به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سگ قهدریجانی (Qahderijani Dog) از دسته سگ‌های ماستیف ایرانی به شمار می‌رود. این نژاد از گذشته در دشت‌ها و روستاهای اطراف قهدریجان پرورش می‌یافت و وظیفه اصلی آن حفاظت از گله در برابر گرگ و حیوانات وحشی بوده است. امروزه نیز این سگ‌ها در میان دامداران و نگهبانان به دلیل وفاداری، توان جسمانی و هوش بالا محبوبیت دارند.
تاریخچه و خاستگاه
قهدریجان منطقه‌ای روستایی و دامپرور در نزدیکی اصفهان است که از گذشته محل پرورش سگ‌های کار و نگهبان بوده است. کشاورزان و دامداران این ناحیه برای محافظت از گله‌ها در برابر گرگ، شغال و دزدهای دام، به پرورش سگ‌های بزرگ و نیرومند پرداختند. سگ قهدریجانی به مرور زمان با انتخاب طبیعی و دستکاری سنتی دامداران به شکلی درآمد که امروز شاهد آن هستیم.
این نژاد را می‌توان در دسته‌ی ماستیف‌های ایرانی طبقه‌بندی کرد؛ گروهی از سگ‌های بزرگ‌جثه که در سراسر ایران پراکنده‌اند، اما هر منطقه ویژگی‌های خاص خود را به این نژادها بخشیده است.
ویژگی‌های ظاهری
جثه: بزرگ و قدرتمند، عضلات برجسته و اسکلت محکم
وزن: نرها معمولاً 50 تا 70 کیلوگرم، ماده‌ها 40 تا 60 کیلوگرم
قد در شانه: حدود 65 تا 80 سانتی‌متر
رنگ مو: قهوه‌ای، خاکستری، کرم، مشکی، گاهی همراه با لکه‌های سفید در سینه و پنجه‌ها
نوع پوشش: موهای کوتاه تا متوسط، متراکم و مقاوم در برابر سرما
چهره: سر پهن، پیشانی نسبتاً تخت، فک قوی و چشم‌های میانه تا درشت با نگاه جدی و نافذ
دم: بلند، ضخیم و معمولاً افتاده
ویژگی‌های رفتاری و شخصیتی
غریزه محافظت: این سگ‌ها به‌طور ذاتی نگهبان هستند و حتی بدون آموزش تخصصی، در برابر خطر از صاحب و گله دفاع می‌کنند.
وفاداری و تعلق خاطر: رابطه عمیقی با صاحب خود برقرار کرده و بی‌چون‌وچرا از او پیروی می‌کنند.
هوش و قدرت یادگیری: هرچند کمی سرسخت به نظر می‌رسند، اما با روش‌های صحیح آموزشی، دستورات را به‌خوبی می‌آموزند.
روحیه گله‌داری: به دلیل انتخاب ژنتیکی طولانی، با دام‌ها رفتار دوستانه داشته و تنها در زمان خطر واکنش نشان می‌دهد.
استقلال شخصیتی: برخلاف سگ‌های خانگی وابسته، سگ قهدریجانی توانایی تصمیم‌گیری مستقل دارد.
شرایط نگهداری و پرورش
محیط زندگی: این سگ‌ها به فضای باز و بزرگ نیاز دارند. زندگی در آپارتمان یا محیط‌های کوچک برای آن‌ها مناسب نیست.
تغذیه: رژیم غذایی سرشار از پروتئین (گوشت، تخم‌مرغ، لبنیات) و انرژی بالا برای حفظ توانایی جسمی ضروری است.
فعالیت بدنی: روزانه باید فضای کافی برای حرکت آزاد داشته باشند؛ بی‌تحرکی می‌تواند منجر به مشکلات رفتاری شود.
تربیت: از سنین پایین باید آموزش‌های اجتماعی (مانند تعامل با انسان‌ها و حیوانات دیگر) آغاز شود تا پرخاشگری کنترل شود.
مراقبت بهداشتی: واکسیناسیون منظم و مبارزه با انگل‌ها اهمیت زیادی در سلامت این نژاد دارد.
تفاوت با سایر نژادهای بومی ایران
سرابی: سگ سرابی از آذربایجان شرقی جثه بزرگ‌تر و قدرت بدنی بیشتری دارد، اما قهدریجانی چابک‌تر و سریع‌تر است.
سنگسری: سگ سنگسری شباهت زیادی به قهدریجانی دارد، اما استخوان‌بندی آن ظریف‌تر است.
مازندرانی: سگ مازندرانی معمولاً پوشش موی بلندتری نسبت به قهدریجانی دارد.
به‌طور کلی، قهدریجانی‌ها ترکیبی متوازن از قدرت و سرعت را ارائه می‌دهند.
نقش امروزی سگ قهدریجانی
با وجود تغییر سبک زندگی و کاهش تعداد دامداری‌های سنتی، سگ قهدریجانی همچنان در مزارع، باغ‌ها و دامداری‌ها کاربرد زیادی دارد. در سال‌های اخیر علاقه‌مندان به سگ‌های کاری و نگهبان نیز توجه بیشتری به این نژاد نشان داده‌اند.
اهمیت حفاظت از این نژاد
سگ قهدریجانی بخشی از میراث ژنتیکی و فرهنگی ایران است. متأسفانه به دلیل جفت‌گیری‌های کنترل‌نشده و نبود برنامه پرورشی دقیق، خطر آمیختگی و از دست رفتن اصالت این نژاد وجود دارد. ایجاد برنامه‌های حفاظت ژنتیکی، ثبت نژاد و پرورش اصولی می‌تواند آینده این سگ اصیل ایرانی را تضمین کند.
جمع‌بندی
سگ قهدریجانی نمادی از قدرت، وفاداری و هوش سگ‌های بومی ایران است. این نژاد نه‌تنها در گذشته به‌عنوان مدافع جان و مال دامداران شناخته می‌شد، بلکه امروزه نیز جایگاه ارزشمندی در میان سگ‌های نگهبان دارد. حفظ و معرفی این نژاد به‌عنوان بخشی از فرهنگ بومی، اقدامی مهم در راستای پاسداشت تنوع زیستی ایران خواهد بود.