به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ در بافت گیاهی انواع مختلف علوفه، موادغذایی وجود دارد که محیط مناسبی برای رشد انواع میکروب‌ها و قارچ‌ها می‌باشد. این موجودات در حالت عادی در رطوبت بالا به سرعت باعث ایجاد فساد و کپک زدگی می‌شوند. اسیدی یا قلیایی کردن محیط راهی مناسب برای جلوگیری از فساد علوفه است.
ایجاد محیط اسیدی:
برای ایجاد یک محیط اسیدی می‌توانیم از اسیدهای خوراکی استفاده کنیم اما استفاده از این مواد گران تمام می‌شود. بنابراین بهترین راهی که می‌توان پیشنهاد داد استفاده از میکروب‌های مفید است. این دسته از میکروب‌ها در اطراف ما وجود دارند ولی فقط در محیط‌هایی که هوا نیست توانایی غلبه بر میکروب‌ها و قارچ‌های مضر را دارند. برای این کار لازم است محیط مناسب را برای رشد آنها فراهم کنیم. حال سوال اینجاست که محیط مناسب برای رشد میکروب‌های مفید باید چگونه محیطی باشد؟ محیطی که از نظر رطوبت، مواد قندی مناسب بوده و فاقد هوا باشد.
رطوبت علوفه:
رطوبت مناسب برای علوفه ۶۵ تا ۷۰ درصد است. اگر میزان رطوبت بیشتر باشد به علت اسیدی شدن بیش از حد مشکل ایجاد خواهد شد. برای کم کردن رطوبت، به علوفه كاه خشک اضافه می‌کنیم، اما رطوبت کمتر از ۵۵ درصد باعث تولید اسید کمتر شده و سیلو فاسد خواهد شد. برای تامین رطوبت با افزودن آب، رطوبت را به ۶۵ درصد می‌رسانیم (برای تخمین میزان رطوبت یک مشت از علوفه را در دست گرفته و محکم بفشارید، اگر آب از آن خارج شد رطوبت بیش از ۷۰ درصد است و اگر دست شما خیس نشد رطوبت کمتر از ۵۰ درصد است. رطوبت مناسب زمانی است که فقط دست شما خیس شود).
مواد قندی در علوفه‌ای همچون ذرت علوفه‌ای، قصیل جو، تفاله تر چغندر قند، برگ چغندر، کنگر سبز بطور طبیعی مواد قندی (کربوهیدرات) به میزان کافی وجود دارد. اما در علوفه‌هایی همچون شبدر، یونجه، تفاله گوجه فرنگی تر و تفاله مرکبات مواد قندی کمتر است و باید با اضافه کردن ملاس و یا آرد جو مواد قندی کافی به آن اضافه شود.
برای این کار به ازای هر ده کیلو ماده خشک علوفه، نیم کیلو ملاس و یا سیصد گرم آرد اضافه کرده و آن را مخلوط می‌کنیم.
خروج هوا از علوفه:
برای خارج کردن هوا از علوفه آن را با فشار اجسام سنگین مثل یک غلطک سنگین با فشار چرخ تراکتور یا وسایل نقلیه دیگر پرس کرده و میفشاریم و سپس با استفاده از نایلون آن را در مقابل ورود هوا نفوذناپذیر می‌کنیم. اگر سیلوی سنتی (کوچک) در اختیار دارید با کشیدن نایلون عریض (عرض ۶ متر) و سپس ریختن خاک بر روی آن از ورود هوا جلوگیری کنید در غیر این صورت باید بر روی زمین یک نایلون عریض پهن کرده و پس از ریختن مواد روی آن را دوباره با پلاستیک بپوشانید و با اجسام سنگین مثل خاک یا لاستیک فرسوده از باد و باران و نور آفتاب محافظت نمایید؛ البته می‌توان در هر محیطی که فاقد هوا باشد مثل بشکه پلاستیکی این کار را انجام داد.
نکته: دقت کنید محل زمین سیلو طوری انتخاب بشود تا در هنگام بارندگی، در آنجا آب جمع نشده و موش و سایر جوندگان نتوانند با حفر سوراخ باعث هواگرفتگی و فساد علوفه شوند.
قلیایی کردن محیط:
راه دوم، قلیایی کردن محیط برای جلوگیری از رشد میکروب‌های مضر است. البته باید توجه داشت که اسیدی کردن، روش به مراتب بهتری است و علوفه تولید شده خوش خوراک‌تر است اما در مواردی که مواد قندی در علوفه کم است به ناچار از‌این روش استفاده می‌کنیم. برای این کار ما باید از مواد شیمیایی قلیایی استفاده کنیم، این مواد مانند سود سوزآور یا آمونیاک بسیار خطرناک بوده و استفاده از آنها توصیه نمی‌شود. اما استفاده از کود اوره به علت داشتن اوره و آزاد کردن آمونیاک در داخل سیلو بسیار مناسب است. برای این کار باید چند نکته رعایت شود :
رطوبت مناسب:
رطوبت مناسب برای این کار بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است همان طور که قبلا عنوان شد با روش‌هایی قابل تنظیم و ایجاد است.
خارج کردن هوا:
در این روش لازم به فشردن علوفه با اجسام سنگین نیست و تنها فشار غلطک‌های کوچک دستی و فشار پای کارگر کافی است.
افزودن اوره به علوفه سیلو شده:
برای اضافه کردن اوره باید به ازای هر یک تن ماده خشک مواد علوفه‌ای ۲۰ کیلو کود اوره اضافه شود.
زمان نگهداری علوفه در سیلوی اسیدی و نحوه مصرف آن:
سیلوی اسیدی معمولا بلافاصله بعد از تهیه قابل استفاده است و می‌توان با کنار زدن یک قسمت از نایلون به تدریج از آن استفاده نمود. اما باید توجه کرد که اگر هوا به علوفه برسد بعد از ۳۶ ساعت علوفه فاسد می‌شود و باید قسمت‌های در معرض هوا را به سرعت و با عمق ۱۵ سانتی متر روزانه مصرف کرد.
توجه: در صورت باز نشدن، سیلو برای ماه‌های متمادی سالم و قابل استفاده است. اما در صورت ورود آب باران یا زه آب، سوراخ شدن نایلون توسط موش یا حیوانات و انسان و باز شدن روی سیلو به سرعت و ظرف چند روز قسمت‌های در معرض هوا، فاسد و غیر قابل استفاده می‌شود. علوفه مصرفی در دام‌های مختلف متفاوت و (در حدود ۲-۱ درصد وزن بدن دام) به صورت ماده خشک است.
میزان مجاز مصرف و نحوه مصرف سیلوی قلیایی: در این سیلو علوفه بعد از بیست روز قابل استفاده است و به علت بوی تند آمونیاک باید قبل از مصرف حتما هوادهی شود. حداقل ۳ ساعت قبل از مصرف علوفه باید از سیلو خارج و در هوای آزاد قرار داده شود و با مصرف تدریجی آن دام کم کم به خوردن آن عادت می‌کند. میزان مصرف این نوع سیلو برای انواع دام می‌تواند تا 1 درصد وزن بدن دام به صورت ماده خشک انجام شود.
نکته: طول دوران عادت دام به علوفه قلیایی ۱۰ روز است. طی این زمان دام به تدریج و در صورت لزوم با مخلوط کردن علوفه با سایر غذاها به آن عادت خواهد کرد.
توصيه‌های لازم برای مصرف علوفه در دام‌های مختلف :
گاو شیری:
علوفه‌ای که در سیلوی اسیدی (تخمیری) تهیه شده باشد به راحتی تا ۵۰ درصد یا نصف ماده خشک خوراک روزانه گاو شیری را تامین می‌نماید و به علت هزینه کم تهیه این علوفه‌ها از این طریق در هزینه تولید شیر صرفه‌جویی خواهد شد. همچنین برای تغذیه گوساله‌های ۶ تا ۱۲ ماهه و گاوهای خشک و گاو نر نیز به راحتی مصرف می‌شود سیلوی قلیایی یا آمونیاکی فقط برای گاوهای شیری کم‌تولید که زیر ۱۸ کیلوگرم شیر تولید می‌کنند، توصیه می‌شود و مصرف آن برای گوساله‌های تا ۶ ماهه، توصیه نمی‌شود؛ اما مصرف آن برای گاوهای نر توصیه می‌شود. اما باید توجه داشت که در هنگام مصرف، علوفه‌ای که در اختیار دام قرار داده می‌شود باید همراه با دانه غلات مانند جو یا کنسانتره مصرف شود. در صورت بروز مسمومیت آمونیاکی می‌توان با مصرف سرکه (مخلوط نیم لیتر سرکه و نیم لیتر آب) به درمان دام پرداخت.
گوسفند و بز:
مصرف علوفه تهیه شده در سیلوی اسیدی برای گوسفند و بز داشتی بلامانع است و با مصرف‌این علوفه در جیره بره‌های پرواری در هزینه تعليف آنان صرفه جویی زیادی خواهد شد. میزان مصرف علوفه تا ۴۰ درصد ماده خشک مصرفی حیوان می‌تواند باشد. علوفه‌های تهیه شده در سیلوهای قلیایی ( آمونیاکی) نیز برای دام سیک گوسفند و بز داشتی) قابل استفاده است ولی فقط در شرایطی توصية می‌شود که در جیره مصرفی دام مواد قندی کافی (جو، گندم و کنسانتره) و همچنین آب کافی در اختیار باشد، مصرف‌این علوفه تا حداکثر یک کیلوگرم در روز می‌شود.