به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ برونشیت عفونی طیور عامل اصلی زیان اقتصادی صنعت طیور است. این بیماری که در بسیاری از نقاط دنیا شناخته شده است به‌صورت اولیه برروی سیستم تنفسی ماكیان به خصوص ماكیان جوان اثرگذار است.
با این حال، علاوه بر خصوصيت مشترک آن‌ها در خصوص بخش تنفسی، سویه‌های ویروس برونشیت عفونی در جهت‌گیری آن‌ها برای ارگان‌هایی مانند دستگاه تولیدمثل مرغ و یا دستگاه گوارش و کلیه‌ها متفاوتند.
اسامی که به‌طور معمول به این بیماری نسبت داده می‌شود شامل نفريت برونشیت عفونی، نفريت IB و NIB است. این اسامی به ماهيت التهابی و اندامی که در معرض آلودگی بیشتر بوده، برمی‌گردد.
بیماری‌زایی انواع سویه‌های ویروس برونشیت عفونی و حدت شیوع بیماری نیز اغلب تحت تاثیر سن پرندگان، عوامل مدیریتی و زیست محیطی قرار می‌گیرند. در جوجه‌های گوشتی بیشتر تحت تاثیر این عوامل قرار می‌گیرند.
نشانه‌های اصلی نفريت برونشیت عفونی عموما شامل وقوع ناگهانی علايم خفيف تنفسی هستند که معمولا در مدت زمان يک هفته کاهش می‌یابند. به دنبال این قضیه یک روند سریع افزایش تلفات موجب می‌شود که ۵ تا ۲۵٪ از پرندگان در مدت ۱۰ روز یا بیشتر ازبین می‌روند.
مرگ پرندگان در این قضیه به‌صورت ناگهانی است. آسیب‌های جدی به‌طور عمده محدود به کلیه‌ها است. پارانشیم کلیه‌های جوجه‌های مبتلا رنگ پریده، متورم و شطرنجی است. توبول‌ها و مجاری ادرار به خاطر وجود کریستال‌های اسید اوریک متسع می‌شوند.
در جوجه‌های تخمگذار، نفریت برونشیت عفونی عمدتا در پرندگان نسل جدید تخمگذار دومنظوره کمی بعد از شروع تولید تخم بروز می‌کند که در این هنگام آمار تلفات معمولا ۰/۴ درصد در هفته است.
نشانه‌های بعد از مرگ شبيه همان ضایعاتی هستند که در جوجه‌های گوشتی یافت می‌شوند اما معمولا رسوبات اورات احشایی هم در آن‌ها وجود دارد.
تشخیص بیماری نفریت برونشیت عفونی نیازمند شناسایی آنتی‌ژن ویروس برونشیت عفونی توسط تکنيک ایمونو فلوروسانس بر روی قسمت‌های یخ زده کلیه است و با شرایط خنثی‌سازی ویروسی و شناسایی ویروس برونشیت عفونی از طریق تکنیک‌های استاندارد صورت می‌پذیرد.
مقدمه
واکسیناسیون توسط واکسن‌های رایج برونشیت عفونی مانند H120 در مقابل بیماری نفریت برونشیت عفونی، ایمنی صد درصدی ایجاد نمی‌کند. در این زمینه باید تحقیقات بیشتری صورت بگیرد.
ارتباط ویروس برونشیت عفونی با نفریت پرندگان ازطریق خنثی کردن و جدا کردن ویروس برونشیت عفونی از کلیه‌های پرندگانی که به‌صورت طبیعی آلوده شده بودند، آشکار شد.
تاریخچه، رخداد، گسترش و پراکندگی برونشیت عفونی طیور
وینترفل و هیچنر برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ نفروز مرتبط با برونشیت عفونی را در ایالات متحده گزارش کردند. در همان سال در استرالیا، کامینگ شیوع بیماری برونشیت عفونی را که باعث ایجاد آسیب‌های شدید کلیوی در جوجه‌های گوشتی می‌شد، گزارش کرد.
از این زمان به بعد سویه‌های مختلف نفروپاتوژنیک ویروس برونشیت عفونی در سراسر دنیا شناسایی شدند که بیماری کلیوی توسط ویروس برونشیت عفونی به نام اورمی‌شناخته می‌شود.
سندروم نفریت، نفروز عفونی پرندگان، نفریت پرندگان، نفریت عفونی، نفریت نفروز، نفروز برونشیت عفونی پرندگان، نفروز پرندگان، توبولونفروز انتقالی سنگ کلیه پرندگان، سنگ کلیه نام‌های دیگر هستند.
