به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ ورم پستان یکی از بیماری‌های مهم در گاو شیری و از عوامل عمده ضرر و زیان اقتصادی در صنعت پرورش گاو می‌باشد. عوامل مستعدکننده در گاوداری‌ها وجود دارند که زمینه را برای نفوذ میکروارگانیسم‌ها خصوصا باکتری‌های بیماری‌زا در بافت پستانی فراهم می‌نماید. عدم مدیریت صحیح، تمیز نبودن جایگاه و بستر دام خصوصاً هنگام زایمان و پس از آن و از همه مهمتر عدم رعایت اصول بهداشتی به هنگام شیردوشی و استفاده نادرست از ماشین شیردوشی از عوامل مستعدکننده می‌باشند.
در بعضی از کشورها رعایت بهداشت در زمان شیردوشی و به کارگیری آنتی‌بیوتیک موارد ورم پستان را تقلیل داده است ولی حتی با وجود بهترین برنامه پیشگیری‌کننده نیز ورم پستان در گله‌های گاو شیری وجود دارد. در مواردی به کارگیری آنتی‌بیوتیک‌ها جهت درمان گاوهای مبتلا موثر نبوده و این به دلیل فرهنگ ناصحیح در مصرف داروهای ضدمیکروبی و استعمال دزهای ناقص است که منجر به بروز سویه‌های مقاوم باکتریایی می‌شود.
ایجاد مقاومت باکتریایی در مقابل آنتی‌بیوتیک‌ها از این جهت مهم است که در بسیاری موارد در هنگام بروز بیماری و زمانی که درمان با آنتی‌بیوتیک الزامی است، میکروارگانسیم‌های مقاوم شده به آنتی‌بیوتیک پاسخ نداده و درمان بیماری با شکست مواجه می‌شود. هرچه مقاومت دارویی باکتری‌ها افزایش یابد، حلقه محاصره اطراف باکتری‌ها تنگ‌تر می‌شود و روزی خواهد رسید که آنتی بیوتیک‌های موجود پاسخگوی عفونت‌های متداول هم نخواهد بود.
برای جلوگیری از ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی آزمایش تعیین حساسیت برای انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب می‌تواند موثر باشد.
مواد و روش کار:
نمونه‌گیری هر روز صبح و در اولین دوشش صورت می‌گرفت. ابتدا پستان گاوها با آب تمیز شسته و به طور کامل ضدعفونی شده و ابتدا چند دوشش اولیه دور ریخته می‌شد و سپس آزمایش CMT بر روی هر نمونه شیر برابر با توصیه و دستورالعمل (American Public Health Associatio1974) انجام می‌گرفت. سپس مقدار 12 میلی‌لیتر شیر در شیشه درب‌دار استریل جمع‌آوری و در کنار یخ به آزمایشگاه حمل شد. در زمانی که هر گاو مورد آزمایش CMT قرار می‌گرفت.
علایم بالینی نظیر قرمزی پوست، سفت بودن نسج پستان ثبت می‌گردید. نمونه‌هایی که بر اساس آزمایش CMT مثبت (+2 به بالا) تشخیص داده می‌شدند مورد آزمایش باکتریولوژیک قرار می‌گرفتند، جداسازی و تشخیص گونه‌های باکتری بر طبق روش‌های Baron and finegold , Edward and Ewing انجام پذیرفت.
سپس آزمایش‌های بیوشیمیایی لازم (تست کاتالاز، کواگولاز، اکسیداز، تخمیرمانیتول، سیمون سیترات، اوره، کشت درمحیط‌های (TSI، MAC، EMB و NA) جهت تشخیص نوع و گونه باکتری انجام شد. پس از تشخیص نوع باکتری، گونه خالص‌سازی شده را به محیط مولر هینتون انتقال داده و دیسک‌گذاری انجام می‌شود. در این آزمایش 11 دیسک آنتی‌بیوگرام که به ترتیب تری متو پریم، پنی سیلین، اکسی تتراسکلین، استرپتومایسین، جنتامایسین، تایلوزین، انروفلوکساسین، لینکواسپکتین، نئومایسین و آمپی سیلین مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن حساسیت و مقاومت باکتری‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های یاد شده، آزمایش گردید.
نتایج: در این مطالعه تعداد 122 راس گاو شیری مبتلا به ورم پستان بالینی از گاوداری‌های اطراف استان کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه شیر کارتیه‌هایی که از نظر CMT مثبت تشخیص داده شده بودند. از نظر باکتریولوژی نیز مورد بررسی قرار گرفتند.
مهمترین باکتری‌های جدا شده شامل استافیلوکوکوس اورئوس (79%) و اشرشیاکلی (21%) بودند. نتایج آنتی‌بیوگرام‌های به عمل آمده نشان داد که بیشترین حساسیت به جنتامایسین (91%)، انروفلوکساسین (88%) و لینکو اسپکتین (73%) بود و کمترین حساسیت یا به عبارتی بیشترین مقاومت مربوط به تایلوزین (36%)، داکسی سیلین (17%) و سولتریم (12%) می‌باشد.
جدول نتایج حاصل از تست آنتی‌بیوگرام از نمونه‌های شیر اخذ شده
نتایج حساسیت آنتی‌بیوگرام باکتری‌های جدا شده از موارد کلینیکی ورم پستان
بحث: استفاده بی‌رویه و بدون برنامه‌ریزی از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث ایجاد مقاومت باکتریایی در مقابل آنتی‌بیوتیک‌ها می‌گردد که به علت این مقاومت، آنتی‌بیوتیک‌های موجود پاسخگوی عفونت‌های متداول نخواهد بود. نتایج به دست آمده در این تحقیق ممکن است با سایر نتایجی که در نقاط دیگر صورت گرفته متفاوت باشد. یکی از دلایل این اختلافات ممکن است در اثر ایجاد مقاومت کروموزوم در سویه‌ها و یا انتقال فاکتور مقاومت بین گونه‌های باکتریایی باشد که نهایتاً باعث ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی در سویه‌های مورد نظر می‌شود.
در مورد حساس بودن دو باکتری استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیاکلی نسبت به انروفلوکساسین و جنتامایسین می‌توان دلیل آن را عدم استفاده از این آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت روتین در موارد درمان ورم پستان در گاوداری‌های اطراف کرمانشاه ذکر کرد. مقاومت دارویی ایجاد شده در تایلوزین و داکسی سیلین نیز به علت مصرف بی‌رویه این آنتی‌بیوتیک‌ها می‌باشد. در مجموع نتایج حاصل از این مطالعه و سایر تحقیقات انجام شده توسط دیگران نشان می‌دهد که مصرف داروهای ضدباکتریایی باعث افزایش مقاومت دارویی در دام‌ها و علاوه بر صرف هزینه‌های گزاف، احتمال بهبودی به دلیل ایجاد مقاومت میکروبی می‌شود. پس با مصرف صحیح و با مقادیر مناسب دارویی می‌توان از ایجاد مقاومت دارویی جدید جلوگیری به عمل آورد و از افزایش درصد مقاومت کاست.
فروغ محمدی- استادیار گروه دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد کرمانشاه
کامیار محمدزاده- دامپزشک بخش خصوصی