به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ اخیرا افزایش چشمگیری در استفاده از طب سوزنی و ماساژ درمانی دامپزشکی توسط دامداران و دامپزشکان دیده شده است. همزمان با افزایش گرایش به طب سوزنی، مطالعات و بررسی‌های بیشتری هم نسبت به این علم صورت گرفته که متعاقباً باعث افزایش سطح آگاهی و دانش در زمینه های فیزیولوژی پایه و استفاده‌های درمانگاهی شده است.
یکی از موارد اصلی استفاده‌های درمانگاهی در زمینه‌ی طب تک سمیان مربوط به تشخیص و درمان لنگش می‌باشد که بخش بسیار مهمی در طب تک سمیان را شامل می‌شود. طب سوزنی به‌عنوان یک بخش الحاقی به روش‌های سنتی تشخیص لنگش، می‌تواند به‌خوبی روشی مناسب برای درمان آن باشد و استفاده شود.
در سال ۱۹۹۶ AVMA اظهار داشت که طب سوزنی دامپزشکی و سوزن درمانی شامل روش‌های معتبری است اما استعداد استفاده‌ی بیش ازحد و موارد غیرقانونی را هم دارد و زمینه را برای سوء استفاده‌های بیشتر فراهم می‌کند. این تکنیک‌ها باید به‌عنوان روش‌های جراحی یا طبی درنظر گرفته شوند. بنابراین توصیه شد قبل از اینکه دامپزشکان این روش را به‌عنوان یک تکنیک درمانی استفاده کنند، مطالعات مستمر فراوانی در این زمینه انجام گیرد.
دوره‌های دانش آموختگی در زمینه‌ی طب سوزنی دامپزشکی توسط جامعه‌ی بین‌المللی طب سوزنی دامپزشکی در لانگ مونت کلورادو معرفی شد. همچنین موسسه‌ی طب سنتی چینی چی (chi) در گینسویل فلوریدا و مدرسه‌ی عالی دامپزشکی ایالت فلوریدا برنامه‌ی آموزشی در این زمینه را ادامه داد. علاوه بر آن موسسه‌ی دامپزشکی طب‌های مکمل در شرمن، کانکتیکات این برنامه را تحت عنوان سمینارهای مقدماتی در تعطیلات آخر هفته ارائه کرد. همچنین گواهی دانش آموختگی در زمینه‌ی طب سوزنی و ماساژ درمانی توسط انجمن طب سنتی دامپزشکی آمریکا در بندر بایرون، ایلینویز ارائه شد.
اساس و پایه‌های علمی طب سوزنی
طب سوزنی ممکن است به‌عنوان تحریک نقاط معینی از بدن به منظور القای یک اثر درمانی یا هومواستاتیک تعریف شود. نقاط طب سوزنی را به مناطقی بر روی پوست اتلاق می‌کنند که در آن ناحیه با کاهش مقاومت الکتریکی و یا افزایش رسانایی الکتریکی مواجه هستیم.
نقاط طب سوزنی به چهار ساختار نورونی تقسیم‌بندی می‌شوند. دسته‌ی اول که شامل ۶۷ درصد کل نقاط محسوب می‌شوند با عنوان موتور پوینت نام‌گذاری شده‌اند. موتورپوینت‌ها نقاطی در ماهیچه‌ها هستند که با کمترین مقدار القای تحریک الکتریکی بیشترین میزان انقباض را حاصل می‌کنند. موتورپونت‌ها در نزدیکی محلی که نورون‌ها وارد عضلات شده‌اند قرار می‌گیرند. نوع دوم نقاط روی نورون‌های سطحی در محور طولی در بخش‌های پشتی و شکمی بدن قرار گرفته‌اند. نوع سوم نقاط طب سوزنی در تراکم بالایی از نورون‌های سطحی و شبکه‌های عصبی قرار گرفته است. برای مثال نقطه 34-GB در مکانی قرار گرفته است که عصب پرونئال به شاخه‌های سطحی و عمقی اشتقاق پیدا می‌کند. نوع چهارم نقطه‌های طب سوزنی در محل تقاطع عضله _ تاندون در جایی که عضو گلژی تاندون قرار گرفته است واقع شده‌اند.