نفروز برونشیت اصطلاح تخصصی نفریت برونشیت عفونی که توسط جاب ۱۹۷۳ استفاده شد. نظریه چاب هم بیانگر ماهيت التهابی بیماری و هم اندام بیمار است و فرم خلاصه شده (IB نفروز، NIB) پیشنهاد داده شده است. این اختصارات توسط دانشمندان امروزی به کار گرفته شده‌اند.
نشانه‌های بالینی و ضایعات شدید بیماری نفریت برونشیت عفونی
بیماری نفریت برونشیت عفونی در جوجه‌های جوان گوشتی، عموماً با نشانه‌های خفیف تنفسی شروع می‌شود. حدود پنج تا هفت روز بعد هنگامی‌که علایم تنفسی کاهش پیدامی‌کنند، به‌طرز چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.
در طی یک دوره ده روزه ممکن است ۵-۲۵ درصد از پرندگان به‌صورت ناگهانی تلف شوند. جوجه‌های جوان خسته و بی‌حال روی هم ازدحام می‌کنند و مصرف آبشان بالا می‌رود. مدفوعشان به شدت آبکی و دارای مقادیر بالای اورات است. در طول فقط چند روز، بسترشان کاملا خیس می‌شود.
پرندگان در حال مرگ، پرهای ژولیده، چروک و تیره رنگی پیدا می‌کنند. همچنین در فرآیند رشد نیز اختلال مشاهده می‌شود. ضایعات شدید به‌طور عمده به کلیه محدود می‌شوند.
جوجه‌ها دچار کم‌آبی می‌شوند و مقعدشان با مقادیر زیاد اورات پر می‌شود. پارانشیم کلیه‌ی پرندگان مبتلا رنگ‌پریده و متورم و شطرنجی است. توبول‌ها و مجرای میزراه با کریستال‌های اسید اوریک متسع می‌شود.
در مرغان تخمگذار، نفریت برونشیت عفونی مدت کوتاهی پس از شروع دوره تولید رخ می‌دهد و در جوجه‌های در حال رشد کمتر دیده می‌شود. با این حال استثنائاً تلفات بالای پنجاه درصد در دوره پرورش گزارش شده است.
اگرچه در بسیاری از موارد، تلفات در ابتدای دوره تخم‌گذاری به‌طور متوسط حدود ۰/4 درصد در هفته رخ داده است. ضایعات کلیوی در مرغان تخمگذار جوان نشان می‌دهد که شیوع و گسترش بیماری در طی نتیجه آخرین دوره رشد و ادامه روند بیماری یعنی وقتی پرندگان به تخم می‌آیند، آغاز می‌شود.
علاوه بر ضایعات کلیوی که به آن چه در جوجه‌های گوشتی تلف شده شبیه‌اند، مقادیر اورات احشایی معمولا در مرغان تخمگذار که بر اثر نفریت برونشیت عفونی تلف شده‌اند، وجود دارد.
پوسته دفرمه تخم‌مرغ در اثر بیماری برونشیت
هیستوپاتولوژی
ضایعات کلیوی به‌صورت عمده شامل نفریت بینابینی مزمن و حاد شامل: دژنره شدن، واکوئله شدن و نکروز اپی‌تلیوم توبولار و به‌صورت عمده در مدولا است. اتساع توبولار کیستیک برجسته و رسوب اوران دیده می‌شود.
سیستم گلومرولی تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. در مراحل حاد بیماری یک نفوذ گسترده از هتروفیل‌ها در بینابین و نقاط كانونی نکروز ممکن است دیده شود. در طی بازسازی جمعیت سلول‌های التهابی به لنفوسیت‌ها و پلاسماسل‌ها تغییر پیدا می‌کند.
در بعضی موارد، تغییرات دژنراتیو ممکن است باقی بماند و درنتیجه با فشار موجب آتروفی شدید قسمتی با تمام کلیه شوند. مجاری میزراه مرتبط با کلیه‌های آتروفیک، با اوره متسع شده‌اند و اغلب حاوی سنگ بزرگی است که عمدتا از اورات تشکیل شده است.
تشخیص
تشخیص نفریت برونشیت عفونی بر پایه نشانه‌های بالینی و ضایعات هیستوپاتولوژیک و شدید است.
با این حال یک تفریق شامل بیماری بورس عفونی به‌عنوان عفونت دوگانه مرغ مبتلا به نفریت IBD و IB گزارش شده است و نفریت پیکورنا ویروس که موجب ضایعات کلیوی هیستولوژیکی که قطعا شبیه به نفريت IB است.
