به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ پرورش بز یکی از بخش‌های مهم دامداری سنتی و صنعتی در بسیاری از کشورها، به‌ویژه ایران، محسوب می‌شود. بزها با توجه به توانایی زیستی بالا، مقاومت به شرایط اقلیمی و بهره‌وری مناسب در تولید گوشت، شیر و الیاف، گزینه‌ای اقتصادی برای پرورش در مناطق خشک و نیمه‌خشک هستند. انتخاب نژاد مناسب، نقش اساسی در موفقیت پرورش دارد. در این مقاله به معرفی نژادهای برتر بز و مزایای پرورش هرکدام می‌پردازیم.
نژادهای برتر بز برای پرورش
1. بز سانن (Saanen) – بهترین نژاد شیری
مبدأ: سوییس
ویژگی‌ها: تولید شیر بالا (تا 3–5 لیتر در روز)، طبیعت آرام، نیاز به آب و هوای معتدل
مزایا: بازده اقتصادی بالا در واحدهای شیر صنعتی
نکته: نیاز به تغذیه باکیفیت برای دستیابی به بیشینه عملکرد
2. بز آلپاین (Alpine) – تولید شیر بالا و مقاوم
مبدأ: فرانسه
ویژگی‌ها: شیر با چربی مناسب، مقاومت خوب به بیماری‌ها، سازگاری با اقلیم‌های مختلف
مزایا: مناسب برای مناطق سردسیر و معتدل
3. بز نوبی (Anglo-Nubian) – شیر با چربی بالا
مبدأ: انگلستان (ترکیب نژادهای هندی و مصری)
ویژگی‌ها: تولید شیر با چربی و پروتئین بالا، ظاهر گوش‌دراز خاص
مزایا: مناسب برای تولید پنیرهای سنتی و لبنیات با ارزش افزوده
4. بز بوئر (Boer) – نژاد گوشتی برتر
مبدأ: آفریقای جنوبی
ویژگی‌ها: رشد سریع، عضلانی بودن بدن، قابلیت لاشه بالا
مزایا: انتخاب اول برای پرواربندی بز گوشتی
نکته: نیاز به نگهداری تخصصی در تغذیه و مدیریت
5. بز مهابادی – نژاد ایرانی چندمنظوره
مبدأ: استان آذربایجان غربی
ویژگی‌ها: مقاومت بالا، مناسب برای شرایط نیمه‌خشک
مزایا: تولید ترکیبی شیر، گوشت و الیاف، گزینه‌ای اقتصادی برای روستاها
6. بز مرخز – بز الیافی ایران
مبدأ: غرب کشور، به‌ویژه کردستان
ویژگی‌ها: تولید موهر (الیاف نرم)، چثه متوسط
مزایا: مناسب برای صنعت نساجی و فرش
مزایای پرورش بز
1. هزینه نگهداری پایین
بزها به نسبت دام‌های سنگین، نیاز کمتری به خوراک دارند و از مراتع فقیر نیز استفاده می‌کنند.
2. سازگاری با شرایط محیطی سخت
اکثر نژادهای بز، به‌ویژه نژادهای ایرانی، توان بالایی در تحمل گرما، خشکی و کمبود منابع دارند.
3. بازده اقتصادی چندمنظوره
از بزها می‌توان همزمان شیر، گوشت، پوست و الیاف تولید کرد؛ در نتیجه تنوع محصولات موجب پایداری درآمد می‌شود.
4. امکان پرورش در مقیاس کوچک تا صنعتی
بزداری می‌تواند در مقیاس خانوادگی، روستایی یا در واحدهای بزرگ صنعتی انجام شود.
5. دوره بازگشت سرمایه سریع
دوره آبستنی کوتاه (حدود ۵ ماه)، زایش‌های چندقلوزایی و رشد سریع نژادهای گوشتی باعث بازگشت سرمایه سریع می‌شود.
جمع‌بندی
انتخاب نژاد مناسب در پرورش بز به هدف اقتصادی (شیری، گوشتی یا الیافی) و شرایط اقلیمی منطقه بستگی دارد. نژادهایی مانند سانن، آلپاین، بوئر و نوبی برای بهره‌برداری صنعتی توصیه می‌شوند، در حالی که نژادهای بومی مانند مهابادی و مرخز برای مناطق روستایی ایران بسیار مناسب‌اند. پرورش اصولی بز، با مدیریت بهینه، می‌تواند یکی از سودآورترین شاخه‌های دامداری باشد.