اخیرا مطالعات بافت‌شناسی نشان داده است که میکروتوبول‌های کوچکی شامل پایانه‌های آزاد عصب‌ها، آرتریول‌ها و ونول‌ها در بافت فاسیای محل نقاط طب سوزنی نفوذ کرده‌اند. تئوری‌های طب غربی شامل تئوری‌های دروازه و شبه دروازه، تئوری‌های آناتومیکی، مکانیسم‌های هورمونی و تئوری‌های بیوالکتریک به خوبی نقش مهمی را در تعریف و بررسی طب سوزنی ایفا می‌کند. به‌طور مثال القای سوزن درمانی باعث تحریک گیرنده‌های مختلفی در بدن می‌شود (درد، گرمایی، فشار، لامسه) که منجر به تحریک عصب‌های آوران حسی و انتقال سیگنال‌های عصبی در سیستم عصبی مرکزی و انتقال آن به سیستم هیپوتالاموس هیپوفیز می‌شود و درنتیجه طیف وسیعی از انتقال‌دهنده‌ها و هورمون‌های عصبی آزاد شده و تاثیرات متعاقب خود را نشان می دهند.
تکنیک‌ها و تجهیزات
برای تحریک نقاط طب سوزنی تکنیک‌های بسیار زیادی وجود دارد. تعدادی از روش‌های مرسوم در طب سوزنی دامپزشکی شامل موارد زیر می‌باشد:
تحریک با سوزن خشک، سوزن درمانی الکتریکی، آکواپانکچر (سوزن درمانی آبی)، فیتیله‌گذاری، لیزرتراپی و ایمپلنت‌تراپی که هرکدام از این روش‌ها محدودیت و روش استفاده خود را دارند. انتخاب نقطه‌ی مناسب برای سوزن درمانی بر پایه‌ی محل قرارگیری نقاط بر روی بدن در جایی که تحریکات با استفاده از تعدیل کردن فعالیت‌های فیزیولوژیکی مداوم باعث ایجاد تغییرات موثری در سیستم عصب مرکزی شود.
محل دقیق نقاط سوزن درمانی در اسب طی دو دهه ی اخیر بسیار مورد بحث قرار گرفته است. بعضی از دامپزشکان نقاط مورد نظرشان را بر اساس نقشه‌های باستانی طب سوزنی چینی انتخاب می‌کنند. بعضی دیگر هم که در جامعه بین‌المللی طب سوزنی دامپزشکی (IVAS) آموزش دیده‌اند انتخاب نقاط سوزن درمانی مناسب را بر اساس روش تقدم و تأخر نقاط قرار داده‌اند. در این روش خط طولی مرکزی بدن انسان در طب سوزنی را با بدن اسب قیاس کرده و بر این اساس نقاط طب سوزنی را روی بدن اسب مشخص می‌کنند که در حال حاضر این روش پذیرفته‌تر از دیگری است. تعداد دفعات درمان به وضعیت بیماری و حدت مشکل بستگی دارد. همچنین طول مدت زمان درمان متغیر و بین ۵ تا ۳۰ دقیقه می‌باشد.
کاربردهای درمانگاهی در معاینات و درمان لنگش در اسب
طب سوزنی به‌عنوان یک روش تشخیصی فرعی بسیار عالی در کمک به روش‌های معمولی معاینات لنگش در اسب محسوب می‌شود. معاینات سوزن درمانی همگی بر اساس سطح حساسیت نسبت به لمس نقاط خاصی از بدن که مرتبط با وضعیت بیمار است پایه‌گذاری شده‌اند. تعداد زیادی از نقاط مورد استفاده در معاینات در اطراف و به موازات خط میانی بدن و بین عضلات لانگیسیموس (Longissimus) و ایلیو کوستالیس (lliocostalis) قرار گرفته‌اند که تحت عنوان MERIDIAN BM) BLADDER) نام‌گذاری می‌شوند.
علاوه بر آن نقاطی تحت عنوان نقاط ماشه‌ای (TP)، عقده‌های نواری شکل در عضلات هم به‌عنوان نقاط تشخیصی محسوب می‌شوند. برای مثال نقطه‌ی ماشه‌ای عضله‌ی سه سر بازو هنگام وجود لنگش در بخش قدامی اندام حرکت جلویی بسیار حساس به لمس و فشار می‌باشد و موجب تحریک و واکنش حیوان می‌شود. این حساسیت با نقطه ی شماره ۹ روده‌ی کوچک (9-SI) نیز در ارتباط است.
شاید این روش به ما محل دقیق ضایعه و یا علت بروز مشکل را نشان ندهد اما حاکی از آن است که چیزی در آن ناحیه باعث حساسیت شده است. تعداد زیادی نقاط حساس در اطراف باند کرونری در هر دو اندام حرکتی قدامی و خلفی قرار دارند که تحت عنوان Ting Points شناخته می‌شوند. حساسیت هر نقطه در هنگام معاینه می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد که کاملاً وابسته به واکنش یک نقطه به نقاط دیگر و تقدم و تاخر آن است. به‌طور مثال نقطه‌ی 16-LI که در تورفتگی لبه‌ی قدامی کتف، تقاطع حاشیه قدامی ماهیچه‌ی کتف، حاشیه‌ی خلفی ماهیچه‌ی بازویی راسی و ناحیه‌ی قدامی شکمی اولین استخوان سینه‌ای دنده قرار گرفته است ممکن است نسبت به لنگش اندام حرکتی قدامی، نارسایی عملکردی گردنی و یا لنگش دوطرفه اندام حرکتی خلفی واکنش نشان دهد.
حساسیت نقاط در طول BM در حالت جانبی به پشتی در امتداد کمر ممکن است حاکی از وجود لنگش اندام حرکتی خلفی وابسته به Hock یا مشکلات دردهای اولیه کمر می‌باشد. ترکیب واکنش‌های این نقاط به تشخیص مشکل و پیدا کردن محل دقیق عارضه کمک خواهد کرد که در اغلب موارد مشکلات مربوط به بخش‌های پایینی اندام‌های حرکتی به‌همراه دردهای کمر می‌باشد. در بعضی مواقع معاینات تشخیصی به ما برای مشخص کردن اینکه ابتدا کدام ناحیه دچار مشکل شده است (مشکلات بخش‌های پایینی اندام حرکتی و یا مشکلات درد کمر کمک می‌کند. استفاده از روش‌های تشخیصی طب سوزنی در کنار دیگر روش‌ها مانند تست‌های انعطاف‌پذیری، انسداد تشخیصی اعصاب، رادیوگراف‌ها، اولتراسوند و غیره در تشخیص بیماری و پیدا کردن مشکلات حرکتی بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
طب سوزنی در درمان گسترده‌ی لنگش‌های اسب شامل مشکلات مزمن دردهای کمری، مشکلات مربوط به مفصل‌های Stifle و hock، التهاب بافت شاخی، بیماری‌های استخوان کنجدی و همچنین آسیب‌های گسترده بافت نرم بسیار موفق بوده و مورد استفاده قرار گرفته است.
طب سوزنی در اسب همچنین می‌تواند در درمان مشکلات گوارشی مثل کولیک‌های غیر جراحی، اسهال مزمن و انسداد روده‌ای بعد از جراحی و همچنین در مواردهای تولیدمثلی، عصبی و تنفسی بسیار سودمند باشد. در وضعیت‌های مشکلات عصبی مثل فلجی عصب صورتی، عصب سیاتیک و عصب رادیال طب سوزنی می‌تواند چاره‌ساز باشد. به‌هرحال طب سوزنی غربی یکی از جدیدترین روش‌های تشخیصی و درمان در دامپزشکی است که سالانه تعداد زیادی از دامپزشکان در سراسر دنیا از آن برای درمان انواع لنگش در اسب بهره می‌برند. امروزه مطالعات فراوانی درباره چگونگی عملکرد طب سوزنی و ارتباط میان نقاط حساس در بدن صورت گرفته است و هنوز هم جای امیدواری است که این تکنیک ساده و ارزان بتواند روزی جایگزین روش‌های پیچیده و گران قیمت درمان لنگش در اسب شود.
منبع: drschoen
تهیه و تنظیم: حسین کفراشی شاخه دانشجوی انجمن جراحی دامپزشکی ایران