تشخیص عامل بیماری که اساساً شامل تشخیص آنتی‌ژن ویروس IB با استفاده از تکنیک ایمونوفلورسانس در قسمت‌های یخ زده کلیه است با جداسازی ویروس و شناسایی ازطریق تکنیک‌های استاندارد است.
جداسازی ویروس نسبت به تکنیک‌های تشخیصی دیگر مزیت‌هایی دارد، چراکه این تکنیک اجازه بررسی کامل خصوصیات ویروسی شامل آنتی‌ژن، فیلوژن و مطالعات بیماری‌زایی را می‌دهد.
خصوصیات ویروسی
طبقه‌بندی گونه‌ای ویروس برونشیت عفونی به‌صورت کلاسیک بر اساس تست‌های خنثی‌سازی ویروس با استفاده از آنتی‌بادی‌های پلی‌کلونال با مونو کلونال است.
جداسازی ویروس برونشیت عفونی توسط این روش در نقاط مختلف جهان طی ۳۵ سال گذشته نشان داده است که جداسازی آن با جداسازی نوع ماساچوست متفاوت است. بنابراین، این ویروس به‌عنوان واریانت ویروس برونشیت عفونی شناخته می‌شود.
علاوه بر این، به استثنای ایزوله بلژیکی B1648 و نوع فرانسوی CR84221 که ازنظر سرولوژیکی ارتباط نزدیکی دارند، به‌نظر می‌رسد که دیگر هیچ کدام از ویروس‌های نفریت بروشیت عفونی از مناطق مختلف جغرافیایی ارتباط آنتی‌ژنی به هم ندارند.
طبقه‌بندی گونه‌ای در سروتیپ‌ها با استفاده از تست‌های خنثی‌سازی ویروس بر اساس ویژگی‌های سطح تیز پروتئین S است و تجزیه و تحلیل قطعه محدود از نسخه cDNA مربوط به ژن S و تعیین توالی ژن 5 نتایج به دست آمده در آزمایش خنثی‌سازی را اثبات می‌کند.
توالی از ژن گلیکوپروتئین S که نفروپاتوژنیک ۱۹۸۶ بلژیکی را کدگذاری می‌کند ایزوله B1648 مشخص شده است و همچنین نشان داده شده است که یک پروتئین با ۱۱۷۱ آمینواسید را کدگذاری می‌کند.
مقایسه استنباط توالی آمینواسید از s1 (نیمه آمینه ترمینال S)، که باعث تحریک خنثی‌سازی آنتی‌بادی‌ها می‌شود با سویه‌های واکسینه D274 ،H120 و D1466 نشان داد که به ترتیب 49، ۲۵، ۲۱ درصد اختلاف دارند.
حدود 24 تا 25 درصد از ایزوله‌های نفروپاتوژنیک آمریکای شمالی Gray و Holte هستند. دو سویه از ویروس‌های تیپ ماساچوست نفروپاتوژنیک، شناخته می‌شوند. یک سویه ماساچوست ویروس نفریت برونشیت عفونی را H13 نامیدند که در آمریکا جداسازی شد.
مک دونالد و مک مارتین تغییرات شدید و میکروسکوپی کلیه پس از تلقيح داخل نایی واکسن سویه H52 را در جوجه‌های یک روزه و ۱۲ هفته گزارش کردند.
بیماری‌زایی ویروسی نفریت پرونشیت عفونی
سویه‌های نفریت پرونشیت عفونی ازنظر بیماری‌زایی اختلاف دارند. بعد از ایجاد عفونت‌های آزمایشگاهی در جوجه‌های SPF به‌وسیله قطره‌های چشمی یا داخل بینی، تلفات بالای ۵۰ درصد گزارش شده است.
با سویه استرالیایی T و بلژیکی ۱۹۶۸، در حالی که به‌ترتیب با 16 و ۱۸ درصد HOLTE آمریکا و سویه GRAY محدود شده بود. مقاومت سن نسبت به نفريت القایی نیز گزارش شده است.
به‌طور مثال: تلقيح آئروسل آزمایشگاهی 4 هفته‌ای SPF با B1648 منجر به نفریت و مرگ تنها ۷ تا ۱۰ درصد از جوجه‌ها شد.
سویه‌های G48 و T ویروس استراليا شاید بدخیم‌ترین سویه‌ها در میان ویروس‌های نفریت برونشیت عفونی مشاهده شده تا به امروز باشند و موجب تلفات بالای ۵۰ درصد در جوجه‌های مبتلای6 هفته می‌شوند که 5 روز بعد از عفونت دچار یک تنش سرمایی می‌شوند.
