به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سگ‌های بومی ایران به دلیل تاریخچه طولانی دامپروری و شرایط خاص اقلیمی، ویژگی‌های منحصربهفردی دارند. در میان آن‌ها، سگ نژاد بومی خراسان یکی از اصیل‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نژادهاست که قرن‌ها به عنوان نگهبان گله، محافظ روستا و همراه دامدار مورد استفاده قرار گرفته است. این سگ با جثه بزرگ، قدرت بدنی بالا و غریزه نگهبانی قوی، نقش مهمی در حفاظت از دام‌ها در برابر شکارچیان و سارقان ایفا می‌کند.
تاریخچه و خاستگاه
سگ خراسانی که گاهی با نام چوپان خراسانی یا سگ سرابی شرقی نیز شناخته می‌شود، یکی از کهن‌ترین نژادهای آسیای میانه به شمار می‌رود. خاستگاه اصلی این نژاد استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی است. وجود این سگ‌ها در مناطق کوهستانی و دشتی خراسان باعث شده که ویژگی‌هایی همچون استقامت در برابر سرما و گرما، تحمل گرسنگی و توان بالای راهپیمایی در آن‌ها تثبیت شود.
ویژگی‌های ظاهری
اندازه و جثه: بزرگ و قدرتمند، قد نرها بین 70 تا 85 سانتی‌متر و وزن آن‌ها گاهی به 70 کیلوگرم هم می‌رسد.
پوشش بدن: موهای متوسط تا بلند با تراکم بالا که برای مقاومت در برابر سرما بسیار کارآمد است. رنگ‌ها شامل کرم، خاکستری، مشکی و گاهی ترکیبی.
سر و صورت: سر پهن، پوزه قوی و آرواره‌های محکم. گوش‌ها نیمه‌آویزان و گاهی توسط دامداران برای محافظت بریده می‌شوند.
چشم‌ها: عمیق و هشیار، بیانگر غریزه نگهبانی و جدیت این نژاد.
خصوصیات رفتاری
نگهبان عالی: این نژاد به صورت غریزی وظیفه نگهبانی از گله را برعهده می‌گیرد و نسبت به خطرات بسیار حساس است.
وفاداری: سگ بومی خراسان به صاحب خود بسیار وفادار است و ارتباط عاطفی قوی با دامدار برقرار می‌کند.
استقلال و تصمیم‌گیری: این سگ‌ها توانایی تصمیم‌گیری مستقل در شرایط مختلف (مانند مقابله با گرگ یا حیوانات وحشی) دارند.
رفتار با خانواده: در عین جدیت، نسبت به کودکان و اعضای خانواده صاحب خود آرام و مطیع هستند.
کاربردها و نقش در دامپروری
- حفاظت از گله‌های گوسفند و بز در کوهستان‌های خراسان
- نگهبانی از روستا و مزارع در شب‌ها
- همراهی دامدار در مسیرهای طولانی کوچ عشایری
- در برخی مناطق به عنوان سگ شکاری نیز استفاده می‌شود.
تفاوت سگ خراسانی با دیگر نژادهای بومی ایران
- نسبت به سگ سرابی (آذربایجان) کمی چابک‌تر و سبک‌تر است.
- از نظر پوشش، نسبت به سگ قفقازی تنوع رنگ بیشتری دارد.
- در مقایسه با سگ کردی جثه‌ای بزرگ‌تر و قدرت نگهبانی بالاتری دارد.
نکات نگهداری
- نیاز به فضای باز و بزرگ (مناسب برای زندگی در آپارتمان نیست).
- تغذیه پرانرژی و پرپروتئین برای حفظ توان بدنی.
- واکسیناسیون و مراقبت‌های دامپزشکی منظم برای پیشگیری از بیماری‌های مشترک.
- تمرینات بدنی و فعالیت روزانه برای جلوگیری از بی‌حوصلگی و پرخاشگری.
جمع‌بندی
سگ نژاد بومی خراسان نه‌تنها بخشی از میراث فرهنگی و دامپروری ایران است، بلکه یکی از قدرتمندترین سگ‌های نگهبان در جهان محسوب می‌شود. با ویژگی‌های منحصربهفردی چون استقامت، هوش و وفاداری، این نژاد می‌تواند به عنوان یک سرمایه ژنتیکی ارزشمند مورد توجه پرورش‌دهندگان و پژوهشگران قرار گیرد.