به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سگهای گله یکی از مهمترین اجزای مدیریت سنتی و نیمهمدرن دامداری به شمار میروند. کارایی این سگها در حفاظت از دام، هدایت گله و کاهش تلفات ناشی از حمله شکارچیان، بهطور مستقیم به آموزش صحیح از سنین پایین وابسته است. برخلاف تصور رایج، آموزش سگ گله از تولگی تنها به فرمانپذیری محدود نمیشود، بلکه شامل شکلگیری رفتار، غریزه و پیوند عاطفی با گله است.
چرا آموزش سگ گله باید از تولگی آغاز شود؟
دوره تولگی (حدود ۳ هفتگی تا ۶ ماهگی) حساسترین مرحله رشد رفتاری سگ است. در این بازه:
- سیستم عصبی در حال شکلگیری است
- رفتارهای غریزی تقویت یا تضعیف میشوند
- یادگیری پایدارتر و عمیقتر اتفاق میافتد
آموزش دیرهنگام معمولاً منجر به بروز رفتارهای ناخواسته مانند تعقیب دام، پرخاشگری یا عدم اطاعت میشود.
انتخاب توله مناسب برای گلهداری
پیش از شروع آموزش، انتخاب توله مناسب اهمیت زیادی دارد:
- ترجیحاً از نژادهای بومی یا اصلاحشده برای گلهداری (مانند سرابی، قفقازی، کانگال)
- توله باید از والدینی با سابقه کاری در گله باشد
- سلامت عمومی، قدرت بدنی و واکنش متعادل به محرکها بررسی شود
مرحله اول آموزش: اجتماعیسازی کنترلشده (۳ تا ۸ هفتگی)
در این مرحله هدف آشنا کردن توله با محیط دامداری است:
- حضور روزانه توله در کنار دامها (بدون رهاسازی کامل)
- تماس دیداری، بویایی و شنیداری با گوسفند یا بز
- جلوگیری از بازی خشن یا تعقیب دام
در این سن، توله باید یاد بگیرد که دام «بخشی از محیط طبیعی» اوست، نه یک اسباببازی.
مرحله دوم: شکلدهی پیوند با گله (۲ تا ۴ ماهگی)
در این بازه:
- توله زمان بیشتری را در آغل یا چراگاه میگذراند
- خوابیدن در نزدیکی دامها توصیه میشود
- تماس انسانی محدود ولی هدفمند باشد
هدف این مرحله، ایجاد وابستگی رفتاری به گله بهجای وابستگی صرف به انسان است.
مرحله سوم: آموزش اطاعت پایه (۴ تا ۶ ماهگی)
سگ گله باید حداقل فرمانهای پایه را بشناسد:
- ایست
- بیا
- نه
- بمان
این آموزشها باید:
- کوتاه و تکرارشونده باشند
- بدون تنبیه فیزیکی انجام شوند
- با تشویق کلامی یا غذایی همراه باشند
اطاعت پایه، کنترل سگ را در شرایط بحرانی تضمین میکند.
مرحله چهارم: تقویت نقش نگهبانی (۶ ماهگی به بعد)
در این سن:
- سگ بهتدریج با صداها و محرکهای محیطی (حیوانات وحشی، صداهای شبانه) آشنا میشود
- واکنش طبیعی به تهدید تقویت میشود
- حضور سگهای بالغ باتجربه میتواند یادگیری را تسریع کند
نکته مهم این است که پرخاشگری بیهدف نباید تشویق شود؛ سگ گله باید هوشیار باشد، نه مهاجم.
اشتباهات رایج در آموزش سگهای گله
- جدا کردن کامل توله از دامها در ماههای اول
- تنبیه فیزیکی بهدلیل رفتارهای غریزی
- آموزش همزمان نگهبانی و سگ خانگی
- توقع عملکرد کامل در سنین پایین
این اشتباهات میتوانند باعث از بین رفتن کارایی سگ در آینده شوند.
تغذیه و سلامت؛ پایه آموزش موفق
سگ در حال رشد نیازمند:
- جیره متعادل با پروتئین کافی
- واکسیناسیون منظم
- کنترل انگلهای داخلی و خارجی
سگ ضعیف یا بیمار، یادگیری مؤثر نخواهد داشت.
جمعبندی
آموزش سگهای گله از تولگی، فرآیندی تدریجی، علمی و نیازمند صبر است. با اجتماعیسازی صحیح، ایجاد پیوند با دام، آموزش اطاعت پایه و تقویت رفتار نگهبانی، میتوان سگی کارآمد، متعادل و قابل اعتماد پرورش داد. سرمایهگذاری در آموزش اولیه، در بلندمدت امنیت گله و کاهش خسارات را تضمین میکند.