تفاوت در بیماری‌زایی پس از عفونت در مرغ‌هایی که به‌وسیله مسیرهای طبیعی که با مطالعات تلقيح داخل وریدی در جوجه‌های دو هفته تایید شدند، مشاهده شد. ۱۰۰٪ ۹۰٪، ۸۵٪ و ۲۰٪ از جوجه‌های عفونی شده با سویه‌های استراليا، T HOLTE ،Gray و M41 به‌ترتیب درجاتی متغییری از نفریت را داشتند.
یک مقاومت سنی معکوس از کلیه‌های جوجه‌های گوشتی به سویه H52 ویروس برونشیت عفونی بعد از تلقيح داخل وریدی توسط مک دونالد و همکارانش گزارش شده است. این محققین تلفات بیش از ۲۳ درصد را در جوجه‌های ۱۰ هفته‌ای بیشتر از جوجه‌های ۳ هفته‌ای مشاهده کردند.
بر اساس این مشاهده، تلقيح داخل وریدی در جوجه‌های SPF ده هفته‌ای به‌وسیله مولمن و همکارانش صورت گرفت تا با انتخاب بیماری‌زاترین سویه نفریت برونشیت عفونی بین سویه‌های خنثی شده مختلف از همان همه‌گیری باشد.
سه مورد از ۱۰ مورد ویروس تست شده، باعث ضایعات نفریت شدید و موجب تلف شدن دست کم ۵۰ درصد از پرندگان آلوده در هفت روز شدند. این ویروس‌ها ممکن است همانند ویروس‌های نفرین برونشیت عفونی با قدرت بیماری‌زایی بالا کلسیفیه شوند.
تمام ویروس‌های نفریت برونشیت عفونی در بافت دستگاه تنفسی تکثیر می‌یابند و به این دلیل پرندگان آلوده، سرفه و عطسه می‌کنند. این نشانه‌های تنفسی دارای مدت زمان مشخص هستند و ضایعات مشخص را در نای تولید می‌کنند.
به هر حال، یک سویه از برونشیت عفونی نفروپاتوژنیک (سویه T استرالیایی) به‌منظور استخراج پاسخ التهابی کوچک در دستگاه تنفسی جوجه‌ها نشان داده شد.
تست ایمونوهیستوشیمی نشان داد که سلول‌های اپی‌تلیال توبولار کلیه سلول‌های هدفی هستند که در تحریک القایی ویروس برونشیت عفونی مهم هستند. چن و ایتاکورا با استفاده از سویه 87-MA ثابت کردند که مطالعات فراساختاری سلول‌های اپی‌تلیال نفرون‌های پایینی و مجاری اولیه در عفونت‌های کلیوی ویروس برونشیت عفونی، سلول هدف اولیه هستند.
این مسئله با گزارش‌های قبلی که نشان می‌دهد که سویه آویروس برونشیت عفونی، سلول‌های اپی‌تلیال لوله‌های پیچ خورده نزدیک را آلوده می‌کند، در تضاد است. با این وجود، کانون‌سازی در کلیه‌ها آسیب‌های سلول‌های اپی‌تلیال برای بالا بردن سطح اسید اوریک پلاسما و افزایش هدر رفت آب ادرار محاسبه می‌شود.
این‌ها با اسمولاریته پایین اوره مرتبط شده است و مقادیر بیشتری از دفع ادراری سدیم، پتاسیم و کلسیم در پرندگان آلوده دیده می‌شود، عوامل مدیریتی ممکن است که این بیماری بالینی را تشدید کند.
تلفات فراوانی در جنس نر دیده شده است، در نژاد‌های خاص، پس از یک استرس سرمایی و یا هنگامی‌که پروتئین‌های حیوانی بزرگ‌ترین منبع پروتئین روزانه هستند. تلفات عمده در جوجه‌های گوشتی نسبت به تخمگذار مشاهده شد.
همچنین می‌تواند مربوط به ضریب تبدیل بالاتر مواد غذایی در جوجه‌های گوشتی باشد. تغذیه جوجه‌ها با افزایش سطح کلسیم جیره به دنبال عفونت آزمایشگاهی با سویه GRAY متعاقبا آسیب‌های کلیوی و سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
به هرحال، یک عفونت مشابه دو تا هشت هفته قبل از افزایش سطح کلسیم جیره، شیوع و انتشار بیماری و یا حتی سنگ کلیه‌ی القایی را افزایش نمی‌دهد. آسیب‌های کلیوی بسیار شدیدتر در مرغ‌های فاقد بورس درمقایسه با مرغ‌هایی که سیستم هومورال سالم دارند، مشاهده شده است و این مسئله به مقاومت ویروس نسبت به این جوجه‌ها برمی‌گردد.
