یک روز شسته شوند (۱ روز برای شستشو، یک هفته برای خشک شدن و سپس یک روز برای انجام عمل ضد عفونی وقت نیاز است.
پس از یک ماه جوجه‌ها بررسی می‌شوند چنانچه خوب رشد نکرده باشند مادر مصنوعی (گازی) تا رسیدن جوجه‌ها به سن ۲ ماهگی روشن می‌ماند در غیر اینصورت پس از یکماه خاموش می‌گردد. (در گلخانه جوجه‌ها از ۱۵ ـ ۱۰ روزگی تا ۲ ماهگی نگهداری شده و سپس به چراگاه می‌روند). وزن جوجه‌ها در سن ۲ ماهگی حدود ۲۵ کیلوگرم است. (وسعت گلخانه در مزرعه Valle degli Struzzi 800 مترمربع می باشد که به باکس‌های ۵۰ مترمربعی تقسیم شده است)
برای ضدعفونی هوای گلخانه از اتمایزر استفاده می‌شود. بند دانخوری پس از خروج جوجه‌ها بایستی تعویض شود چون قابل ضدعفونی نیست. لبه دانخوری باید هم سطح یک سانتی‌متر اول گردن جوجه‌ها باشد (از پائین گردن). (زیر دانخوری با بند به یک قلاب متصل به زمین وصل شده تا جلوی حرکت دانخوری در اثر برخورد جوجه‌ها را بگیرد و ضمناً جوجه‌ها در اثر برخورد با آن زخمی نشوند.)
حداکثر حرارت گلخانه Cْ۳۰ می باشد در حرارت بالای Cْ۴۰ استرس ایجاد شده و پرکنی رخ می‌دهد.
روزانه برای ۵۰ جوجه حداکثر ۲۰ دقیقه زمان جهت آشامیدن آب لازم است. مخزن آب خیلی بزرگ نیست و روزی ۲ ـ ۱ بار آب باز می‌شود. در هر باکس (۵۰ متر مربعی) ۲ عدد آبخوری (دارای فلوتر) موجود است. این کار از خیس شدن بستر و ایجاد عفونت جلوگیری می‌کند. گلخانه مجهز به سیستم پدکولینگ بوده و دارای هواکش‌هایی است که مجهز به ترموستات می‌باشند.
درب محل نگهداری جوجه‌ها تا سن ۱۵ روزگی از ساعت ۶ بعدازظهر کاملاً بسته نشده و قدری باز می‌ماند تا تعادل هوا انجام شود. این اتاق پنجره هم دارد و در مواقعی که هوا بارانی یا سرد باشد درب کاملاً بسته می‌شود ولی پنجره دائماً باز است البته این پنجره به سمت اتاق مجاور باز می‌شود تا با هوای بیرون به صورت غیر مستقیم در تماس باشد.
نسبت گله‌ای:
گرچه شترمرغ‌ها از علفزارهای آفریقا منشاء گرفته‌اند که در آنجا فضای زیادی در اختیار داشته‌اند ولی در پرورش به صورت متمرکز در مزرعه نیز نسبتاً عملکرد خوبی دارند. ازدحام به ویژه در مورد شترمرغ‌های جوانتر عامل مهمی در ایجاد استرس است که می‌تواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی و نتیجتاً تلفات بیشتر شود لذا برای جلوگیری از تنش و بهینه‌سازی توان رشد باید آنها را در گروه‌های ۱۰ تا ۱۵تایی نگهداری کرد. در صورتی که هوا مساعد باشد می‌توان جوجه‌ها را از روز اول به بیرون سالن فرستاد. این نکته حیاتی است زیرا آنها همانند فضای زیاد برای تحرک به نور مستقیم خورشید هم نیاز دارند. تحرک کافی به هضم غذا کمک کرده و جوجه‌ها را شاداب‌تر نگه می‌دارد.
بهاربند مورد نیاز نگهداری جوجه شترمرغ
برای جوجه‌ها (۶ ـ ۰ ماهه) ارتفاع حصار بهاربند ۵/۱ متر است. قسمت پائین حصار جوجه‌های جوان (مثلاً از جنس شبکه سیمی) باید در زمین فرو رفته و بهتر است گوشه‌های حصار در قسمت پائین سفت باشد تا جوجه‌ها با هر حرکت خارج از بهاربند مضطرب نشوند. ضمناً حصار باید مانع ورود حیوانات شکارچی مانند سگ گله یا حیوانات وحشی شود.
شترمرغ‌های بزرگتر و مولدها نیاز به حصاری دارند که حداقل ۷/۱ متر ارتفاع داشته باشد و سر حصار باید گاهی اوقات کاملاً با یک نوار لاستیکی قابل رویت باشد. ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر انتهای حصار باید مشخص باشد تا از گیرکردن پای شترمرغ جلوگیری شود.
هرگز نباید از سیم خاردار برای این کار استفاده زیرا موجب زخمی شدن پرنده‌ها شده و به پوست آنها صدمه می‌زند. حصارها باید کمی قابلیت ارتجاعی داشته باشند تا مانع صدمه به شترمرغ‌ها در اثر برخورد شوند. به همین دلیل حصار سیمی بهتر از یک حصار چوبی می‌باشد.
