به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ با آغاز فصل بهار، افزایش دما، بارش‌های بهاری و رشد پوشش گیاهی باعث تغییرات قابل توجهی در مدیریت واحدهای دامداری می‌شود. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در این فصل، مدیریت صحیح کود و فضولات دامی است. در صورت عدم توجه به صورت علمی در جمع‌آوری، نگهداری و استفاده از کود، علاوه برکاهش بهره‌وری، می‌توان شاهد پیامدهای مخربی برای بهداشت دام، سلامت انسان و محیط زیست بود.
اهمیت مدیریت کود دامی در بهار
در فصل بهار، فعالیت میکروارگانیسم‌ها در فضولات افزایش می‌یابد که منجر به تولید گازهای گلخانه‌ای مانند متان (CH₄) و آمونیاک (NH₃) می‌شود. همچنین احتمال رواناب ناشی از بارندگی، می‌تواند باعث آلودگی منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی شود.
به همین دلیل، هدف اصلی از مدیریت کود دامی در این فصل عبارت است از:
- کاهش انتشار بو و گازهای مضر
- پیشگیری از آلودگی منابع آب
- تولید کود آلی باکیفیت برای مصارف کشاورزی
- حفظ سلامت دام و کارکنان دامداری
مراحل کلیدی در مدیریت بهینه کود دامی در فصل بهار
۱. جمع‌آوری منظم و اصولی فضولات
- استفاده از سیستم‌های نیمه‌مکانیزه یا تمام‌مکانیزه برای جمع‌آوری روزانه فضولات
- جلوگیری از تجمع طولانی مدت کود در محل نگهداری دام‌ها، که می‌تواند منجر به رشد پاتوژن‌ها و جذب حشرات شود
۲. ذخیره‌سازی بهداشتی و ایمن
- سخت استخر یا تانک ذخیره کود با پوشش مقاوم در برابر نشت و بارندگی
- جلوگیری از تماس مستقیم کود با خاک و آب‌های سطحی
- پوشاندن مخازن کود مایع برای کاهش تبخیر آمونیاک و جلوگیری از جذب حشرات
۳. کمپوست‌سازی اصولی
- ایجاد پشته‌های کمپوست با نسبت مناسب کربن به نیتروژن (C:N)
- زیر و رو کردن دوره‌ای برای تأمین اکسیژن و تسریع فرآیند تجزیه
- رعایت دمای بهینه (۵۵ تا ۶۵ درجه سانتی‌گراد) برای از بین بردن پاتوژن‌ها
۴. استفاده بهینه در زمین‌های کشاورزی
- زمان‌بندی مناسب برای پخش کود: پس از بارندگی و در خاک‌های خشک
- اجتناب از پخش کود در مناطق شیب‌دار یا نزدیک به منابع آب
- تعیین مقدار کود براساس آزمون خاک و نیاز گیاه
مزایای مدیریت علمی کود در بهار
- افزایش بهره‌وری خاک: تأمین عناصر مغذی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم
- کاهش بیماری‌ها: حذف یا کاهش عوامل بیماری‌زا از طریق کمپوست‌سازی
- حفظ منابع آب: جلوگیری از نشت نیترات و فسفات منابع آبی
- کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: کاهش متان و آمونیاک از طریق نگهداری مناسب
نکات زیست‌محیطی و بهداشتی
- استفاده از لباس و تجهیزات ایمنی هنگام کار با کود
- ضدعفونی دوره‌ای محل ذخیره کود و اطراف آن
- رعایت فاصله بهداشتی میان انبار کود و محل نگهداری دام یا چاه آب
نتیجه‌گیری
مدیریت اصولی کود و فضولات دامی در فصل بهار نه تنها نقش حیاتی در حفظ بهداشت و سلامت دام دارد، بلکه تأثیر مستقیمی بر کیفیت منابع طبیعی و پایداری محیط زیست دارد. اجرای روش‌های علمی و بومی‌سازی آن‌ها در هر منطقه، گامی مؤثر در جهت کشاورزی و دامداری پایدار خواهد بود.