به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ تابستان به دلیل دمای بالا، افزایش رطوبت نسبی و شدت تابش خورشید، یکی از چالش‌برانگیزترین فصل‌ها برای مرغداری‌های تخم‌گذار محسوب می‌شود. در این فصل، مرغ‌ها با استرس گرمایی روبه‌رو می‌شوند که می‌تواند باعث کاهش مصرف خوراک، افت عملکرد تولید و مهم‌تر از همه، افت کیفیت تخم‌مرغ شود.
درک دقیق اثرات گرما بر کیفیت محصول و استفاده از مدیریت علمی و تغذیه‌ای مناسب، برای حفظ بازده اقتصادی و کیفیت بازارپسند تخم‌مرغ ضروری است.
اثرات گرمای تابستان بر کیفیت تخم‌مرغ
1. تغییرات فیزیولوژیک مرغ در گرما
وقتی دمای محیط به بالای 27–30 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، مرغ‌ها برای دفع گرما، تنفس تندتر و بازده تبخیر را افزایش می‌دهند. این حالت که به آن Panting گفته می‌شود، باعث خروج بیش از حد دی‌اکسید کربن از خون می‌شود. در نتیجه، pH خون افزایش یافته و فرآیند رسوب کربنات کلسیم در غده پوسته‌ساز مختل می‌گردد.
2. کاهش ضخامت و استحکام پوسته
کمبود کربنات کلسیم و کاهش دریافت کلسیم خوراکی به دلیل کاهش مصرف دان، موجب تولید پوسته‌های نازک‌تر و شکننده‌تر می‌شود. تخم‌مرغ‌های با پوسته ضعیف، مستعد ترک خوردگی و کاهش ماندگاری هستند.
3. افزایش ناهنجاری‌های پوسته
در استرس گرمایی، فعالیت غدد ترشح‌کننده مواد معدنی در بخش Uterus مجرای تخم‌بر دچار اختلال می‌شود و ممکن است تخم‌مرغ‌های موج‌دار، پوسته دانه دانه، پوسته بدون رنگ یا حتی بدون پوسته تولید شوند.
4. کاهش کیفیت داخلی تخم‌مرغ
- سفیده (آلبومین): گرما سبب تجزیه پروتئین‌های سفیده، کاهش ارتفاع آلبومین و آبکی شدن آن می‌شود.
- زرده: کاهش مصرف کاروتنوئیدها و ویتامین A باعث کم‌رنگ شدن زرده و کاهش جذابیت بازار می‌شود.
- بوی نامطلوب: نگهداری در دمای بالا رشد میکروبی را تسریع کرده و باعث ایجاد بوی نامطبوع در محتویات تخم‌مرغ می‌گردد.
5. فساد سریع‌تر
هر 5 تا 7 درجه افزایش دما، سرعت رشد باکتری‌ها را تقریباً دوبرابر می‌کند. بنابراین تخم‌مرغی که در تابستان خارج از یخچال نگهداری شود، خیلی سریع کیفیت خود را از دست می‌دهد.
عوامل تشدیدکنند افت کیفیت تخم‌مرغ در تابستان
جدول
راهکارهای حفظ کیفیت تخم‌مرغ در تابستان
1. مدیریت دمای سالن
- استفاده از سیستم‌های تهویه مکانیکی با فن‌های سقفی و دیواری
- به‌کارگیری پد سلولزی و مه‌پاش برای خنک‌سازی هوا
- ایجاد سایه‌بان‌ها در بخش ورودی و پنجره‌ها
- نصب دماسنج و رطوبت‌سنج دیجیتال برای پایش مداوم شرایط سالن
2. تغذیه تخصصی در گرما
- افزایش تراکم مواد مغذی برای جبران کاهش مصرف دان
- استفاده از مکمل‌های ویتامین C و E به عنوان آنتی‌اکسیدان برای کاهش استرس
- مصرف ویتامین D3 برای بهبود جذب کلسیم
- استفاده از منابع کلسیم با قابلیت جذب بالا مثل کلسیم فرمات یا صدف خردشده عصرگاهی
3. مدیریت آب آشامیدنی
- تأمین آب خنک (دمای 15–20 درجه سانتی‌گراد) و تازه
- استفاده از مخازن و لوله‌های عایق یا سایهدار
- افزودن الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم، کلراید) به آب در ساعات گرم روز
4. جمع‌آوری و نگهداری تخم‌مرغ
- جمع‌آوری حداقل 4 بار در روز در ساعات خنک‌تر
- انتقال سریع به اتاق سرد (دمای 10–15 درجه)
- استفاده از بسته‌بندی‌های تمیز و ضدضربه
- عدم شست‌وشوی تخم‌مرغ مگر با روش بهداشتی و خشک‌کردن سریع
5. کنترل بهداشت محیط
- تعویض و خشک نگه داشتن بستر
- کاهش آمونیاک با تهویه مناسب
- ضدعفونی روزانه تجهیزات جمع‌آوری
نکات طلایی برای مرغداری‌ها
- نگهداری تخم‌مرغ در دمای زیر 15 درجه، ماندگاری را تا چندین هفته افزایش می‌دهد.
- برنامه نوری و تغذیه‌ای باید طوری تنظیم شود که مرغ‌ها بیشتر خوراک را در ساعات خنک بخورند.
- کاهش تراکم گله و ایجاد جریان هوای بهتر، از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از افت کیفیت است.
- استفاده از رنگدانه‌های طبیعی (مثل گل‌داوودی یا ذرت زرد) در خوراک، رنگ زرده را در تابستان حفظ می‌کند.
نتیجه‌گیری
گرمای تابستان تأثیر مستقیم بر کیفیت داخلی و خارجی تخم‌مرغ دارد و می‌تواند باعث خسارت قابل توجه به مرغداری‌ها شود. با اجرای راهکارهای علمی شامل مدیریت دما، تغذیه هدفمند، بهداشت محیط و جمع‌آوری اصولی می‌توان کیفیت محصول را حفظ کرده و رضایت بازار را تأمین کرد.