به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سگ پژدر که با نام‌های Pshdar dog، Kurdish Mastiff یا «سگ کردی پژدر» شناخته می‌شود، یکی از نژادهای اصیل و قدرتمند بومی کردستان است. این سگ از گذشته تاکنون در نقش نگهبان گله‌های دام در برابر گرگ، پلنگ و متجاوزان انسانی ایفای نقش کرده و به دلیل جثه بسیار بزرگ، مقاومت بدنی بالا و غریزه محافظتی قوی شهرت یافته است.
خاستگاه و تاریخچه
خاستگاه اصلی سگ پژدر به منطقه پشدار (Pshdar) در استان سلیمانیه (اقلیم کردستان عراق) برمی‌گردد. این نژاد در کوهستان‌های کردستان ایران، عراق و بخش‌هایی از ترکیه پرورش یافته و به عنوان یک landrace کردی شناخته می‌شود. پژوهش‌های محلی نشان می‌دهند که این سگ‌ها قرن‌هاست توسط عشایر و روستاییان برای نگهبانی و حفاظت از گله‌ها نگهداری می‌شوند.
نکته علمی: برخی منابع محلی قدمت این نژاد را هزاران سال عنوان کرده‌اند، اما شواهد باستان‌شناسی قطعی برای این اعداد وجود ندارد. آنچه مسلم است، پیشینه‌ای طولانی و ریشه‌دار در فرهنگ کردی دارد.
ویژگی‌های ظاهری سگ پژدر
سگ پژدر از نظر جثه و اندام در دسته نژادهای غول‌پیکر قرار می‌گیرد و شباهت‌هایی با کنگال ترکی و اکباش دارد، اما ویژگی‌های ژنتیکی خاص خودش را دارد:
وزن: میانگین حدود ۷۳٫۵ کیلوگرم (دامنه ۶۰–۸۰ کیلوگرم بسته به سن و منطقه)
ارتفاع بدن: ۷۵ تا ۸۸ سانتی‌متر (در برخی موارد بیشتر)
ساختار بدنی: عضلانی، قدرتمند و استخوان‌بندی قوی
سر و صورت: سری پهن، پوزه‌ای قوی، چشمان نافذ و گوش‌های نیمه‌افتاده یا بریده‌شده
پوشش بدن: موهای متوسط تا بلند، مقاوم در برابر سرما و مناسب اقلیم کوهستانی
رنگ‌ها: سفید، کرم، قهوه‌ای روشن، خاکستری یا ترکیبی از این رنگ‌ها
خلق‌وخوی و رفتار
محافظ و نگهبان: غریزه طبیعی برای دفاع از گله و قلمرو در برابر شکارچیان
وفادار: ارتباط عمیق با صاحب و گله، در عین حال محتاط نسبت به غریبه‌ها
استقلال‌طلب: توانایی تصمیم‌گیری مستقل در شرایط بحرانی
هوشیار و نترس: مناسب برای مقابله با حیوانات وحشی مانند گرگ
مطالعات علمی و ژنتیکی
یک پژوهش (Biochemical & Cellular Archives, 2020) روی سگ‌های منطقه پشدار نشان داد که:
- میانگین وزن سگ پژدر ۷۳٫۵ ± ۱۳٫۳ کیلوگرم است.
- عوامل محیطی (تغذیه، منطقه پرورش، سن و جنسیت) تأثیر زیادی بر وزن و ابعاد بدنی دارند.
- این سگ‌ها دارای تنوع ژنتیکی هستند و به عنوان یک جمعیت بومی (landrace) شناخته می‌شوند.
- این یافته‌ها نشان می‌دهد که نژاد پژدر از نظر علمی هم قابل تفکیک از سایر سگ‌های منطقه است.
کاربردها
از گذشته تاکنون سگ پژدر در زمینه‌های زیر مورد استفاده قرار گرفته است:
- نگهبانی از گله‌های دام (گوسفند، بز، گاو)
- محافظت از روستا و خانه‌ها در شب
- مقابله با شکارچیان وحشی مانند گرگ و پلنگ
- همراه وفادار روستاییان و عشایر در سفرها و کوچ‌ها
شرایط نگهداری و مراقبت
فضا: مناسب محیط‌های باز و حیاط‌های بزرگ؛ آپارتمان برای این نژاد توصیه نمی‌شود.
تغذیه: رژیم غذایی پرپروتئین و پرانرژی برای تأمین نیازهای بدنی بالا.
ورزش: نیازمند فعالیت و تحرک روزانه در فضای آزاد.
سلامت: مستعد مشکلات مفصلی (دیسپلازی ران و آرنج) و بیماری‌های قلبی؛ معاینات دوره‌ای دامپزشکی ضروری است.
مراقبت از موها: شانه‌زدن منظم و کنترل ریزش مو به‌ویژه در فصل‌های تغییر دما.
جمع‌بندی
سگ پژدر (Kurdish Mastiff) یکی از ارزشمندترین نژادهای بومی کردستان است که نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ دامداری این منطقه ایفا کرده است. قدرت بدنی، مقاومت در برابر شرایط سخت و غریزهٔ محافظتی، آن را به یکی از بهترین سگ‌های نگهبان گله در جهان تبدیل کرده است. توجه به نگهداری اصولی و مستند کردن ویژگی‌های علمی این نژاد، راهی برای حفاظت از میراث ژنتیکی و فرهنگی مردم کردستان خواهد بود.