به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ با شروع فصل پاییز و کاهش دما، شرایط محیطی برای بقای برخی انگل‌های گوسفند تغییر می‌کند. در این زمان، اگرچه تراکم انگل‌های خارجی مانند کنه‌ها و شپش‌ها کاهش می‌یابد، اما رطوبت نسبی و تغییرات تغذیه‌ای می‌تواند زمینه را برای افزایش برخی انگل‌های داخلی، به‌ویژه در دستگاه گوارش، فراهم کند. بنابراین اجرای برنامه منظم ضدانگلی در پاییز یکی از اصول کلیدی مدیریت سلامت گله است.
چرا پاییز زمان مناسبی برای ضدانگلی در گوسفندان است؟
در پایان فصل چرا، بیشتر گوسفندان با درجاتی از آلودگی انگلی از مرتع خارج می‌شوند. پاییز بهترین زمان برای قطع چرخه زندگی انگل‌ها پیش از ورود به زمستان است.
این اقدام سبب می‌شود:
- بار انگلی بدن حیوان کاهش یابد؛
- مقاومت سیستم ایمنی در زمستان حفظ شود؛
- تلفات ناشی از لاغری و کم‌خونی به حداقل برسد؛
- میزان آلودگی چراگاه در سال آینده کم شود.
انگل‌های داخلی رایج در گوسفندان در فصل پاییز
1. کرم‌های گوارشی (نماتودها)
شامل Haemonchus contortus (کرم معده)، Trichostrongylus و Ostertagia که با علائمی مانند کم‌خونی، لاغری و کاهش رشد همراه‌اند.
پیشگیری:
- استفاده از ضد انگل‌های بنزایمیدازولی (مانند آلبندازول) یا لِوامیزول در پایان چرا.
- ضدانگلی تمام گله، نه فقط گوسفندان بیمار.
- عدم چرا در چراگاه‌هایی که گوسفندان تازه درمان‌شده در آن رها می‌شوند (به مدت ۴۸ ساعت).
2. کرم‌های کبدی (فاسیولا)
در مناطق مرطوب و دارای حلزون‌های واسط شایع است. بارندگی‌های پاییزی باعث فعال شدن حلزون‌ها و افزایش خطر آلودگی می‌شود.
پیشگیری:
- ضدانگلی با داروهای مؤثر مانند تریکلابندازول یا کلوزانتل.
- زهکشی آب‌های راکد در اطراف آغل و مراتع.
- جلوگیری از چرا در مناطق باتلاقی یا نزدیک جوی‌های آب.
3. کوکسیدیوز (Coccidiosis)
در پاییز به‌ویژه در بره‌ها به دلیل ازدحام در آغل افزایش می‌یابد.
پیشگیری:
- بهداشت بستر و حذف کود مرطوب.
- استفاده از کوکسیدیواستات در خوراک (مانند دکوکینات).
- جداسازی بره‌های ضعیف و جلوگیری از تراکم بیش از حد.
انگل‌های خارجی رایج و کنترل آن‌ها در پاییز
1. کنه‌ها و شپش‌ها
هرچند فعالیت آن‌ها با سرد شدن هوا کاهش می‌یابد، اما مرحله نهفته‌ی آن‌ها روی بدن دام می‌تواند در زمستان دوباره فعال شود.
روش کنترل:
- حمام ضدانگلی پاییزه با محلول‌های حاوی دلتامترین یا سایپرمترین.
- ضدعفونی آغل، دیوارها و وسایل تماس دام با محلول‌های حشره‌کش مجاز.
- تراشیدن پشم‌های بلند در نواحی آلوده و بررسی منظم بدن دام.
2. مگس‌ها و لارومگس‌ها (myiasis)
در مناطق گرم‌تر کشور ممکن است پاییز هنوز فعالیت داشته باشند.
پیشگیری:
- پوشش زخم‌ها با اسپری حشره‌کش.
- جلوگیری از رها ماندن لاشه یا پشم آلوده در نزدیکی آغل.
اصول کلی برنامه ضدانگلی پاییزی
1- نمونه‌گیری مدفوعی: پیش از هرگونه درمان، با انجام آزمایش شمارش تخم انگل (FEC) نوع و شدت آلودگی مشخص شود.
2- تناوب دارویی: از مصرف مداوم یک گروه دارویی خودداری کنید تا مقاومت دارویی ایجاد نشود.
3- درمان هدفمند: گوسفندان جوان، ضعیف و بره‌ها بیشترین اولویت را دارند.
4- بهداشت محیطی: ضدعفونی منظم آغل، حذف کودها و تهویه مناسب.
5- تغذیه مناسب: جیره متعادل با مواد معدنی و پروتئین کافی مقاومت طبیعی دام را در برابر انگل‌ها افزایش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
پاییز زمانی کلیدی برای قطع چرخه انگل‌های داخلی و خارجی در گوسفندان است. اجرای یک برنامه جامع شامل نمونه‌گیری، ضدانگلی مناسب، رعایت بهداشت محیطی و تغذیه‌ای می‌تواند از بروز خسارات اقتصادی و کاهش بهره‌وری در زمستان جلوگیری کند. توجه به جزئیات کوچک، مانند زمان مصرف دارو و تناوب آن، نقش مهمی در سلامت گله و صرفه‌جویی اقتصادی دارد.