به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛رینوتراکئیت عفونی (IBR) بیشتر در دام‌های با سن بالاتر از 6 ماه رخ می‌دهد. میزان ابتلا به این بیماری در گله گاو‌ها، 30-20 درصد و درموارد نادر به 100 درصد هم می‌رسد. میزان تلفات ناشی از این بیماری می‌تواند تا 10% برسد ولی غالباً 1% است.
ورود دام به گله معمولاً باعث وقوع همه‌گیری می‌گردد. به‌علت حالت نهفتگی ویروس و فعال شدن مجدد آن ممکن است گاو‌هایی که از آلودگی بهبود می‌یابند، به‌عنوان منبع عفونت برای گاو‌های دیگر واقع شوند.
همچنین باید توجه داشت که حمل و نقل گاو‌هایی که مبتلا به شکل پنهان عفونت هستند می‌تواند باعث فعال شدن مجدد بیماری و انتشار آن در گله شود.
تفاوتی در رویداد بیماری در فصول مختلف مشاهده نمی‌شود به جز اینکه در دام‌های پرواری در فصول پاییز و زمستان که تعداد زیادی از گاو‌ها در جایگاه بسته در نزدیکی یکدیگر قرار می‌گیرند، وقوع بیماری بیشتر مشاهده می‌شود.
در کنار هم قرار گرفتن گاو‌ها از گله‌های مختلف برای مثال در میادین فروش دام یا زمانی که دام‌ها به کلینیک‌های دامپزشکی آورده می‌شوند و یا مخلوط شدن گله‌ها در اثر ازبین رفتن حصار بین مراتع، می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.
گاو‌های نر اگر برای جفت‌گیری از گله دیگری وارد شوند و سپس به گله خود باز گردند می‌تواند باعث انتقال بین گله‌ای بیماری شود.
برای اینکه تشخیص دهیم آیا عفونت پس از درگیر کردن دام‌ها به‌طور اولیه، می‌تواند در گله پخش شود یا نه باید تعداد دام‌هایی که به‌طور ثانویه (در اثر انتشار بیماری از دام‌هایی که ابتدا مبتلا شده‌اند) آلوده گشته‌اند را برآورد کرد.
نسبت دام‌هایی که به‌طور ثانویه مبتلا شده‌اند به تعداد دام‌هایی که ابتدا درگیر شده‌اند، میزان انتشار نامیده شده و با R0 مشخص می‌شود. چنانچه 1> R0 باشد، عفونت در گله پخش نخواهد شد و گله از آلودگی در امان است.
زمانی که بیماری در گله به‌وجود آمده است اما R0 از 1 کمتر شده باشد، بیماری در گله برطرف خواهد شد. زمانی که 1< R0 است، عفونت می‌تواند در گله منتشر شود. بنابراین راهکار‌های کنترلی جهت این بیماری سرفه R0< تنها زمانی مؤثر واقع می‌شود که 1> R0 باشد.
اصلی‌ترین منبع عفونت ترشحات بینی و قطراتی که در اثر سرفه دام‌های آلوده در محیط پخش می‌شود، ترشحات دستگاه تناسلی، منی و سایر ترشحات بدن می‌باشد. علاوه براین عفونت با BHV1 ازطریق تماس مستقیم با قسمت‌های فوقانی دستگاه تنفس، ملتحمه یا غشاهای مخاطی دستگاه تناسلی، نیز منتقل می‌شود.
در بیماری تنفسی انتشار عفونت ازطریق آئروسل‌ها صورت می‌گیرد. انتقال مقاربتی و استفاده از منی یا وسایل تلقیح مصنوعی آلوده، راه دیگر انتقال آلودگی به دام‌های سالم است.
شکل تناسلی بیماری ازطریق مقاربتی به دام‌های سالم منتقل می‌شود. ویروس در منی منجمد شده در دمای 196- درجه سانتی‌گراد می‌تواند تا یک سال باقی بماند. همچنین ویروس IBR را حتی 12 ماه پس از ذخیره کردن منی جدا سازی کرده‌اند.
این ویروس می‌تواند در منی دام‌های نر آلوده وجود داشته باشد و این نکته باید در جفت‌گیری‌های طبیعی مدنظر قرار گیرد. ویروس در تمام جنین‌های سقط شده در اثر بیماری IBR وجود دارد و این جنین‌ها می‌توانند به‌عنوان منبع انتقال بیماری عمل کنند.
احتمال وقوع همه‌گیری بیماری تنفسی و سقط جنین در دام‌هایی که واکسینه نشده‌اند بسیار بیشتر است. همه‌گیری شکل عمومی بیماری در گوساله‌های زیر 10 روز به‌علت کاهش ایمنی گله، عدم واکسیناسیون مادران این گوساله‌ها و پایین بودن ایمنی غیرفعال (که در اثر خوردن آغوز ایجاد می‌شود) به‌وجود می‌آید.
جمع‌آوری نمونه جهت تشخیص رینوتراکئیت عفونی گاو
نمونه‌های بافت‌شناسی از جنین‌های سقط شده یا گوساله‌های تلف شده (نمونه‌ها در فرمالین ثابت شده‌اند): ریه، کبد، نای، کلیه، غده فوق کلیه، شکمبه، مری، حلق، طحال و کوتیلودون‌ها. نمونه‌ها را باید در مجاورت یخ و به‌سرعت به آزمایشگاه ارسال نمود.
نمونه‌های بافت‌شناسی از دام‌های مبتلا به شکل تنفسی بیماری (نمونه‌ها در فرمالین ثابت شده‌اند): توربینت‌های بینی، نای، حلق، ریه.
سوآب بینی باید از 5 تا 10 گاوی که در مرحله ابتدایی آلودگی هستند اخذ شود. ترشحات این گاو‌ها بیشتر سروزی است تا موکوسی چرکی. در مواردی که گاو دچار ولوواژینیت یا بالانوپوستیت است سوآب باید از دستگاه تناسلی تهیه گردد.
سوآب نباید به سطوح مخاطی برخورد کند. می‌توان غلاف قضیب را با نرمال سالین شست و سپس مایع حاصل از شست وشو را جمع‌آوری نمود. نمونه‌ها در محیط کشت انتقالی و در دمای 4 درجه سانتی‌گراد باید ارسال شوند.
نمونه‌های بافت‌شناسی در دام‌های مبتلا به آنسفالیت (نمونه‌هایی که در فرمالین ثابت شده‌اند): نیمی از قسمت وسط مغز (جهت بررسی با میکروسکوپ نوری و انجام آزمایش ایمونو هیستوشیمی)
می‌توان نمونه‌ها را از مخاط دستگاه تنفس، گره‌های لمفاوی ریه‌ها و لوزه برای شناسایی ویروس جمع‌آوری نمود.
نمونه‌های ویروس‌شناسی (اخذ نمونه‌ها از جنین‌های سقط شده یا گوساله‌های تلف شده): ریه، کبد، کلیه و شکمبه.
نمونه‌های ویروس‌شناسی (اخذ نمونه‌ها از دام‌های مبتلا به شکل تنفسی بیماری): ریه، نای، سوآب بینی
نمونه‌های ویروس‌شناسی (اخذ نمونه‌ها از دام‌های مبتلا به آنسفالیت): نیمی از قسمت وسط مغز (جهت انجام آزمایش‌های فلئورسنت آنتی‌بادی، PCR، ISO)