لکوز انزئوتیک (EBL) در گاو

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ لکوز انزئوتیک (EBL) در گاو یک عفونت رترو ویروسی می‌باشد که عموماً در گاو ایجاد بیماری می‌نماید. گاو در تمامی سنین امکان ابتلا به این بیماری را دارد اما اغلب حیوانات، خیلی زود پس از تولد از طریق خوردن شیر گاوهای آلوده مبتلا می‌شوند. بیماری در برخی از گاوان بالغ نیز دیده می‌شود.

ویروس عامل بیماری همچنین می‌تواند بوسیله راه‌های دیگری که باعث انتقال لنفوسیت‌های عفونی می‌شود مثل فعالیت‌های دامپزشکی (واکسیناسیون)، بین حیوانات منتقل شود.

عفونت اغلب از طریق سرولوژیکی تشخیص داده می‌شود. روش‌های تشخیصی که اغلب استفاده می‌شود عبارتند از: الایزا که برروی سرم یا شیر انجام می‌شود (کیت الایزای این تست به فرم تجاری در دسترس می‌باشد و اغلب حساسیت بالائی دارند). تست ایمنودیفیوژن (ژل آگار) که در گذشته بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفت اما امروزه بدلیل حساسیت پایین آن غیرمتداول گردیده است. PCR نیز بصورت معمول جهت تشخیص این بیماری استفاده می‌شود. 

اتیولوژی (سبب شناسی)

لکوز انزئوتیک گاوان یک بیماری لنفوپرولیفراتیو (افزایش ارتشاح لنفوسیتی) گاو می‌باشد که بوسیله یک رترو ویروس اگزوژن ایجاد می‌شود.

اگرچه بیماری در تعداد زیادی از گوساله‌ها خیلی زود پس از تولد ایجاد می‌شود، لیکن گاو در هر سنی ممکن است به این بیماری آلوده شود. در استرالیا و نیوزلند بیماری تنها به گاو محدود شده است با این وجود عفونت طبیعی در بوفالوها و گوسفندان در سایر کشورها گزارش شده است. 

ویروس عامل بیماری رده‌های لنفوسیت‌های B را آلوده می‌کند.

علائم درمانگاهی بیماری لکوز انزئوتیک

آلودگی گاوها باعث ایجاد یک پاسخ پایدار همورال به ساختارهای پروتئینی ویروسی می‌گردد که اغلب در طول عمر دام باقی می‌ماند. در برخی موارد پس از ایجاد عفونت، حدود 30% از گاوهای آلوده، دارای شواهدی از یک لنفوسیتوز پایدار ناشی از افزایش تعداد لنفوسیت‌های B در گردش، می‌باشند. در کمتر از 5% گاوهای آلوده لنفوما ایجاد می‌گردد و حدود 50% آنها دچار لکوز لنفوبلاستیک می‌شوند. ایجاد لنفوما، یک پاسخ رایج به عفونت با  BLV)bovine leukemia virus)، می‌باشد.

اغلب موارد آلودگی در سنین 3 تا 10 سال اتفاق می‌افتد و عموماً آلودگی بصورت موردی در گله مشاهده می‌گردد (و نه در همه گله).

چهره بالینی بیماری بر اساس عضو درگیر متفاوت است. حیوان آلوده اغلب لاغر بوده و ممکن است علائمی از ناهنجاری‌های دستگاه تنفسی، دستگاه گردش خون، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری تناسلی و یا سیستم عصبی را نمایان کند.

غدد لنفاوی سطحی اغلب بزرگ شده و در معاینه رکتال (توش رکتال) ممکن است بزرگ شدگی غدد لنفی ناحیه لگن را مشخص نماید. در گاوهای دچار لنفوما، حدود 50% موارد دارای لکوز لنفوبلاستیک بوده، در 30% موارد لنفوسیتوزیس با افزایش تعداد لنفوسیت‌های B و 20% موارد نیز تعداد لنفوسیت‌های نرمال دارند.

حدود 30% از گاوهای آلوده به BLV (bovine leukemia virus) که علائم کلینیکی نشان نمی‌دهند، فقط دارای یک لنفوسیتوزیس پایدار می‌باشند. مرگ غالباً حدود 1 تا 5 ماه پس از ظهور اولین نشانی اتفاق می‌افتد.

اپیدمیولوژی

هرچند ویروس عامل بیماری به هر دو صورت (افقی و عمودی) منتقل می‌شود لیکن انتقال عموماً بصورت افقی در گله بروز می‌نماید.

انتقال رحمی ‌(جفت و جنین) نیز اتفاق می‌افتد اما بطور کلی اهمیت کمی دارد. تنها راه آلودگی گاوان با در معرض قرار گرفتن لنفوسیت‌های سیستم گردش خون آلوده به ویروس از طریق ترشحات و مدفوع که می‌تواند همراه با کمی خون باشد، اتفاق افتد.

انتقال مکانیکی از طریق سوزن‌های خونگیری نیز اتفاق می‌افتد. تجهیزات شاخ بری و خال کوبی و دستکش‌هایی که برای توش رکتال استفاده می‌شوند، از راه‌های انتقال بیماری می‌باشد. شیر گاوهای آلوده اغلب حاوی سلول‌های آلوده به ویروس BLV بوده و تغذیه شیر آلوده توسط گوساله از راه‌های متداول انتقال بیماری است. گوساله‌هایی که از کلستروم (آغوز) گاوهای آلوده تغذیه نمایند برای مدت کمتر از 24 ساعت می‌توانند محافظت شوند. جنین نیز می‌تواند از ناقلین عامل بیماری باشد.

تحقیقات برای انتقال عفونت به گوسفند توسط اسپرم، ادرار، ترشحات بینی، قطعات جدا شده پوستی و بزاق، ناموفق بوده است. حشرات انتقال دهنده BLV نیز شناخته نشده‌اند.

وقوع و گسترش بیماری لکوز انزئوتیک

BLV)bovine leukemia virus) گسترش جهانی دارد، در استرالیا EBL)Enzootic bovine leukosis) بالاترین رده تشخیص را در زمینه هماتولوژی حیوانات به هر دو صورت لنفوسیتوزیس و لکوز لنفوبلاستیک، به خود اختصاص داده است. متعاقب ایزوله نمودن ویروس و گسترش تستهای سرولوژیکی جهت تشخیص آنتی‌بادی‌های BLV، گسترش بیماری در گله‌های گاو شیری منطقه Queens land مشخص گردید. دپارتمان Queens land که نخستین بار در 1983 به تجهیزات تشخیص EBL مجهز گردید، در ریشه‌کنی عفونت BLV در گله‌های شیری موفق عمل نمود.

از سال 1993 روش‌های آزمایشگاهی بطور پیشرونده‌ای در گله‌های شیری سراسر استرالیا پذیرفته شد. ابداع روش آزمایشگاهی الایزا برای تست اکثر نمونه‌های شیر و به همان دقت برای نمونه‌های سرمی‌جهت شناسایی گله‌های آلوده در سراسر ایالت‌ها به روند تشخیصی شتاب داد. برنامه ریشه کنی ملی پیشرفت کرده و در حال حاضر تعداد دام آلوده بسیار کمی‌در این کشور وجود دارد.

تلاشی برای ریشه کنی EBL)Enzootic bovine leukosis)، از گله‌های گاو گوشتی انجام نشده زیرا این گاوها معمولاً آلوده نمی‌شوند و یا آلودگی آنها بشدت پایین می‌باشد. شواهدی که نشان دهد BLV)bovine leukemia virus) به انسان هم انتقال می‌یابد موجود نمی‌باشد و ویروس به آسانی در شیر پاستوریزه غیرفعال می‌گردد.

درنیوزلند نیز برنامه کنترل ملی که بسوی ریشه کنی عفونت BLV از گله‌های شیری می‌رود، وجود دارد. 

پاتولوژی

در نکروپسی عقده‌های لنفی و محدوده وسیعی از بافت‌ها سلول‌های نئوپلاستیک مشاهده می‌شود. نواحی که عموماً درگیر می‌گردند شامل غدد شیری، قلب، طحال، روده، کبد، کلیه، هزارلا، شش و رحم می‌باشند.

نفوذ عامل بیماری به پوست و عضلات اسکلتی غیرمتداول می‌باشد اما اخیراً در برخی موارد نمونه‌برداری از کانال نخاعی نیز دیده شده است.

ساختارهای نرمال بافتی عقده‌های لنفی معمولاً از بین می‌رود، لنفوبلاست‌ها و اشکال میتوتیک دیده می‌شوند، انباشتگی توده لنفوبلاستها در پالپ قرمز طحال مشاهده می‌گردد. نفوذ بیش از حد لنفوسیت‌ها و لنفوبلاست‌ها به بافت‌های غیرلنفوئیدی اغلب باعث بدشکلی بافت‌های نرمال می‌گردد. در لوسمی حیوانات تعدادی لنفوسیت غیر نرمال در مویرگ‌ها دیده می‌شود بخصوص در کبد و شش.

تشخیص آزمایشگاهی

عفونت BLV عمدتاً بوسیله تشخیص آنتی‌بادی در سرم و یا شیر تشخیص داده می‌شود. آنتی‌بادی‌ها در سرم اغلب حیوانات 2 تا 8 هفته پس از آلودگی قابل تشخیص می‌باشد. آنتی‌بادی‌های مادری در کمتر از 7 ماه از بین می‌روند. راه شناخته شده ای برای انتقال آنتی‌بادی‌ها از دام آلوده به دام دیگر جهت ایجاد ایمنی غیرفعال، وجود ندارد.

تست‌های سرولوژیک متداول برای تشخیص دام‌های آلوده عبارتند از الایزا و ایمنودیفیوژن ژل آگار، که الایزا حساسیت بالاتری داشته و برای تعداد نمونه‌های زیاد، مناسب می‌باشد در نتیجه تست ایمنودیفیوژن ژل آگار AGID، غیر متداول می‌باشد.

تیتر آنتی‌بادی ثابت بوده و گاهاً به حد بسیار پایینی می‌رسد خصوصاً در انتهای آبستنی یا ابتدای شیردهی که سطح آنتی‌بادی ممکن است کاهش یافته بطوری که محدودیت تشخیص برای تست AGID ایجاد نماید و نتیجه منفی کاذب را نشان دهد. حساسیت بالای الایزا امکان تشخیص را فراهم می‌سازد و برای سنجش تعداد زیادی از نمونه‌ها، مقرون به صرفه می‌باشد. هر دو نمونه سرم و شیر، امکان تست به روش الایزا را دارا بوده، همچنین امکان تست نمونه‌های آمیخته باهم (تانکهای جمع آوری شیر)، که از یک گله تهیه شده نیز وجود دارد.

در حال حاضر الایزا، بهترین روش آزمایشگاهی تست سرولوژیک تشخیص آنتی‌بادی‌های BLV می‌باشد.

جداسازی ویروس، روش تشخیصی شایع نمی‌باشد. اگرچه در مواردی نادر ممکن است جهت بررسی و تشخیص نهایی و قطعی حیواناتی که دارای سرم مثبت می‌باشند یا وضعیت سرمی‌مشکوک داشته باشند، به کار می‌رود. جداسازی ویروس همچنین جهت تهیه مواد بیولوژیکی (آنتی‌ژن‌های تشخیصی) برای تأیید عدم آلودگی با BLV استعمال می‌گردد. برای جداسازی ویروس هر دو روش غربالگری در محیط بدن و آزمایشگاهی امکان‌پذیر می‌باشد هرچند روش غربالگری در بافت زنده با تلقیح به گوسفند از حساسیت بالاتری برخوردار می‌باشد.

گوسفند نسبت به عفونت آزمایشگاهی BLV بسیار مستعد می‌باشد. تلقیح گوسفند با خون یا لنفوسیت‌های حیوانات مشکوک، حساس ترین تست برای تشخیص BLV می‌باشد. آنتی‌بادی‌های BLV در گوسفند بین 2 تا 10 هفته پس از تلقیح قابل شناسایی می‌باشد. روش AGID(آگار ژل دیفیوژن) می‌بایست به منظور غربالگری گوسفندانی بکار رود که آنتی‌بادی‌های آنها جهت تشخیص به روش الایزا مناسب نباشد.

هنگامی‌که مواد بیولوژیکی جهت تشخیص آلودگی یا عدم آلودگی به BLV در گله استفاده می‌شود، جهت غربالگری لازم است مقدار نمونه نسبتاً زیادی (ml 50 – 20) برای اطمینان از تشخیص مقادیر پایین آنتی بادی بکار برده شود، این امر ممکن است به سهولت با تلقیح به گوسفند امکان‌پذیر باشد ولیکن در مقادیر آزمایشگاهی امری کاربردی نمی‌باشد.

ویروس را می‌توان در کشت لنفوسیت‌های آلوده بوسیله میکروسکوپ الکترونی یا روش PCR (واکنش زنجیره پلیمراز)، مشخص نمود.

روش PCR، اخیراً جهت تشخیص مستقیم عفونت BLV رایج شده است. این روش قادر است عفونت حیوانت را قبل از تغییرات سرولوژیک تشخیص دهد و همچنین می‌تواند گوساله‌های غیرآلوده‌ای که تیتر سرمی را بعلت حضور آنتی بادی‌های مادری دارند تفریق نماید. با این وجود این روش نیز در نمونه‌های زیاد، تست معمول تشخیصی نمی‌باشد، تست PCR می‌تواند با الحاق به تست‌های بیولوژیکی گوسفند جهت بالا بردن حساسیت تشخیص BLV سودمند واقع شود.

تهیه و تنظیم: میثم جعفری، دکتر نوید صفرزاده