به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ امروزه در پرورش طیور به شیوه صنعتی، انگل‌های بسیاری واجد اهمیت می‌باشند. از میان گروه‌های انگلی، برخی نیز اهمیت بیشتری دارند. Cryptosporidiosis از انواع بیماری‌های انگلی مهم در صنعت طیور می‌باشد که برای نخستین بار توسط E.Tyzzer در سال 1907 توصیف گردید. وی انگل فوق را در غدد معدوی نوعی موش شناسایی نمود. تحت شرایطی که سی درصد از گوشت مصرفی دنیا توسط طیور تامین می‌گردد، انگل فوق، مشکلی بزرگ در سیستم‌های تجاری بزرگ و یا پرورش خانگی محسوب می‌گردد. از سوی دیگر، مداخله این انگل با بیماری‌هایی چون CIA نیز از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار می‌باشد .
این درحالیست که Cryptosporidiosis در طیور، معمول بوده ولی کمتر کسی اهمیت آن را می‌داند. شیوع انگل فوق در پولت‌های بوقلمون بصورت تنفسی، شناخته شده و واجد اهمیت می‌باشد .
از سوی دیگر، بیماری فوق به انسان نیز منتقل شده و می‌تواند سبب بروز ضایعاتی چون اسهال آبکی، درد شکم، کاهش وزن و اشتها و احتمالا تب و تهوع نیز شود. نشانه‌های این بیماری در پرندگان شامل سرفه، تورم سینوس‌ها، اسهال، عقب‌ماندگی از برنامه رشد گله و Snick می‌باشد .
علی‌رغم مسائل ذکر شده، هیچ درمان اختصاصی برای این بیماری به‌نظر می‌رسد وجود نداشته باشد. این در حالیست که Cryptosporidiosis در برابر عوامل ضدکوکسیدیایی آزمایش شده، حساس نیست .
تاریخچه کشف انگل Cryptosporidium
Cryptosporidium را نخستین بار E.Tyzzer در سال 1907 میلادی توصیف نمود. وی انگل فوق را در غدد معدوی نوعی موش آزمایشگاهی شناسایی نمود. وی برای نخستین بار در سال 1910 میلادی در صفحه 504 مقاله خود به بررسی تفاوت‌های میان جنس Cryptosporidium و اووسیت‌های کوکسیدیا پرداخت و این نکته را بیان نمود که زیرساختمان این دو با هم تفاوت دارند. وی اووسیت‌های کوکسیدیا را واجد اسپروزوئید می‌دانست درصورتی که در ارگانیسم جدید (Cryptosporidium)، اسپروزوئیدی وجود نداشت. در سال 1907 میلادی، گونه C.muris Tyzzer غدد معدوی نوعی موش آزمایشگاهی و چندین گونه از پستانداران دیگر را درگیر نمود.
در سال 1912 میلادی، گونه C.Parvum Tyzzer روده کوچک تعداد بسیار زیادی از پستانداران را درگیر نمود. گونه یادشده، از گونه Zoonotic بوده و مسئول نیمی از بروز بیماری فوق در انسان می‌باشد .
Tyzzer در سال 1907، اجسامی قمقمه‌ای، کروی یا بیضی شکل را شناسایی نمود. وی هر اووسیت را واجد 10 میکرون طول می‌دانست. همچنین، Tyzzer در آن تاریخ، ساختمان داخلی انگل فوق را شرح ندادTyzzer ، این انگل راCryptosporidium muris نامید و احتمالا در خانواده Asporocyttidae طبقه‌بندی نمود.
بنظر می‌رسید که آلودگی انسان به انگل فوق محدود باشد. تا سال 1976 میلادی، هیچ مورد انسانی شناسایی نشده بود تا زمانیکه Nime و همکاران Cryptosporidiosis را در یک دختربچه سه ساله توصیف نمودند. دختربچه فوق، با دریافت غذا از طریق دهان، استفراغ می‌کرد و از سوی دیگر به اسهال آبکی مبتلا گردیده بود. Nime و همکاران در آن تاریخ به معاینه مورد فوق با استفاده از اشعه X پرداختند. بدین ترتیب، محوطه شکمی بیمار بررسی گردید و میزان بالایی از گاز در Colon و مواد مایع در روده‌های بزرگ و کوچک مشاهده گردید.
بررسی نمونه‌ها با میکروسکوپ نوری به شناسایی انگل‌هایی کروی و ارگانیسم‌هایی تخم‌مرغی شکل در ناحیه Cryptolumen ختم شد. این ارگانیسم‌ها به سطح راسی سلول‌های اپیتلیال متصل بودند. مورد فوق، ممکن بود بدلیل آلودگی با آب (مصرف سگ، گربه، گوساله از آب شرب) بوجود آمده باشد ولی در آن تاریخ، راه انتقال بیماری به این دختر سه ساله مشخص نشد .
