به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ تولید قزل‌آلا بیشتر به صورت متراکم است، بیشتر ماهی‌های پرورشی در معرض استرس‌ها، که احتمال درگیر شدن با پاتوژن‌های خطرناک (ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچها یا انگل‌ها) و بیماری‌های محیطی یا تغذیه‌ای را افزایش می‌دهد. بنابراین، مشاهده رفتار ماهی مهم است. بارزترین علائم بیماری رفتار غیرطبیعی یا غیرمعمول است، مانند کاهش اشتها، جمع شدن در ورودی آب، نفس نفس زدن روی سطح آب برای هوا، گیج بودن، روی سطح آب چرخیدن یا شناور شدن. اگر ماهی از نزدیک مشاهده شده باشد، مات شدن، بیرون‌زدگی چشم، زخم، تاول، ریزش فلس، تغییر رنگ یا خونی بودن قسمتی از بدن و کاهش یا افزایش مقدار موکوس سطح بدن از علائم شایع بیماری می‌باشند.
مزارع پرورش ماهی ممکن است با طیف وسیعی از بیماری‌های مختلف برخورد کنند که با علائم و نشانه‌های شرح داده شده مطابقت کند. به منظور شناسایی و درمان بیماری‌ها، آنها را بر اساس علت و عوامل بیماری‌زا طبقه‌بندی کرده‌اند. بر این اساس، ویروسی، باکتریایی، قارچی، انگلی، و بیماری‌های محیطی و تغذیه‌ای طبقه‌بندی شدند. خلاصه‌ای از بیماری‌های شایع در ادامه وجود دارد. در صورت مشاهده بیماری، مشورت با یک متخصص ضروری و لازم است.
برای درمان بیماری قزل‌آلای رنگین کمان دو گام اساسی وجود دارد گام اول تشخیص بیماری که شامل موارد زیر می‌باشد:
1. تغییرات رفتاری ماهی (بی‌اشتهایی، کم تحرکی، تلفات و...)
2. علائم ظاهری ماهی (تغییر رنگ بدن، جراحات جلدی و...)
3. علائم داخلی ماهی (خونریزیهای داخلی، تورم کبد و طحال، تورم و خونریزی آبششها و...)
گام بعدی شناسایی داروی مناسب برای بیماری ماهی و محاسبه و اندازه‌گیری دارو برای درمان بیماری می‌باشد.
تشخیص و درمان بیماری قزل‌آلای رنگین کمان:
1 - خونریزی زیر شکم، اطراف مخرج، باله‌ها، اطراف دهان و همچنین زخم‌هایی در پوست و باله دمی ماهی همراه است. در کالبدگشایی نیز خونریزیهای نقطه‌ای در اندام‌های داخلی مشخص است.
2 - وجود لکه‌های متمایل به رنگ سفید بر روی سر، پشت و یا باله دمی، غالباً در دمای بالای 15 درجه
3 - در ماهی بزرگ: سلول‌های پوششی پوست و باله‌ها دچار هیپرپلازی می‌شوند، زخم‌های جلدی بر روی دم و سایر بدن، خونریزی در اندام‌های داخلی، علائم چرخش، لوردیوزیس و اسکلروزیس، دمای آب محیط زیر 13 درجه، دم ماهی به اصطلاح دچار خوردگی می‌شود.
در ماهی کوچک: سیاه شدن رنگ، تورم شکم، بزرگ شدن طحال، علائم زخم بر روی بدن، دمای زیر 13 درجه
4 - جمع شدن در ورودی آب یا اطراف هواده‌ها، پرش برخی از ماهی‌ها، سستی و بی‌حالی، اختلال تنفسی، سرفه و باز ماندن سرپوش‌های آبششها، افزایش موکوس در آبششها، بی‌اشتهایی، در ابتدای بیماری آبششها متورم و پرخون است.
5 - خونریزی در اطراف و داخل دهان، حلق و بافتهای چشم. خونریزی در عضلات و چربی‌ها و اندام‌های داخلی، بی‌حالی و تیره شدن رنگ بدن، بی‌اشتهایی، مزمن: بیرون‌زدگی یک طرفه یا دو طرفه چشم، اتساع شکم، نقاط خونی بر روی چشم، تجمع در خروجی استخر
6 - تیرگی رنگ، بی‌حالی، بی‌اشتهایی، مرگ ناگهانی، بیرون‌زدگی چشمها به همراه کدر شدن قرنیه، بیرون‌زدگی مخرج، قرمزی پوست و باله‌ها و کمرنگ شدن آبششها، تجمع مایعات در حفره شکمی و خونریزی بر روی کیسه شنا، وجود زخم‌های کوچک و گرد پوستی و خورده شدن باله‌ها، وجود خونریزی و نکروز در بافتهای کلیه، طحال، چربی احشایی و عضلات، دمای زیر 11 درجه سانتیگراد
7 - شکل حاد: سپتی‌سمی یا خونریزی در پوست، باله‌ها و اندام‌های داخلی اتفاق می‌افتد. مزمن: در بافت کلیه و طحال ماهی‌های مبتلا ایجاد ضایعات گرانولوماتوز به شکل کانون‌های سفید رنگ می‌نماید، تلفات در دمای 18 تا 20 درجه
8 - حاد: تلفات روزانه بالا، ماهی به سطح آب آمده و همراه با جریان آب به تدریج به سمت خروجی استخر آورده می‌شوند، بیرون زدگی چشمها، تیرگی رنگ و خونریزی در پایه باله‌ها، آبششها و پوست تحت حاد: وجود تاول‌های برجسته در پوست و عضلات
9 - بیرون زدگی دو طرفی چشمها و یا فرورفتگی آنها، تیرگی و سیاه شدن رنگ پوست، خونریزیهای سر سوزنی روی دیواره داخلی سرپوش آبششی، پر خونی عروق خونی در باله‌های سینه‌ای و دمی، اتساع شکم، پر خونی و خونریزی کبد، طحال، کلیه، مغز و روده، غالباً بیشترین تلفات در دمای آب بالای 15 درجه سانتیگراد
10 - حاد: تلفات شدید و سریع، تیره رنگ، بیرون زدگی یک طرفی چشم، خونریزی در بافت ملتحمه دور چشم مشاهده می‌شود که در مقابل نور مانند دو چراغ قرمز به نظر می‌رسند. گاهی اوقات قاعده باله سینه‌ای برنگ مایل به قرمز در می‌آیند، کبد رنگ پریده و به رنگ خاکستری یا زرد خاکستری دیده می‌شود. از دست دادن سریع اشتها. رگه‌های خونریزی به وضوح در بین عضلات دیده می‌شود. خونریزی در حفره شکمی، دما کمتر از 12 درجه مزمن: رنگ خیلی تیره و تقریبا سیاه می‌شود، بیرون زدگی چشم دو طرفه، کم خونی شدید در چشمها، آبششها کم خون به رنگ گلی کم رنگ و یا سفید خاکستری بوده، آب آوردگی شکم، دما کمتر از 12 درجه عصبی: حرکات مارپیچ به سمت کف استخر، در مسیر مدوری بر روی یک پهلو توام با حرکات تشنجی و انقباضی و گاهی روی آب شنا می‌کنند، پیچ و تاب در کف استخر، در داخل آب حرکت سریع و ناگهانی انجام می‌دهند. دما کمتر از 12 درجه
11 - تلفات فوق‌العاده سنگین و ناگهانی، در بچه ماهیان زیر 3 گرمی ایجاد می‌شود، معمولاً بعد از جذب کیسه زرده بیماری خود را نشان می‌دهد، تیرگی پشت ماهی، آویزان شدن مدفوع سفید رنگ از مخرج، بی اشتهایی، از دست رفتن تعادل، شنای مارپیچی، گاهی اوقات نرم و برآمده شدن قسمت شکمی، ماهی به کف استخر می‌رود و یا بدون مقاومت دستخوش جریان آب شده و به طرف خروجی برده می‌شود.
12 - بی حالی و حرکات سریع انفرادی، رنگ تیره، بیرون زدگی چشم، اتساع ناحیه شکم، ایجاد یک خط دراز طولانی از ناحیه مخرجی و خونریزی در زیر باله‌ها، رنگ پریدگی اعضای داخلی، برآمدگی معده و روده همراه با تجمع مایع آبکی روشن و خونریزیهای نقطه ای در سطوح صفاق و داخل بافتهای چربی، تلفات در بچه ماهی زیر 6 ماه (زیر 3 گرم)، دما 10 درجه 100 درصد تلفات، اتساع شکم
13 - وجود توده پنبه مانند سفید تا خاکستری یا خاکستری قهوه ای بر روی پوست، باله‌ها، آبششها، چشمها و یا روی تخم‌های ماهی
14 - وجود لکه‌های سفید رنگ روی بدن ماهی، ماهی خود را به شدت به کف و دیواره استخر می‌ساید، وجود تلفات
15 - فقدان تعادل و شنا کردن به صورت چرخشی (ماهی به دنبال دم خود می‌چرخد)، تیرگی ساقه دمی و دم، عدم تغذیه، در بچه ماهیان زیر 3 گرم اتفاق می‌افتد.
16 - تلفات فقط در بچه ماهیان قزل‌آلا ایجاد می‌شود، کاهش اشتها، هنگامی‌که به آنها نزدیک می‌شوند تمام ماهی‌ها با حرکت شنای سریع فرار می‌کنند، ماهی‌های درگیر به سطح آب آمده و مضطرب می‌باشند، در مسیری دایره‌ای چرخیده و سپس به کف استخر فرو می‌روند، عدم تعادل
17 - واضح ترین نشانه ایجاد لکه‌های سفید یا همان کاتاراکت در برابر زمینه سیاه مردمک چشم ماهی است، ایجاد کوری
18 - قرمز شدن پوست و باله‌ها، باز کردن آبششها و خارج نمودن مواد غذایی، تلفات، تیره شدن پوست، دارای ضایعاتی بر روی آبششها بوده و سرپوش آبشش آنها دارای زخم هستند
19 - حرکات نامنظم شنا، هوا را بلعیده و سعی می‌کنند از آب بیرون به پرند، موکوس زیاد بر روی پوست و آبشش، تغییر رنگ پوست و آبشش
20 - وجود حبابهای گاز در پشت کره چشم، در بافتها، در کیسه شنا، معده و سایر قسمتهای لوله گوارشی باعث بزرگی شکم می‌شود، تجمع حباب در پشت کیسه زرده لارو
21 - ظهور ناحیه خاکستری یا قرمز رنگ در بالای سر
منبع: مشاورین آبزی پروری