قطع دنبه و تاثیر آن بر صفات اقتصادی گوسفند

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ نژاد‌های ایرانی جزء گوسفندان دنبه‌دار بوده و تنها نژاد‌های زل، دالاق و قره‌گل از گوسفندان نیم دنبه می‌باشند. به ذخیره چربی در انتهای بدن گوسفندان دنبه (Fat-Taile) گویند. دنبه در گوسفندان دنبه‌دار را بر اساس شکل دسته‌بندی می‌کنند.

باتوجه بالا بودن قیمت تولید یک کیلوگرم گوشت قرمز و همچنین تقاضا برای گوسفندان با دنبه‌های کوچک‌تر در گوسفندان انتخابی برای قربانی، تقاضا برای پرورش و خرید گوسفندان با دنبه‌های کوچک‌تر بیشتر می‌باشد.

لذا تلاش برای تولید و پرورش گوسفندان با دنبه‌های کوچک‌تر و یا بدون دنبه سبب بهبود بازاریابی گوشت قرمز در گوسفندان نتخابی برای قربانی و افزایش ضریب تبدیل باروری در والد ماده گله خواهد گردید.

علاوه بر تاثیرات ذکر شده که در تحقیقات گسترده حاصل آمده است قطع دنبه سبب پیشگری از انباشته شدن مدفوع (Fecal Matter) برروی پشم و تشکیل گلوله‌هایی از پشم و مدفوع بنام گال در بخش انتهایی بدن و روی دنبه گوسفند می‌گردد.

همچنین سبب کاهش فعالیت حشرات و کنه‌ها در زیر دنبه می‌شود. عملیات پشم‌چینی در بخش انتهایی بدن گوسفندان قطع دنبه شده نیز به آسانی صورت خواهد گرفت. سهولت عملیات جدا نمودن پوست از لاشه در بخش انتهایی لاشه در محل اتصال پوست به دنبه در گوسفندان فاقد دنبه در مقایسه با گوسفندان دنبه دار نیز از مزایای قطع دنبه خواهد بود.

بیشتر بدانیم:
نکاتی درباره قطع دنبه در بره ها
گوسفند قره‌گل سرخسی

تکنیک‌های قطع دنبه در بره

باتوجه به نیاز ذخیره چربی به صرف مقادیر بالای مواد مغذی، تاثیر دنبه در تولیدمثل گوسفندان ماده و کیفیت لاشه بعد از کشتار گوسفند مطالعات گسترده‌ای در ارتباط با قطع دنبه در گوسفندان دنبه‌دار صورت گرفته است.

تا به امروز از تکنیک‌های گسترده و و متفاوتی برای قطع دنبه گوسفندان به‌کار گرفته شده است که به شرح زیر می‌باشند.

1- حلقه‌های پلاستیکی (Rubber Ring)

2- بوردیزو (Burdizzo)

3- گاز انبر داغ (Electric Docking Iron Cuter(Electric Docker))

4- چاقو (Knife)

شرح هر یک از روش و تکنیک‌های ذکر شده در زیر آمده است.

1- روش حلقه‌های پلاستیکی

بهترین و ساده‌ترین روش کاربردی روش استفاده از حلقه‌های پلاستیکی است. حلقه‌های پلاستیکی را با استفاده از ابزاری به نام رینگ‌انداز (Elastrator) (شکل) در قاعده دنبه یا دم بره‌های نوزاد می‌اندازند. بهترین سن برای انداختن حلقه‌های پلاستیکی 1 تا 2 روزگی است.

شکل: الاستراتور و حلقه‌های پلاستیکی

عملیات قطع دنبه می‌بایست حتماً قبل از هفته دوم صورت گیرد. پس از انداختن حلقه در قاعده دنبه یا دم بتدریج بافت موردنظر پس از یک تا دو هفته قطع شده و خواهد افتاد.

به‌منظور جلوگیری از بروز عفونت احتمالی بعد از قرار دادن حلقه در قاعده دنبه با دم بهتر است با استفاده از اسپری آنتی‌بیوتیک کلرامفنیکل یا تتراسایکلین محل قرار گرفتن حلقه بر روی دنبه یا دم ضدعفونی شود.

در این روش چون زخمی بوجود نمی‌یاید احتمال بروز عفونت نیز کاهش می‌یابد. باید دقت نمود از‌انداختن حلقه‌های لاستیکی در قاعده دنبه یا دم‌های مرطوب خوداری نمود، چون سبب بروز عفونت می‌شود لذا به همین سبب به هنگام و بعد از انداختن حلقه تا افتادن دنبه محیط پاکیزه را جهت بره‌ها انتخاب گردد.

باتوجه به بروز استرس بر بره‌های تازه متولد شده معمولاً قبل از‌انداختن حلقه با استفاده از بی‌حس‌کننده‌های موضعی (Local Anesthetic) مانند لیدوکائین (Lidocaine) ازطریق تزریق عضله مانع بروز استرس شده و به نوعی از تاثیر استرس بر کاهش وزن بره جلوگیری بعمل می‌آید.

حلقه پلاستیکی را باید در محلی قرار داد که پس از قطع دنبه، پوششی از دنبه روی اندام تناسلی گوسفند ماده را بگیرد.

نکته قابل توجه این است که با توجه به اینکه اساساً حلقه‌های لاستیکی برای قطع دم در نژادهای خارجی تولید گردیده است، کاربرد آنها در نژاد‌های با دنبه بزرگ مانند نژاد سنجابی، لری بختیاری و لری مشکلاتی را ایجاد می‌کند. لذا بهتر است حلقه‌هایی با اندازه‌های متفاوت تولید گردد.

شکل: چگونگی انداختن حلقه‌های پلاستیکی

در این روش با توجه به اینکه انداختن حلقه سبب فراهم نمودن محیط بی‌هوازی گردیده و محیط مناسبی برای فعالیت عامل تتانی (کزاز) فراهم می‌کند، لذا توصیه می‌گردد به‌منظور پیشگیری از بیماری کزاز بره‌های واکسیناسیون گردند.

نژاد‌های خارجی که نیاز به قطع دنبه یا دم دارند
گوسفندان نژاد با دم کوتاه	گوسفندان نژاد مویی
East Friesian	American Blackbelly
Finnsheep	Barbados Blackbelly
Icelandic	Damara
Karakul	Dorper
Romanov	Katahdin
Shetland	Meatmaster
	Royal White

2- روش استفاده از بوردیزو

یکی دیگر از ابزار کاربردی برای قطع دنبه بوردیزو (شکل) نام دارد. بعد از حلقه‌های پلاستیکی و الاستراتور، روش بوردیزو برای قطع دنبه بره‌های جوان توصیه می‌گردد.

شکل: بوردیزو

بوردیزو دارای دو اهرم طولی و یک دهانه دوطرفه با سطح کاملاً مسطح می‌باشد. به‌منظور استفاده از بوردیزو نیز باید بره‌های نوزاد در سن هفته اول بوده و پس از تزریق ترکیبات شیمیایی بی‌حس‌کننده موضعی و پاکیزه نمودن قاعده دنبه، دو اهرم بوردیزو را باز نموده و قاعده دنبه را در دهانه بوردیزو قرار می‌دهیم و با دقت و سرعت اهرم را بسته تا بافت دنبه در بین دو لایه دهانه بوردیزو له گردد.

شکل: چگونگی قطع دنبه با استفاده از بوردیزو

3- روش گاز انبر داغ

سومین روش کاربردی برای قطع دم و دنبه بره‌ها استفاده از گاز انبر برقی بوده که با استفاده از جریان الکتریسیته دهانه گاز انبر کاملاً داغ شده و مانع بروز خونریزی می‌گردد. گاز انبر دارای دو نوع الکتریکی و دستی بوده که در نوع دستی دهانه گاز با استفاده از حرارت گرم می‌شود.

به‌منظور استفاده از گاز انبر می‌بایست ابتدا بافت دم یا دنبه را با استفاده از بی‌حس‌کننده موضعی بی‌حس نموده سپس با قرار دادن لایه محافظی از چوب (شکل) اقدام به قطع دنبه یا دم یا دنبه بره باید نمود.

شکل: گاز انبر برقی

شکل: گاز انبر دستی

باتوجه به حرارت بالا دهانه گاز و احتمال بالای آسیب به سایر بافت‌های مجاور قاعده دم و دنبه قرار دادن لایه محافظ چوبی ضروری است.

شکل: چگونگی قطع دنبه با استفاده گاز انبر داغ برقی

شکل: گوسفند بالغ دنبه دار و قطع دنبه شده

باتوجه به گسترش امکانات و خدمات کشاورزی و دامداری و امکان دسترسی به الاستراتور، استفاده از روش انبر داغ به‌دلیل تاثیر منفی بر رشد روزانه بره توصیه نمی‌گردد.

4- روش استفاده از چاقو

ابتدایی‌ترین روش برای قطع دنبه و دم بره‌ها استفاده از روش چاقو است. در حال حاضر از این روش بدلیل آسیب‌های جانبی احتمالی مانند خونریزی، عفونت بافت و بروز استرس و کاهش وزن روزانه به‌هیچ‌وجه استفاده نشده و استفاده از آن نیز توصیه نمی‌گردد.

شکل: چاقو کاربردی در قطع دنبه یا دم