به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ یکی از محصولات جانبی شتر پشم آن می‌باشد که شاید کمتر موردتوجه قرار گرفته است. پشم شتر کاربردهای متعددی دارد بنابراین کیفیت پشم اهمیت بسیاری دارد. عوامل متعددی بر کیفیت پشم تاثیر می‌گذارد که در ادامه بررسی می‌شود.
باتوجه به رنگ‌های متعدد شتران رنگ پشم نیز متغیر است. معمولا رنگ اغلب شتران قهوه‌ای سیر تا قهوه‌ای روشن است. البته شتران به رنگ‌های دیگری نظیر زرد و روشن یا زرد طلایی، سرخ، مشکی و حتی سفید نیز دیده می‌شوند.
در ایران نیز که از پشم شتر بیشتر برای عبابافی استفاده می‌شود، رنگ قهوه‌ای سیر و قهوه‌ای روشن بیشتر مرغوب است.
رنگین بودن الیاف پشم شترمنتج از وجود رنگدانه‌های درون گرانول است، گرانول‌های ملانین عمدتا در کورتکس یافت می‌شود. اختلاف در شدت و میزان رنگین بودن، نه فقط به اختلاف رنگ گرانول‌های تولیدکننده رنگ بستگی دارد، همچنین به چگونگی قرار گرفتن و نظم و درجه تجمع گرانول‌ها نیز وابسته است.
عوامل مؤثر در تولید و کیفیت پشم شتر
عوامل جوی
شرایط محیطی تأثیر عمیقی در خصوصیات و کیفیت پشم می‌گذارد، حرارت متعادل و یکنواخت مناسب‌ترین حالت برای تولید پشم می‌باشد. دما و تغییرات آن روی جریان خون و نهایتا کیفیت پشم آن اثر می‌گذارد.
آب و هوای خشک مناسب‌تر از آب و هوای مرطوب است. زمین‌های شنی در مناطق بادخیز باعث می‌شود ذرات شن به درون پشم راه یافته و سبب خشک و خشن شدن پشم گردد.
طبیعت شیمیایی خاک اثر مهمتری روی فیزیولوژی حیوان می‌گذارد زیرا چنانچه خاک از مواد معدنی ضروری غنی نباشد مراتع موجود از این جهت فقیر بوده و حیوان بنابه نیاز طبیعی مجبور به طی مسافت طولانی‌تری برای به‌دست آوردن املاح معدنی معینی است.
کمبود بعضی از فلزات مانند کبالت و مس اگر در گیاهان منطقه چرا وجود نداشته باشد روی سلامتی و کیفیت پشم حیوان اثرات جدی می‌گذارند.
بدترین نوع عیوب حاصل از عوامل محیطی روی پشم، شکنندگی پشم می‌باشد زیرا در اثر لاغر و ظریف شدن غیرعادی الیاف، شکنندگی و پارگی در عملیات نساجی افزایش می‌یابد و مقدار الیاف خارج شده از دستگاه‌های نساجی یا ضایعات تولیدی را افزایش خواهد داد. این حالت درنتیجه اختلاف در قطر تارپشم ایجاد می‌گردد و جزو مسایلی است که تحت تأثیر عوامل محیطی به‌وجود می‌آید.
دادن مواد غذایی اضافی مانند کنسانتره به حیوان می‌تواند از شکنندگی و ریزش الیاف جلوگیری کند.
عوامل غذایی
فاکتورهای غذایی مختلفی در تولید پشم مداخله دارند که مهم‌ترین آنها انرژی، پروتئین و بعضی مواد معدنی و ویتامین‌ها هستند. شرایط تغذیه ناکافی مداوم می‌تواند میزان رشد پشم و ضخامت الیاف آن را کاهش دهد.
تغذیه خوب و مناسب کمک مثبتی به فعال نمودن و رشد فولیکول‌های تولید کننده پشم می‌کند و برعکس آن، شرایط سخت تغذیه ناشی از خشکسالی، بیماری و فقدان آب، یا سایر استرس‌ها سبب کاهش خصوصیات فوق خواهد شد.
رشد پشم تحت تأثیر تغذیه عمومی است. چنانچه سطح تغذیه کمتر از مقدار لازم برای نگهداری حیوان باشد، در این حال از وزن حیوان کاسته می‌شود ولی پشم به رشد خود گرچه بطئی ادامه می‌دهد. با افزایش مقدار غذا حیوان شروع به ازدیاد وزن خود نموده و در این حال میزان رشد پشم نیز افزایش می‌یابد.
عوامل ارثی و نژادی
همانطور که گفته شد در مقایسه نژاد شتر دوکوهانه دارای تراکم پشم بیشتری است و مقدار بیشتری پشم تولید می‌کند. پشم شتر دوکوهانه وحشی مرغوب‌تر از سایر انواع شتر است زیرا طول الیاف آن بیشتر است.
عوامل بیماری‌زا
حمله انگل‌های خارجی به شتر، کیفیت و ظاهر پشم را تقلیل داده و از ارزش آن می‌کاهد. انگل‌های خارجی حمله‌کننده به شتر، زیان قابل توجهی به دامدار وارد می‌سازد و جزو مسایل بسیار مهم است که می‌توان با استفاده از حمام دادن حیوان، پاشیدن مواد سمی به‌صورت گرد یا مایع و ازبین بردن محل‌های رشد و تکثیر عوامل ابتلاء کننده، علیه آنها مبارزه نمود.
پشم چینی شتر
یکی از کارهای مهم پرورش شتر، پشم‌چینی است که سالی یک بار و معمولا در بهار، انجام می‌شود. با آغاز فصل بهار و در ماه فروردین پشم شتر خود به خود شروع به ریختن می‌کند و اگر در این هنگام اقدام به پشم‌چینی و یا جمع‌آوری پشم ریخته شده نشود روز به روز از مقدار پشم تولیدی کاسته شده و این پشم خواهد ریخت.
بررسی‌های انجام شده در این مورد نشان می‌دهد که میزان کاهش و ازدست دادن پشم از این طریق و به‌طور متوسط در حدود ۱۰ درصد و بطور کلی مابین ۳/۵ تا ۱۸ درصد می‌باشد.
باید توجه داشت که نباید پشم شتر را در هنگامی‌که هنوز هوا سرد است چید زیرا این کار باعث لخت شدن شتران و درنتیجه سرما خوردن آنان خواهد شد.
قبل از شروع پشم‌چینی باید برنامه‌ای برای این کار تدوین نمود زیرا پشم‌چینی به معنی جمع‌آوری سود یکساله از پشم خواهد بود بنابراین باید عمل پشم‌چینی با دقت کامل انجام شود و قبل از شروع پشم‌چینی باید برنامه‌ای برای این کار تدوین نمود لذا رعایت نکات زیر الزامی است:
• تهیه لوازم مناسب پشم چینی و کارگران فنی پشم چینی
• تهیه مکان مناسب برای پشم چینی شتران که خالی از علوفه، مواد گیاهی، علفی، دانه‌ها و غیره باشد.
• محل پشم چینی باید قبل از شروع کار، جارو و آب پاشی و تمیز گردد تا گرد و خاک کم شود.
• چنانچه مقدور باشد شتران را چند روز قبل از پشم چینی با آب تمیز شسته و مواد گیاهی چسبیده به پشم را تا حد ممکن جدا ساخت.
• شتران وقتی پشم چینی می‌شوند باید کاملا خشک باشند.
• شتران رنگی جدا نگه داشته شوند تا در انتها پشم چینی شوند و سپس پشم آنها جداگانه بسته‌بندی گردد.
• تیغه پشم چینی در هنگام کار باید به موازات سطح پوست قرار گیرد بطوری که حداکثر طول ممکن پشم به دست آید و از چیدن دوباره پشم و کاهش طول آن و درنتیجه پایین آوردن کیفیت پشم جلوگیری شود.
• از انبار کردن مستقیم پشم روی زمین خودداری شود و پشم‌ها در کیسه‌های غیر کتانی و پنبه‌ای قرار گیرد.
• پشم چینی باید با سرعت و دقت کامل انجام شود و وسایل پشم چینی باید قبلا تمیز و ضدعفونی شده و تیغه آنها روغن زده شود. ماده ضدعفونی‌کننده در محل آماده باشد تا در زمان زخم و یا مشاهده آسیب‌دیدگی در حیوان استفاده گردد.
• باید قبل از پشم چینی به مدت ۲۵ ساعت به شتران آب داده و سپس به مدت ۱۰ تا ۱۵ ساعت به آنان غذا نداد، تا مانع آلودگی پشم به علوفه و خار و خس شویم.