به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ با کوتاه شدن روزها و کاهش دما، به‌خصوص در شب‌ها، لاک‌پشت‌های زمینی نیز مانند بسیاری از جانوران وارد فاز کاهش فعالیت می‌شوند. این روند کاملاً طبیعی است، زیرا لاک‌پشت برای حفظ سلامت خود نیاز به دوره‌ای از خواب زمستانی (Brumation) دارد. اما این مرحله حساس است و اگر درست مدیریت نشود، می‌تواند خطرآفرین باشد. بنابراین آمادگی صحیح قبل از زمستان اهمیت زیادی دارد تا حیوان به‌سلامت این دوره را پشت سر بگذارد و در بهار با انرژی و اشتهای کامل بیدار شود.
آیا همه لاک‌پشت‌های زمینی خواب زمستانی دارند؟
خیر. در ایران و اروپا، رایج‌ترین گونه‌های لاک‌پشت خانگی از جنس Testudo هستند که معمولاً به خواب زمستانی نیاز دارند:
|
گونه لاک‌پشت |
نیاز به خواب زمستانی |
توان تحمل سرما |
حساسیت‌ها |
|
لاک‌پشت هرمان (Testudo hermanni) |
دارد |
مناسب |
قابل هibernation در فضای باز در مناطق گرم |
|
لاک‌پشت یونانی (Testudo graeca) |
دارد |
نسبتاً مناسب |
حساس به رطوبت بالا |
|
لاک‌پشت حاشیه‌دار (Testudo marginata) |
دارد |
مناسب |
رفتار مشابه هرمان |
|
لاک‌پشت روسی / دشتی (Testudo horsfieldii) |
دارد |
تحمل بالا به سرما |
حساس به رطوبت |
|
لاک‌پشت‌های استوایی یا آفریقایی (مانند Sulcata, Leopard) |
ندارد |
ضعیف |
نباید به خواب زمستانی برده شوند |
- لاک‌پشت‌های استوایی یا آفریقایی (مثل گونه‌های Sulcata یا Leopard) نباید به خواب زمستانی برده شوند.
بنابراین شناخت دقیق گونه قبل از هر اقدامی ضروری است.
بررسی وضعیت سلامتی قبل از خواب زمستانی
چه زمانی باید ارزیابی شود؟
از اواخر تابستان تا اوایل پاییز، هنگامی که فعالیت لاک‌پشت کاهش می‌یابد و دمای شبانه زیر ۱۰ درجه می‌رود.
چه شرایطی باید داشته باشد؟
- وزن پایدار (هفته‌ای ثابت)
- بدون علائم تنفسی (آبریزش بینی، صدای خس‌خس)
- بدون زخم یا بیماری اخیر
- کاملاً هیدراته (آب بدن کافی)
- انجام آزمایش انگل حداقل سالی یک بار توصیه می‌شود.
اگر لاک‌پشت بیمار، لاغر یا تازه از بیماری بهبود یافته است، خواب زمستانی ممنوع و باید در محیط گرم و با نور کنترل‌شده نگهداری شود.
برنامه تغذیه‌ای قبل از خواب زمستانی
2 تا 3 هفته قبل:
- کاهش تدریجی غذا
- فقط گیاهان کم‌کالری و فاقد قند و پروتئین (بدون میوه، خوراک تجاری یا مکمل!)
- آب تازه همیشه در دسترس
حمام‌های آب ولرم
- 2 بار در هفته
- حدود ۲۰ دقیقه
- کمک به دفع کامل مواد غذایی و حفظ هیدراتاسیون
10 روز قبل از خواب:
- تغذیه کاملاً متوقف شود.
- وزن حیوان را دقیقاً قبل از خواب ثبت کنید.
هدف: بدن بدون غذا، روده خالی، هیدراته و با ذخیره چربی کافی (بدون چاقی).
آماده‌سازی محل خواب زمستانی
محدوده دمای ایده‌آل:
۴ تا ۸ درجه سانتی‌گراد
- بالاتر از ۸ درجه → حیوان بیدار شده، وزن از دست می‌دهد
- زیر ۰ درجه → خطر یخ‌زدگی و مرگ
در مناطق معتدل یا مدیترانه‌ای (بدون سرمای شدید)
- حفر گودال ۳۰ سانتی‌متری
- کف با شن درشت (برای زهکشی)
- پوشش با برگ خشک و کاه
- ایجاد پناهگاه ضدباران و باد در جنوب یا جنوب شرقی
- امکان نصب تور توری فلزی برای جلوگیری از ورود موش
- لاک‌پشت خود به‌صورت طبیعی وارد مکان می‌شود، دخالتی نکنید
در مناطق سردتر
استفاده از جعبه خواب زمستانی داخل حیاط یا فضای بسته ولی بدون یخ‌زدگی مثل:
- انبار غیر گرم
- پارکینگ بدون گرمایش
- زیرزمین یا سوله نیمه‌خنک (ولی با تهویه)
ویژگی جعبه:
- چوب بدون مواد شیمیایی
- دارای سوراخ تهویه
- کف با مش فلزی
- ترکیب خاک باغچه، شن، برگ خشک
- رطوبت ملایم، نه خیس
نکات مهم هنگام خواب زمستانی
هر هفته فقط محیط را چک کنید، حیوان را تکان ندهید.
ماهانه وزن‌کشی در سکوت:
- کاهش حداکثر ۱٪ وزن ماهانه → طبیعی
- اگر کاهش بیشتر بود → باید خواب زمستانی پایان یابد و حیوان گرم شود
زمان بیدار کردن در بهار
معمولاً اواخر اسفند تا فروردین
- ابتدا محیط گرم‌تر شود
- سپس لاک‌پشت را از خواب بیرون آورده و حمام ولرم دهید
- بعد از ۱ تا ۳ روز شروع تغذیه سبک
جمع‌بندی نهایی
|
مرحله |
اقدام ضروری |
|
۱ |
شناسایی گونه و بررسی نیاز به خواب زمستانی |
|
۲ |
معاینه کامل سلامت (تنفس، وزن، وضعیت بدن، کنترل انگل) |
|
۳ |
کاهش تدریجی غذا و انجام حمام آب ولرم برای تخلیه دستگاه گوارش |
|
۴ |
آماده‌سازی محیط با دمای پایدار بین ۴ تا ۸ درجه سانتی‌گراد |
|
۵ |
کنترل ماهانه وزن و نظارت بدون ایجاد استرس |
|
۶ |
بیدار کردن اصولی در بهار، شروع مرحله گرم‌سازی و تغذیه تدریجی |