درمان برونشیت عفونی
منابع الکترولیت‌های جایگزین شونده در آب آشامیدنی توصیه می‌شوند و در استرالیا به هنگام ازدست دادن شدید سدیم و پتاسیم استفاده می‌شوند و درنتیجه زیان‌های نفریت را کاهش می‌دهند.
غلظت پیشنهادی برای درمان حدود ۷۲ میلی اکی‌والان از سدیم یا پتاسیم است که با حداقل یک‌سوم به شکل نمک سیترات با بی‌کربنات است به هر حال با استفاده از این روش درمانی، بهبودی در وضعیت جوجه‌های آلوده در بلژیک دیده نشد.
ایمنی
واکسیناسیون داخل بینی با سویه و H120 باعث تکامل حفاظت در مقابل چالش وریدی با سویه ۵۲ نفریتوژنیک ویروس برونشیت عفونی و جلوگیری از تکثیر ویروس در کلیه‌ها می‌شود. با این حال تنها ایمنی محدود با استفاده از واکسن این سویه برای جلوگیری از نفريت برونشیت عفونی توسط ویروس‌های NIB از سروتیپ‌های ماساچوست ایجاد شده مشاهده شد.
پیشگیری موثر از عفونت کلیه تنها هنگامی حاصل می‌شود که جوجه‌ها با سروتیپ‌های همولوگ بعد از تضعیف ویروسی ازطریق سریال پاساژ‌های تخم‌مرغ ایمن شوند.
علاوه بر این، واکسیناسیون جوجه قبل از سن ده روزگی در حضور یا عدم حضور آنتی‌بادی مادری به مقاومت موثری برای حداقل چهار هفته بعد از واکسیناسیون در مقابل یک چالش با ویروس بیماری‌زا نمی‌انجامد.
هنگامی‌که واکسیناسیون در سن ده روزگی با بعد از آن باشد ایمنی کامل را تا چهارده روز پس از واکسیناسیون فراهم می‌کند. بازده واکسیناسیون به‌وسیله سرکوب چرخشی آنتی‌بادی تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد همان‌گونه که پرندگان تحت درمان قرار گرفته با سیکلوفسفامید که در سن سه هفتگی واکسینه شدند حداقل هشت هفته بعد از یک چالش با یک ویروس قوی مقاومت نشان می‌دهند اما آنتی‌بادی‌های آن قابل تشخیص نیستند.
با این حال ایمنی غیرفعال با سرم نقاحت همولوگ کلیه را محافظت می‌کند اما دستگاه تنفسی را درمقابل چالش مشابه نمی‌تواند محافظت کند. از این مشاهدات ممکن است فرض کرد که هر دو ایمنی سلولی و هومورال در حفاظت جوجه‌ها در مقابل نفریت مربوط به ویروس B1 مهم هستند.
نتیجه گیری
نفریت برونشیت عفونی در سراسر جهان رخ می‌دهد و ممکن است علی‌رغم استفاده رایج در دسترس واکسن‌های برونشیت عفونی تجاری، خسارات سنگینی را سبب شود. مکانیسم‌های دقیق دربر گیرنده ویروس برونشیت عفونی کلیوی همچنان نامشخص است.
گفته می‌شود که ویروس‌های جدید برونشیت عفونی مرتبا بر اثر موتاسیون‌های (جهش‌های) ویروسی با نوترکیبی در داخل بدن حاصل می‌شوند.
با این حال هنوز هم نبود علم پیرامون اهمیت چنین مکانیسم‌های روی گرایش ویروس برونشیت عفونی به‌خوبی حس می‌شود چراکه پروتئین‌های درگیر و سلول‌های پذیرنده هنوز ناشناخته‌اند.
برای شناسایی پایه‌های مولکولی ویروس‌های نفرین برونشیت عفونی کلیه مطالعات بیشتری باید صورت بگیرد. علاوه بر این، حتی اگر اثبات شود که گلیکو پروتئین ویروسی s1 یک نقش مهم در القای ایمنی حفاظتی را برعهده دارد علم مکانیسم حفاظت، مقابله با بیماری کلینیکی هنوز ناکامل است.
مطالعات ایمنی عمومی می‌تواند منجر به درک بهتر این مکانیسم‌های ایمنی و بهبود و پیشرفت واکسن‌های جدید برونشیت عفونی شود، که این مکانیسم‌ها می‌توانند طیف گسترده‌ای از حفاظت را پوشش دهند.
ترجمه: حسین رضایی (دانشجوی دوره دکتری دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران)
زیرنظر: دکتر آرش قلیان چی لنگرودی (دانشیار دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران)