به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ویروس زبان آبی، یک اوربی ویروس از خانواده رئوویریده است و حداقل 24 سروتیپ از این ویروس شناخته شده است که 8 سروتیپ آن بیماری‌زا می‌باشند. بیماری زبان آبی یک بیماری فصلی بوده و جمعیت دام‌های اهلی را در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری درگیر می‌کند.
این بیماری به‌وسیله پشه گزنده culicoides variipennis منتقل می‌شود که می‌تواند برای چندین هفته ویروس را انتقال دهد.
طول زندگی پشه کولیکوئیدس بالغ معمولاً کمتر از 10 روز یا حداکثر چند هفته است و هوای سرد تمامی آنها را می‌کشد بنابراین برای تشخیص این بیماری علاوه بر توجه به نشانی‌های بالینی و علائم کالبدگشایی، بایستی شاخص‌هایی چون زمان ابتلا و وضع آب و هوای منطقه نیز موردتوجه قرار گیرد.
سایر پشه‌ها نیز می‌توانند در انتقال بیماری به‌طور مکانیکی نقش داشته باشند، البته ناقلین مکانیکی نمی‌توانند ایجاد همه‌گیری کنند. این بیماری در گوسفند اهمیت بیشتری دارد.
در گاو و گوسفند ممکن است ویروس از جفت بگذرد و موجب سقط یا به وجود آمدن نوزادان غیرطبیعی شود.
ویروس زبان آبی واگیردار نیست و انتقال عمودی آلودگی اهمیت ندارد، بنابراین حضور ویروس در طبیعت بستگی به حضور چرخه میزبان و ناقل دارد. گاو به‌عنوان میزبان و مخزن طبیعی ویروس است.
امکان دارد ویرمی برای مدت زیادی طول بکشد، اما چون عامل، تحمل ایمنی ایجاد نمی‌کند، عفونت دائم (PI) رخ نمی‌دهد. علت طولانی بودن ویرمی در گاو، حضور ویروس در گلبول‌های قرمز است که آن را از تأثیر آنتی‌بادی‌ها حافظت می‌کند.
باتوجه به علائمی چون تورم و نکروز سطحی دهان، پوزه و منخرین، این بیماری باید از طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) تفریق شود.
خطر بیماری مشترک
این بیماری برای انسان خطری ایجاد نمی‌کند.
کنترل و پیشگیری
از روش‌های کنترل بیماری نگهداری گوسفندان در شب درون آغل‌ها است. در فصل‌هایی که اوج فعالیت ناقل‌های بیماری است باید گوسفندان را از مناطق مرطوب دور نگه داشت.
همچنین باید از ورود گوسفندان به مناطق پست و لجن زار‌ها در فصل شیوع بیماری جلوگیری کرد و درصورت امکان آنها را به مناطق مرتفع منتقل نمود.
کنترل نقل و انتقال دام در سطح مناطق مرزی می‌تواند از ورود بیماری به کشور جلوگیری کند. اسپری کردن حشره‌کش‌ها و سایر موادی که حشرات را از دام‌ها دور می‌کند بر روی بدن گاو‌ها و گوسفندان می‌تواند مفید واقع شود، اما اسپری کردن حشره کش‌ها در فضا مؤثر نیست.
در مناطقی که بیماری بومی است، لازم است که جفت‌گیری دام‌ها به تعویق بیفتد تا خطر بیماری برطرف شود.
درمورد دام‌های خریداری شده برای مراکز اصلاح نژاد از دامداری‌های سطح کشور، لازم است براساس دستورالعمل و ضوابط بهداشتی مراکز تولید و توزیع اسپرم نشخوارکنندگان، برخورد گردد (سرم چنین دام‌هائی به آزمایشگاه مورد تایید سازمان ارسال و درصورت مثبت بودن تست الیزا، حذف و یا زنجیره خرید قطع می‌گردد).
واکسن مورد استفاده جهت این بیماری واکسن چند ارزشی (پلی والان) تخفیف حدت یافته است. واکسن‌های این بیماری شامل:
1- واکسن حاوی سروتیپ‌های 1، 4، 6، 12 و 14
2- واکسن حاوی سروتیپ‌های 3، 8، 9، 10 و 11
3- واکسن حاوی سروتیپ‌های 2، 5، 7، 13 و 19
هرکدام از واکسن‌های فوق باید به‌طور مجزا با فواصل سه هفته و یک ماه قبل از شروع فصل بیماری تجویز شوند.
واکسیناسیون در زمان همه‌گیری باعث کاهش تلفات می‌شود. ممکن است واکسنی که به میش تزریق شده است باعث ایمنی بره نشود، بنابراین بره‌ها باید دو هفته بعد از اینکه از شیر گرفته شدند واکسینه گردند.
برای پیشگیری از جراحت‌های سیستم اعصاب مرکزی لازم است که واکسیناسیون سالیانه قبل از فصل بیماری انجام شود. در مورد گوسفند نیز لازم است علاوه براینکه واکسیناسیون یک مرتبه قبل از فصل بیماری صورت می‌گیرد، یکبار هم قبل از فصل جفت‌گیری انجام شود.
واکسن بیماری اگر در میش‌های آبستن استفاده شود، سبب بیش از 20% سقط و ایجاد ناهنجاری در جنین خواهد شود. همچنین در مورد میش‌ها سه هفته قبل از زمان جفت‌گیری نباید واکسن تجویز شود چراکه دام را به مرحله آنستروس می‌برد. قوچ‌ها نیز باید قبل از فصل جفت‌گیری واکسینه گردند.
درمان بیماری زبان آبی
استفاده از محلولی از آب و ضدعفونی‌کننده رقیق به‌صورت موضعی می‌تواند مؤثر باشد. دام‌های بیمار باید با الکترولیت و مایعات تحت درمان قرار بگیرند.