در شرایطی مانند جنگ، درگیری‌های نظامی یا حملات هوایی، نه تنها انسان‌ها، بلکه حیوانات خانگی نیز تحت فشار شدید روانی قرار می‌گیرند. حیواناتی مانند سگ‌ها و گربه‌ها به شدت به صداها و تغییرات ناگهانی واکنش نشان می‌دهند. این مقاله با استناد به منابع معتبر دامپزشکی و رفتارشناسی، راهکارهایی برای حفظ آرامش روانی حیوانات خانگی در چنین شرایطی ارائه می‌دهد.
۱. چرا حیوانات خانگی از صداهاس بلند دچار ترس می‌شوند؟
- حس شنوایی سگ‌ها و گربه‌ها بسیار حساس‌تر از انسان است.
- سگ‌ها می‌توانند صداهایی تا ۴ برابر دورتر از انسان بشنوند.
- گربه‌ها نسبت به فرکانس‌های بالا حتی حساس‌تر هستند.
این ویژگی باعث می‌شود صداهای انفجار، شلیک، آژیر و سایر صداهای مرتبط با جنگ برای آن‌ها شدیداً تهدید آمیز باشد. حیوانات این صداها را نشانه خطر مرگبار می‌دانند و با واکنش‌های غریزی مثل فرار، مخفی شدن یا پرخاش پاسخ می‌دهند.
۲. علائم اضطراب و ترس در حیوانات خانگی
در سگ‌ها:
- لرزش، نفس‌نفس زدن شدید
- پنهان شدن در گوشه‌ها یا نزدیک صاحب
- زوزه یا پارس مداوم
- خودزنی (لیسیدن بیش از حد یا گاز گرفتن خود)
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
در گربه‌ها:
- فرار به کمد یا نقاط تاریک
- خیره شدن یا بی‌حرکتی مطلق
- پف‌کردن یا دم‌تکان دادن سریع
- کاهش اشتها یا اسهال عصبی
۳. راهکارهای علمی برای کاهش اضطراب حیوانات در شرایط بحرانی
الف) ایجاد فضای امن
- اتاقی با کمترین سر و صدا و نور (حمام، کمد یا زیرزمین)
- استفاده از پتو برای پوشاندن در و پنجره
- اجازه دادن به حیوان برای پنهان شدن در جای دلخواهش
ب) استفاده از محصولات آرام‌بخش دامپزشکی
- فرومون‌های مصنوعی مانند Adaptil برای سگ‌ها یا Feliway برای گربه‌ها
- لباس فشاری (Thundershirt) که به آرام‌سازی از طریق فشار خفیف کمک می‌کند
ج) همراهی صحیح از سوی صاحب حیوان
- صحبت با لحن آرام و بدون اضطراب
- عدم فریاد یا حرکت‌های ناگهانی
- نوازش در صورتی که حیوان خودش مایل باشد (نه اجباری)
د) پخش صداهای آرام‌بخش
- موسیقی آرام مخصوص حیوانات (Pet Relaxing Music)
- صدای سفید یا نویز ملایم برای پوشاندن صدای انفجارها
۴. استفاده از دارو در موارد اضطراب شدید
در مواقع بحرانی که حیوان دچار وحشت یا علائم شدید اضطراب است، می‌توان با مشورت دامپزشک از دارو استفاده کرد.
داروهای رایج (تنها با نسخه دامپزشک):
Gabapentin – برای کنترل اضطراب گربه‌ها
Trazodone – برای آرام‌سازی سگ‌ها
Fluoxetine (پروزاک دامپزشکی) – برای موارد اضطراب مزمن
هشدار مهم: هرگز به حیوان خانگی خود داروهای انسانی مثل آلپرازولام یا دیازپام بدون تجویز دامپزشک ندهید. این داروها می‌توانند به نارسایی کبد یا مرگ منجر شوند.
۵. آیا PTSD در حیوانات خانگی اتفاق می‌افتد؟
بله. سگ‌ها و گربه‌هایی که در شرایط جنگی، صدای شدید انفجار یا مهاجرت اضطراری قرار می‌گیرند، ممکن ست دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شوند.
علائم PTSD در حیوانات:
- واکنش شدید به صداهای عادی
- تغییر الگوی خواب و تغذیه
- افسردگی یا پرخاشگری
- دوری از انسان‌ها یا برعکس، چسبندگی بیش از حد
برای این موارد، باید از رفتاردرمانی تخصصی کمک گرفت.
نتیجه‌گیری
در بحران‌هایی مثل جنگ، صداهای بلند و بی‌ثباتی محیطی، روان حیوانات خانگی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. شناخت علائم اضطراب، ایجاد محیطی امن، استفاده از روش‌های علمی آرام‌سازی و دریافت کمک دامپزشکی در صورت نیاز، می‌تواند از بروز آسیب‌های بلندمدت جلوگیری کند. حیوانات بخشی از خانواده ما هستند و در سخت‌ترین شرایط هم نیاز به مراقبت دارند.