از آنجا که شترمرغ‌ها دوست دارند در طول حصار بدوند، پایه‌ها همیشه باید به سمت بیرون قرار گیرند و هیچ قسمتی نباید از بیرون به آنها بچسبد. گوشه‌های حصار تا آنجا که ممکن است نباید راست باشند زیرا هنگامی که شترمرغ‌ها از زمین می‌جهند، مخصوصاً شترمرغ‌های بیمار، معمولاً به گوشه‌ها گیر می‌کنند. در طول فصل تولیدمثل، نرهای بهاربندهای مجاور در طول حصار با هم نزاع می‌کنند. یک راه حل ساختن دو حصار با فاصله حداقل ۲ متر از هم می‌باشد. هر فارم بهاربندی برای قرنطینه دارد (البته اگر واردات و صادرات شترمرغ صورت می‌گیرد) و یک بهاربند نیز برای نگهداری شترمرغ‌ها بیمار در نظر گرفته می‌شود.
نگهداری جوجه‌ها در سالن
به طور عادی جوجه‌ها باید در طول روز تا حد امکان به بیرون سالن بروند. در آب و هوای خیلی گرم، نگهداری جوجه‌ها در سالن و یا زیر یک سایبان برای جلوگیری از استرس گرما، به ویژه هنگامی که درجه حرارت تا ۴۲ درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود لازم است. گلخانه‌های شیشه‌ای یا پلاستیکی به علت امکان ورود مقدار زیادی از اشعه خورشید با موفقیت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سالن جوجه‌ها باید از موادی ساخته شود که به آسانی تمیز و ضدعفونی شود لذا استفاده از چوب توصیه نمی‌گردد. بستر جوجه‌ها نیز اهمیت دارد. یک روش مطمئن قرار دادن جوجه‌ها در محلی است که کف آن سر نباشد و به راحتی تمیز شود. کف بتنی که با لایه لاستیکی پوشانیده شده ایده‌آل است.
در فصل سرد ایجاد گرمای مناسب ضروری بوده و ترجیحاً ترکیبی از سیستم حرارتی مرکزی با لامپهای گرمازای سقفی و گرم کردن کف سالن برای جوجه‌های کوچک باید فراهم شود.
در عین حال تهویه مناسب نیز برای اجتناب از تولید گازهای آمونیاکی ناشی از مصرف کنسانتره زیاد ضروری است.
نگهداری شترمرغ‌های بالغ در سالن
به طور عادی شترمرغ‌های بالغ اکثر وقت خود را بیرون از سالن می‌گذرانند. در طول فصل خیلی سرد یا ریزش باران‌های شدید آنها را بایستی زیر یک سرپناه خشک نگهداشت. اما آنها همیشه حس رفتن به داخل سالن (یا زیر سرپناه) را به اختیار خود ندارند. بهتر است همراه مقداری غذا و آب زیر سرپناه گذاشته شود تا آنها به رفتن زیر سرپناه عادت کنند. سرپناه باید از سه جهت ضد باد بوده ودارای درب ورودی باشد تا شترمرغ‌ها داخل آن قرار گیرند.
معاینه و دستکاری شترمرغ‌ها
شترمرغ‌هایی که در اسارت پرورش می‌یابند به انسانها عادت کرده و کاملاً دست آموز می‌شوند. با جوجه‌هایی که در گوشه‌ای قرار گرفته‌اند باید به آرامی رفتار کرد.
هر گاه آنها یکباره متوجه شوند که نمی‌توانند فرار کنند بی‌حرکت می‌ایستند و یا حتی می‌نشینند. سپس می‌توان تک تک آنها را گرفت. برای گرفتن یک شترمرغ بالغ از یک قلاب مخصوص دسته‌دار استفاده می‌شود و بر روی سر پرنده سرپوش گذاشته می‌شود (شبیه جوراب) این کلاه یا سرپوش مانع دیدن او شده و حیوان فوراً آرام می‌شود. سپس هل دادن شترمرغ به جلو یا عقب یا هر کجا که مد نظر است مقدور می‌شود.
حمل و نقل
جوجه‌ها معمولاً در محفظه‌های چوبی ویژه حمل و نقل می‌شوند.
بالغین را می‌توان در اسب کش‌ها یا در کامیون‌های دارای پارتیشن حمل کرد. هر پارتیشن برای نگهداری حدود ۶ شترمرغ کافی است. کف راباید بگونه‌ای پوشاند که مانع سر خوردن شود. هر شکافی که شترمرغ‌ها بتوانند سرشان را از آن خارج کنند باید بسته شود. این کار باعث می‌شود تا آنها را بعداً آسانتر بتوان گرفت و به آنها استرسی وارد نشود.
بعد از گرفتن و گذاشتن سرپوش روی سر آنها، می‌توان به آرامی و یکی یکی آنها را به داخل کامیون هدایت کرد. بار زدن و تخلیه کردن باید با آرامش انجام شود. برای مسافت‌های طولانی‌تر بهترین کار بار زدن در هنگام غروب و رانندگی در شب است یعنی هنگامی که آنها آرامترند.
باید همواره به شترمرغ‌ها مقدار زیادی آب و غذا قبل از حمل داد زیرا وقتی که بار شدند غذا نمی‌خورند.
منبع: کانال آموزش آنلاین دامپزشکی