به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ با آغاز فصل بهار، چرای دام‌ها در مراتع سرسبز به‌عنوان بخشی از مدیریت تغذیه و استفاده بهینه از منابع طبیعی آغاز می‌شود. اما انتقال دام‌ها به مراتع بدون رعایت اصول ایمنی و بهداشتی می‌تواند خسارات اقتصادی و تلفات دامی را در پی داشته باشد. در این مقاله، به مهم‌ترین نکات ایمنی در انتقال دام به مرتع می‌پردازیم تا دامداران بتوانند با رعایت آن‌ها، از سلامت دام‌ها و بهره‌وری اقتصادی بیشتری برخوردار شوند.
اهمیت رعایت نکات ایمنی در انتقال به مرتع
بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات تغذیه‌ای در ابتدای ورود دام به مرتع بروز می‌کنند. تغییر ناگهانی رژیم غذایی، شرایط محیطی جدید و تماس با عوامل بیماری‌زا از جمله عواملی هستند که ممکن است سلامت دام را تهدید کنند. بنابراین، رعایت نکات ایمنی می‌تواند در کاهش استرس، پیشگیری از بیماری‌ها و بهبود عملکرد دام مؤثر باشد.
۱. معاینه دام پیش از انتقال
پیش از انتقال دام‌ها به مرتع، باید آن‌ها را از نظر سلامت عمومی بررسی کرد. این بررسی شامل موارد زیر است:
- بررسی وضعیت بدنی و تغذیه‌ای دام (Body Condition Score)
- بررسی وجود علائم بیماری‌های تنفسی، گوارشی و انگلی
- واکسیناسیون مطابق با برنامه پیشگیرانه بهاره
- ثبت و شناسایی دقیق دام‌ها برای پیگیری در صورت بروز مشکل
۲. ضدعفونی و کنترل انگل‌ها
یکی از مهم‌ترین اقدامات پیش از چرای بهاره، سم‌پاشی و ضدعفونی بدن دام‌ها و نیز اماکن نگهداری است. همچنین باید عملیات دفع انگل‌های داخلی و خارجی (ضدکرم، ضدکنه، ضدشپش و...) انجام شود تا خطر انتقال بیماری در مرتع کاهش یابد.
۳. آماده‌سازی مرتع برای پذیرش دام
مرتع نیز باید از نظر پوشش گیاهی، دسترسی به آب، و نبود گیاهان سمی بررسی شود:
- حذف گیاهان سمی مانند تلخه، شوکران و برخی گونه‌های خار
- اطمینان از وجود منابع کافی آب آشامیدنی سالم
- بررسی تراکم گیاهی برای جلوگیری از چرا زود هنگام تخریب پوشش گیاهی
۴. مدیریت تغذیه در روزهای نخست چرا
ورود ناگهانی دام به مرتع با علف تازه می‌تواند منجر به نفخ، اسهال و اختلالات گوارشی شود. برای جلوگیری از این مشکلات باید:
- دام‌ها به تدریج و در ساعات محدود وارد مرتع شوند (مثلاً روزانه ۲-۳ ساعت برای شروع)
- تغذیه دام‌ها با خوراک خشبی در کنار علوفه مرتعی ادامه یابد
- مصرف آب تازه و پاکیزه در دسترس باشد
۵. رعایت تراکم مناسب دام در مرتع
افزایش بیش از حد تعداد دام در واحد سطح، منجر به تخریب مرتع، افزایش رقابت تغذیه‌ای و گسترش بیماری‌ها می‌شود. تراکم بهینه باید براساس ظرفیت مرتع و نوع دام تعیین شود.
۶. پیش‌بینی شرایط آب‌وهوایی
در اوایل بهار، نوسانات دمایی شدید می‌تواند موجب سرمازدگی یا گرمازدگی دام‌ها شود. دام‌ها باید در صورت لزوم به پناهگاه یا جایگاه سرپوشیده دسترسی داشته باشند و در روزهای بارانی یا طوفانی از ورود به مرتع جلوگیری شود.
۷. نظارت مستمر و بازبینی دام‌ها
در طول دوره چرا، دام‌ها باید مرتب مورد بازدید قرار گیرند تا در صورت بروز بیماری، لنگش یا کاهش وزن سریعاً تحت درمان قرار گیرند. استفاده از سگ گله، چوپان ماهر و ثبت‌نام روزانه دام‌ها از جمله اقدامات کلیدی در این مرحله است.
نتیجه‌گیری
انتقال دام‌ها به مرتع در آغاز فصل بهار، فرآیندی حساس و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است. رعایت نکات ایمنی پیش از چرا، حین ورود و در طول دوره چرای بهاره، تضمین‌کننده سلامت دام، حفاظت از مراتع و افزایش بهره‌وری اقتصادی خواهد بود. دامداران باید با همکاری دامپزشکان و کارشناسان مرتعداری، چرای بهاره را به‌گونه‌ای مدیریت کنند که هم به دام سود برساند و هم به طبیعت آسیبی وارد نشود.