به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ انگلهای خونی از مهمترین عوامل کاهش بهرهوری در گاو و گوسفند به شمار میروند و در بسیاری از مناطق کشور، بهویژه در سیستمهای دامداری سنتی و نیمهصنعتی، همچنان یک چالش جدی محسوب میشوند. این انگلها با استقرار در گلبولهای قرمز یا پلاسما، باعث بروز کمخونی، ضعف عمومی، کاهش تولید شیر و گوشت و حتی تلفات میشوند. آشنایی دقیق با انواع انگلهای خونی، نحوه انتقال، علائم بالینی و راهکارهای پیشگیری، نقش مهمی در مدیریت سلامت گله دارد.
انگل خونی چیست و چرا اهمیت دارد؟
انگلهای خونی (Blood parasites) گروهی از عوامل بیماریزا هستند که بخشی از چرخه زندگی خود را در خون میزبان سپری میکنند. این انگلها معمولاً از طریق بندپایان خونخوار مانند کنهها، مگسها و پشهها منتقل میشوند و به همین دلیل در فصول گرم سال شیوع بیشتری دارند.
اهمیت انگلهای خونی در گاو و گوسفند تنها به تلفات مستقیم محدود نمیشود، بلکه کاهش رشد، افت باروری، کاهش ایمنی و افزایش حساسیت دام به سایر بیماریها از پیامدهای شایع آنهاست.
مهمترین انگلهای خونی در گاو
1. بابزیا
بابزیوز یکی از شناختهشدهترین بیماریهای انگلی خونی در گاو است که توسط کنهها منتقل میشود. انگل بابزیا داخل گلبولهای قرمز تکثیر شده و باعث تخریب آنها میگردد.
علائم شایع بابزیوز در گاو:
- تب بالا
- کمخونی و رنگپریدگی مخاطات
- کاهش اشتها و افت شدید تولید شیر
- ادرار تیره یا متمایل به قرمز
- ضعف و زمینگیری در موارد شدید
2. تیلریا
تیلریوز یکی از بیماریهای مهم مناطق گرم و نیمهگرمسیری است که خسارات اقتصادی قابل توجهی به دامداریها وارد میکند. این انگل علاوه بر گلبولهای قرمز، سلولهای ایمنی را نیز درگیر میکند.
نشانههای تیلریوز:
- تب مداوم
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- کاهش وزن و ضعف عمومی
- کمخونی پیشرونده
- مرگومیر در دامهای حساس
3. آناپلاسما
آناپلاسموز بیشتر در گاوهای بالغ دیده میشود و انتقال آن علاوه بر کنه، میتواند از طریق وسایل آلوده نیز صورت گیرد.
علائم رایج:
- کمخونی شدید بدون هموگلوبینوری
- زردی مخاطات
- کاهش اشتها و لاغری
- سقط جنین در موارد مزمن
انگلهای خونی شایع در گوسفند
1. بابزیا در گوسفند
گونههای خاصی از بابزیا گوسفند را درگیر میکنند و معمولاً شدت بیماری در برهها بیشتر است.
2. تیلریا در گوسفند
تیلریوز گوسفندی اغلب بهصورت مزمن بروز میکند و باعث افت تولید، ضعف عمومی و حساسیت دام به سایر بیماریها میشود.
3. مایکوپلاسما (هموبارتونلا)
این انگل خونی باعث کمخونی مزمن در گوسفند شده و معمولاً در شرایط استرس، سوءتغذیه یا آلودگی همزمان با سایر عوامل بیماریزا تشدید میشود.
راههای تشخیص انگلهای خونی
تشخیص دقیق انگلهای خونی نقش کلیدی در انتخاب درمان مناسب دارد. روشهای رایج شامل:
- بررسی اسمیر خون محیطی زیر میکروسکوپ
- آزمایشهای سرولوژیک
- روشهای مولکولی مانند PCR (در مراکز تخصصی)
- تشخیص زودهنگام میتواند از گسترش بیماری در گله و بروز خسارات اقتصادی جلوگیری کند.
درمان انگلهای خونی در گاو و گوسفند
درمان باید حتماً تحت نظر دامپزشک انجام شود و بر اساس نوع انگل، شدت بیماری و وضعیت دام تنظیم گردد. داروهای ضد بابزیا، ضد تیلریا و آنتیبیوتیکهای خاص در برخی موارد استفاده میشوند. علاوه بر درمان اختصاصی، حمایت تغذیهای و کنترل استرس نقش مهمی در بهبود دام دارد.
پیشگیری و کنترل؛ مهمترین اصل مدیریت
پیشگیری همواره کمهزینهتر و مؤثرتر از درمان است. برای کنترل انگلهای خونی در گاو و گوسفند رعایت موارد زیر ضروری است:
- کنترل منظم کنهها با سموم مناسب
- رعایت بهداشت جایگاه دام
- قرنطینه دامهای تازه وارد
- تقویت تغذیه و وضعیت ایمنی دام
- پایش دورهای سلامت گله
جمعبندی
انگلهای خونی در گاو و گوسفند از عوامل مهم کاهش بهرهوری و سلامت گله محسوب میشوند. شناخت دقیق این انگلها، توجه به علائم بالینی، تشخیص بهموقع و اجرای برنامههای پیشگیری، نقش تعیینکنندهای در کاهش خسارات اقتصادی و حفظ سلامت دامها دارد. مدیریت علمی و اصولی، کلید اصلی کنترل این بیماریها در دامداریهای امروزی است.