از سال 1976 میلادی، چندین شیوع در ایالات متحده مشاهده شده است. اما شیوع سال 1993 در منطقه Milwaukee از بزرگترین اپیدمی‌های این بیماری به شمار می‌رود.
وقوع و شیوع بیماری کریپتوسپوریدیوم
Cryptosporidiosis نوعی بیماری انگلی است که وقوع آن در مرغ، بوقلمون، بلدرچین، قرقاول، قرقاول صحرایی، فنچ و خانواده طوطی‌سانان و پرستوها گزارش شده است. این در حالیست که وقوع این بیماری در 30 گونه مختلف پرندگان گزارش شده است. گزارش‌هایی نیز مبنی بر آلودگی شترمرغ‌های برزیلی به این انگل، منتشر شده است .
تا این تاریخ، گونه‌های بیماری‌زای پرندگان راC.baileyi ، C.galli ، C.meleagridis تشکیل می‌دهند. اما به‌منظور شناسایی گونه‌های بیماری‌زا در شترمرغ، تحقیقی صورت پذیرفت. بر اساس نتایج تحقیق صورت گرفته، مشخص گردید که اووسیت‌های جداشده از شترمرغ برزیلی بزرگتر و بیشتر از Cryptosporidiumهای گزارش شده قبلی در شترمرغ‌ها می‌باشد .
با توجه به نتایج فوق، می‌توان این نتیجه‌گیری را نمود که دو نوع Cryptosporidium سبب آلودگی و بیماری در شترمرغ‌ها می‌شود. یکی با خصوصیات ملکولی، بیولوژیک و مورفولوژیک مرتبط به C.baileyi و دیگری با خصوصیات شبیه به C.meleagridis.
اما بایستی این نکته را بخاطر داشت که بیماری ناشی از این انگل در بلدرچین و بوقلمون کشنده‌تر و جدی‌تر از وقوع آن در مرغ‌ها می‌باشد.
بطور کلی اعضای موجود در Cryptosporidium را می‌توان در گستره بالایی از مهره‌داران یافت و محدود به پرندگان نمی‌باشد. اصولا انگل فوق، حساسیت کمی به نوع میزبان داشته و می‌تواند سایر حیوانات، انسانها، خزندگان، پستانداران، دوزیستان و حتی ماهی‌ها را نیز درگیر نماید.
توجه داشته باشید که مقادیر بالایی از اووسیت‌های تولیدی توسط Cryptosporidium را می‌توان در محیط یافت. در یکصد و یکمین نشست سالیانه جامعه میکروب‌شناسی آمریکا که در اورلاندو برگزار گردید، محاسبه جالبی صورت پذیرفت. در این محاسبه، میزان اووسیت‌های تولیدی توسط گوساله‌ها در یک دوره یکساله مورد محاسبه قرار گرفت. نتایج محاسبه فوق، حقیقتا حیرت‌آور بود. با توجه به معدل دفع 69 گرم اووسیت به ازای هر گرم مدفوع و تعداد 103 میلیون گوساله موجود در آمریکا (آمار USDA)، محاسبه فوق صورت پذیرفت. این نکته را بخاطر داشته باشید که گاوهای هولشتاین بزرگ، روزانه در حدود 55 کیلوگرم مدفوع تولید می‌کنند (آمار USDA).
نتایج این محاسبه، بیان نمود که تنها گاوها، نزدیک به 65 کوآردیبیلیون اووسیت را بصورت سالیانه در آمریکا تولید می‌کنند. برای درک رقم فوق، کافی است عدد 65 را با یک تناوب 15 رقمی از صفر به دنبال آن درنظر بگیرید. از سوی دیگر این محاسبه تنها برای گاوها صورت پذیرفته است و در گربه‌ها، سگ‌ها، طیور، اسب‌ها و ... نیز قابل محاسبه خواهد بود.
سبب شناسی بروز بیماری کریپتوسپوریدیوم
طبقه‌بندی عامل بیماری
انگل یاد شده در Apicomplexa Phylum قرار می‌گیرد. این مورد، توسط Levin در سال 1970 میلادی شرح داده شد. وی همچنین در سال 1988 میلادی، کلاس Conoidasida را برای انگل فوق، در سال 1979 میلادی، Leukant، تحت کلاس Conoidasido را برای آنها پیشنهاد نمود. سپس Larger و Dobosque در سال 1910، Cryptosporidium را در Eucoccidiorida Order قرار دادند.
SubOrder این انگل نیز در سال 1911 و توسط Leger شناسایی گردید. بر اساس پیشنهادات وی، این انگل را در Eimeriorina قرار دادند. وی همچنین در سال 1911 میلادی، خانواده Cryptosporidiae را برای طبقه‌بندی این انگل در نظر گرفت. در نهایت، جنس Cryptosporidium توسط Tyzzer در سال 1907 میلادی طبقه‌بندی شد.
این درحالیست که هنوز هم اختلافاتی مبنی بر طبقه‌بندی عامل این بیماری وجود دارد. ولی به‌نظر می‌رسد که با تحقیقات ملکولی اخیر، اختلافات فوق رفع گردد.
محل استقرار این انگل در پرندگان، سلول‌های اپیتلیال دستگاه گوارش، تنفس و همچنین بورس پرنده می‌باشد. در اکثر موارد، Cryptosporidium را با کوکسیدیا مرتبط می‌دانند ولی عموما اووسیت‌های این انگل کوچکتر از کوکسیدیا بوده و در مواردی نیز به 4/1 اندازه E.acervalina می‌رسد.
این انگل در Brush Border سطح سلول‌های اپیتلیال جایگزین می‌شود. جنبه دیگر گونه Cryptosporidium، تثبیت عفونت در اپیتلیوم مخاطی انواع اندام‌هاست. بعنوان مثال، C.baleyi ، توانایی آلوده‌سازی کلوآک، بورس فابریسیوس، مجاری فوقانی و تحتانی دستگاه تنفس و پلک چشم‌ها را خواهد داشت .
شکل قمقمه‌ای، کروی یا بیضی شکل انگل را Tyzzer در سال 1907 میلادی توصیف نمود. وی همچنین ارتباط ضعیف تمامی فرم‌ها در خلال دوره رشد، در محدودسازی غشای ارگان ضمیمه را شرح داد. او این نکته را بیان نمود که هرکدام از آنها واجد یک یا چند گلبول چربی می‌باشند که در بدنه باقی‌مانده از آنها یافت می‌شود .
C.baileyi می‌تواند سبب بروز بیماری تنفسی در مرغ‌ها و بوقلمون‌ها گردد. این‌گونه همچنین سبب آلودگی بخش خلفی لوله گوارش و بورس پرندگان می‌شود. آلودگی با این بیماری نیز بصورت تنفسی و گوارشی می‌باشد .
اووسیت‌های این انگل توسط مدفوع دفع گردیده و سپس به تولید هاگ می‌پردازد. از سوی دیگر، C.meleagridis نیز سبب بوز حالات فوق می‌گردد .
چرخه زندگی انگل کریپتوسپوریدیوم
در مرغ‌ها، خروس‌ها و بوقلمون‌ها، گونه‌های مختلف Cryptosporidium از عوامل بیماری‌زای اولیه هستند. این انگل‌ها، سبب بروز انواع بیماری‌های تنفسی و گوارشی شده و سبب واگیری و تلفات می‌شوند. چرخه زندگی این انگل از آن جهت متفاوت از آیمریاست که مراحل زندگی داخل سلولی آن به ناحیه پرزهای سلولی میزبان محدود بوده و همچنین اووسیت‌هایی که در داخل سلول میزبان هاگدار می‌شوند، هنگام آزاد شدن در مدفوع، عفونت‌زا هستند .
حساسیت نسبت به عوامل شیمیایی و فیزیکی
اصولا بر اساس تحقیقات صورت گرفته، Cryptosporidium در برابر عوامل ضدکوکسیدیایی موجود، مقاوم است. همچنین بر اساس تحقیقات صورت گرفته، مشخص شده است که قرارگیری این انگل در معرض مواد ضدعفونی‌کننده بین 30 دقیقه تا 24 ساعت، تاثیری بر نابودی انگل فوق نداشته است. از سویی، قرارگیری این عامل در برابر نور UV با شدت 15000 mw/Seq برای دو ساعت، هیچ خللی را در عملکرد برخی از اووسیت‌های انگل نداشته است .
این در حالیست که تقریبا 100 درصد از انگل‌های فوق پس از قرارگیری در معرض نور ضربانداری به شدت 1 j/Sq از بین می‌روند. همچنین قرارگیری برای مدت زمان 24 ساعت در برابر گاز برومومتازین و همچنین 28000 میلیگرم به ازای هر لیتر کلر برای مدت زمان 24 ساعت به نابودی 100 درصدی انگل فوق ختم خواهد شد .
گزارش‌هایی نیز مبنی بر موثر بودن فرمول سالین 10 درصد برای مدت زمان 18 ساعت منتشر شده است. به‌نظر می‌رسد که استفاده از گاز اتیلن‌دی‌اکسید 100 درصد نیز برای مدت زمان 24 ساعت موثر واقع گردد .
توجه داشته باشید که Cryptosporidium در دمای 15- درجه برای 24 ساعت، 20 – درجه برای 8 ساعت و 59.7+ برای مدت زمان 6 دقیقه زنده می‌ماند. بنابراین می‌توان این نکته را بیان نمود که انگل فوق به حرارت حساس می‌باشد .
نام مقاله :
Cryptosprodiosis ، بیماری خفته صنعت طیور.
نویسنده :
علیرضا گائینی ، دانشجوی رشته دکترای دامپزشکی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار