بیماری کولیک، علل ایجاد و نحوه درمان آن در اسب

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ خطر کولیک ناشی از عدم رسیدگی درست به اسبها است که امکان بروز انباشتگی، پیچ خوردگی روده های اسب، زخم معده، پارگی معده و انسداد روده را ایجاد میکند و موجب بروز کولیک میشود. معمولا کولیک بصورت آنی و ناگهانی پیش میاید و مهم است که علت این بیماری هرچه سریعتر مشخص شود تا بتوان از پیشرفت آن جلوگیری کرد و آن را مهار نمود.

با توجه به موارد فوق تعریف کولیک همان درد شکم میباشد که از اسپاسم کولون روده اسب صورت میگیرد. اختلالاتی که در اسب موجب کولیک میشوند عبارتند از :

کولیک یا دل درد عادی 83 %

کولیک ناشی از انباشتگی 7 %

کولیک گازی یا اسپاسمی 4%

کولیک ناشی از پارگی معده 2%

آماس روده 1%

انسداد اختناقی 3%

نشانه های کولیک در اسب مبتلا :

1- غلت زدن

2- پا کوبیدن مداوم

3- دراز کشیدن بیش از حد معمول

4- برگرداندن سر به سمت پهلو

5- تاب دادن مکرر لب بالا

6- پشت کردن به گوشه جایگاه همراه با بروز ناراحتی

7- لگد زدن به شکم

8- ایستادن با بدنی کشیده

9- نشان دادن مکرر حالت دفع ادرار

10- عدم دفع مدفوع به مدت بیش از 24 ساعت

11- بی اشتهائی

12- رفتار غیر عادی و افسردگی

13- تعرق

14- اسهال

بالاترین میزان مرگ و میر اسبها ناشی از انسداد اختناقی روده میباشد. برخی عوامل از جمله نژاد در اسب ممکن است تعداد دفعات ابتلا به کولیک را بیشتر کند مثل نژادهای استاندارد برد، تنسی واکینگ، امریکن سدلبرد و وارم بلاد.

خطر انسداد کولون در پونی ها و انباشتگی در اسبهای جنوب شرقی ایالات متحده آمریکا بیشتر است.

بیشترین عواملی که باعث کولیک میشوند عبارتند از:

- چسبندگی های درون حفره شکم در اسبانی که جراحی حفره شکم داشته اند.

- انباشتگی کولون بزرگ که بطور ناگهانی بروز میکند در اسبانی که به مدت زیادی در اصطبل به سر میبرند، و میزان فعالیت ورزشی آنها کاهش میابد و یا همزمان تحت درمان داروئی بوده اند.

- انباشتگی هایی با کاهش نوشیدن آب و خوردن خوراکهای خشبی کم کیفیت و گاها نا مناسب بودن وضعیت دندانها در اسب.

- انباشتگی های سکوم و زخم معده با تجویز زیاد " فنیل بوتازون " در ارتباط میباشد.

خطر ابتلا به کولیک در اسبهای اصیل (عرب) بالاتر از سایر نژادهاست. خطر کولیک در اسبهای 2 تا 10 سال بیشتر از کره اسبها (از شیر گرفته تا یکساله) و یا اسبهای 10 سال به بالاست.

خطر ابتلا به کولیک با وقایعی همانند : آبستنی، دوره شیرواری، تغییر جیره، تغییر در نوع فعالیت های بدنی، حمل و نقل، تب و واکسیناسیون در ارتباط میباشد.

اسبهایی که نسبت غلات به علوفه شان بیشتر است یا روزانه 2/5 کیلوگرم یا بیشتر غذا میخورند، در معرض خطر بالاتری از ابتلا به کولیک هستند.

اسبهایی که خوراک پلیت و مخلوط دانه غلات آسیاب شده با ملاس میخورند در مقایسه با اسبهایی که کنسانتره درجیره آنها مصرف نشده باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند.

کولیک را می‌توان بر اساس عامل آن در یکی از موارد زیر جای داد:

جیره غذایی، استعداد مبتلا شدن به کولیک (نژاد)، تغییر در حرکات دستگاه گوارش، عفونت، انگلها، زخم ها.

بیماری‌هایی که در اسب‌ها منجر به کولیک می‌شوند به قرار زیر می‌باشند:

1- انباشتگی به علت خوراک خشبی کم کیفیت

2- نفخ به علت تخمیر بیش از حد

3- توده مانع در مسیر گوارش به علت وجود جسم خارجی

4- ایست حرکات به علت نا متعادل بودن الکترولیتهای خون

5- افزایش قدرت انقباضی به علت واکنش سمپاتو میتیک

6- پیچ خوردگی کولون بزرگ به علت حرکات ناهنجار

7- جابجایی و انسداد اختناقی و فتق به علت زمینه کالبد شناختی و نژادی

8- کولیک به علت سالمونلا

9- آبسه به علت اسروپتوکوکوس اکوئی

10- زخم معده و روده به علت داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی 

11 - آماس کولون پشتی یا Dorsal colitis است.

علل کولیک

انگلهای اسب

انگلها از علل ایجاد کننده کولیک هستند و برنامه های مهار کننده آلودگی انگلی میزان بروز کولیک را کاهش میدهد. بیماریهای ناحیه سکوم و ناحیه ایلئون به سکوم با آلودگی به کرمهای پهن گره خورده نشان دهنده این است که این آلودگی نوعی عامل خطر ساز است.

انباشتگی 

بلعیدن اجسام خارجی هم میتواند عامل کولیک باشد. انباشتگی شن در کولون به انسداد می انجامد و بلع اجسام خارجی از جمله میخ، سیم و یا سنگهای نوک تیز ممکن است اولین گام برای تشکیل سنگ روده باشد. بالا بودن پ هاچ کولون و غلظت کانیها موجب سنگ میشود. تکه های لاستیک، الیاف نایلونی مثل موکت و طناب نایلونی، مو، سنگها و بذر گیاهان از علل شناخته شده انسداد روده میباشند. در ضربات فیزیکی به حفره شکم ممکن است بخشی از روده جابه جا شود.

پارگی مزانتر با ضربات به شکم و سخت زایی در مادیان ها در ارتباط است.

هماتوم یا خون مردگی، گرچه در دیواره روده نادر میباشد، ولی در دیواره روده کوچک و کولون بزرگ مشاهده شده است. نقایص مادر زادی هم از دیگر عوامل ایجاد کولیک میباشند. آماس روده به خاطر آماس مخاط یا دیواره روده، سالمونلا (باکتری گرم منفی) در مراحل آغازین و پریتونیت پس از عمل جراحی میتوانند کولیک ایجاد کنند. عفونت حفره شکم بخاطر آسیب دیده گی روده میتواند عامل کولیک باشد. آلودگی مجاری لنفاوی در روده ناشی از اسروپتوکوکوس اکوئی و گونه های رودوکوکوس بوجود می آیند، که بعدا در روده چسبندگی میدهند و انسداد و کولیک در پی خواهد داشت.

مسمومیت‌ها در اسب

برخی داروها و اقلام غذائی مورد استفاده در جیره در صورت مصرف بیش از حد باعث بروز کولیک میشوند.

زخمهای دستگاه گوارش اسب

در کره اسبهای دچار زخم معده احتمال کولیک وجود دارد. همچنین در کره اسبهای 4 تا 6 ماهه در صورت بروز زخم دوازدهه بدلیل اینکه تخلیه معده از حالت هنجارخارج میشود ممکن است کولیک روی بدهد.

نشانه های زخم معده عمدتا کم اشتهائی، لاغری یا کارکرد ضعیف است. در زخمهای شدید، شدت کولیک به اندازه ای است که انجام عمل جراحی اجتناب نا پذیر است.

زخم معده یا روده میتواند از عوارض تجویز طولانی مدت داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی باشد.

یکی از نشانه های مسمومیت با فنیل بوتازون در اسب کولیک است که در آغاز بصورت حاد و در نهایت به شکل مزمن در می آید. انسداد روده و یا حرکات نا هنجار روده مثل به دام افتادگیها، پیچ خوردگیها و جابجایی روده باعث ایجاد کولیک میشوند.

تغییر در مقدار کلسیم و پتاسیم سرم خون با کولیک ارتباط دارد و هر دو از علل انسداد میباشد. افت کلسیم میتواند موجب انسداد و یا جابجایی کولون و سایر کولیکهای حاد گردد.

تجویز پتاسیم در موارد هیپوکالمی میتواند حرکات روده را بهبود بخشد. میزان منیزیم هم در حرکات روده موثر است. معمولا اسبهایی که به کزازعلفی مبتلا میشوند، میزان کلسیم و منیزیم خون آنها کاهش میابد و یا در اسبهایی که به مدت طولانی از غذا محروم مانده اند کاهش منیزیم خون موجب تغییر در حرکات دستگاه گوارش و نهایتا کولیک میشود.

سکوم و کولون بخشی از دستگاه تخمیری دستگاه گوارش اسب میباشد که هضم سلولز و سنتز اسیدهای چرب فرار در آن انجام میگیرد. عوامل خطر سازی چون افزایش مصرف دانه غلات، تغییر در فعالیت بدنی اسب و یا تغییر جیره ممکن است از علل کولیک باشد.

منبع: سایت فامیران