به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در این بخش می‌پردازیم به؛ تامین آب شرب و بهداشتی همچنین آب موردنیاز جهت آبیاری، و تامین علوفه مناسب که علاوه بر فراهم نمودن تنوع غذایی برای شتر به ایجاد تنوع زیستی در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی نیز کمک نماید.
تامین آب شرب و بهداشتی
مناطق بیابانی ازنظر تامین آب شرب و سایر مصارف از گذشته دور تا به حال با مشکلات عدیده‌ای مواجه بوده است که باتوجه به محدودیت‌های موجود، منابع آب سطحی و زیرزمینی قابل توجهی وجود ندارد.
برای تامین آب شرب باید به مطالعه و اجرای پروژه‌های آبخیزداری در دامنه ارتفاعات کوه‌های مجاور که ازلحاظ بارش و شرایط آب‌های سطحی و حجم رواناب‌های تولیدی در شرایط بهتری نسبت به سایر نقاط اطراف وجود دارد پرداخت.
به‌عنوان مثال شهرستان خور و بیابانک از شهرستان‌های بیابانی و کویری کشور است و باتوجه به مطالعات صورت گرفته در منطقه بازیاب این شهرستان، حجم رواناب‌های تولیدی در این محدوده برابر ۱/۳ میلیون مترمکعب برآورد گردیده، با این حال در این رابطه اقدام به احداث دو سد مخزنی، که اولی به‌عنوان کنترل سیل و رسوب‌گیر و دومی به‌عنوان سد مخزنی بر روی رودخانه فصلی منطقه بازیاب که از ارتفاعات هفتومان منشاء می‌گیرد، احداث شده است که باتوجه به نیاز آب شرب شهر خور با کنترل و استحصال حجم رواناب قادر است کل نیاز آبی این شهر و بعضی مناطق و مناطق و روستاهای مجاور را برطرف سازد.
باتوجه به اینکه شتر قادر است مسافتی را برای یافتن و تامین آب طی کند، اما بدین جهت لازم است به‌منظور تامین آب آشامیدنی موردنیاز شتر و انسان اقدامات زیر انجام شود:
- مطالعه و اجرای پروژه‌های آبخیزداری در دامنه ارتفاعات و سردشت‌ها؛
- در اراضی شیب‌دار نفوذپذیر با ایزوله نمودن در سطح محدود و احداث حوضچه در خروجی آن به منظور جمع‌آوری آب؛
- مرمت و بازسازی آب انبارهای قدیمی و یا احداث آب انبارهای جدید در شبکه آبراهه؛
-هدایت، جمع‌آوری و استحصال آب‌های تولید شده در منبع اصلی به منظور تصفیه و انشعاب آن به محل‌های مورد استفاده
تامین آب موردنیاز آبیاری
- احداث سدهای زیرزمینی با برداشت مقطع و تونل با بتنی کردن آن در محل آبرفت‌ها و هدایت آب‌های آبرفتی به سطح الأرض تحتانی که ضمن جلوگیری از آلودگی‌ها و بیماری‌هایی مانند سالک در اثر ماندابی در سطح، موجب افزایش آب این سطح می‌شود و با استفاده از تلمبه بادی جهت آبیاری استحصال می‌شود.
- گرفتن مجوز حفر چاه و یا برداشت آب از چاه‌هایی که در سنوات گذشته برای احداث این جنگل‌ها استفاده می‌شده، البته میزان شوری آب این چاه‌ها بالاست که باتوجه به مقاومت این گیاهان به کم‌آبی و شوری، امکان استفاده از این آب‌ها وجود دارد.
تامین علوفه برای شتر
تامین علوفه با ایجاد تنوع زیستی در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی و یا توسعه این جنگل‌ها به‌منظور تامین علوفه موردنیاز شتر صورت می‌گیرد. ایجاد تنوع زیستی ضمن ایجاد تنوع غذایی برای شتر به‌منزله حفظ این جنگل‌هاست در مقابل دیرزیستی است تا دچار آفات و بیماری‌ها، خشکیدگی در اثر رقابت ریشه‌ها و سیر قهقرایی نشود.
مطالعات انجام شده در مدیریت مشارکتی برای ایجاد تنوع زیستی در واقع پیوند زدن ارزش تنوع زیستی به ارزش حفاظت زیستگاه طبیعی است که منجر خواهد شد ضمن حفاظت از تنوع زیستی، زیستگاه طبیعی نیز احیاء شود و علوفه موردنیاز شتر تامین گردد.
در سال‌های اخیر شناسایی گونه‌های مقاوم و مورد علاقه شتر انجام گرفته است که می‌تواند با اتکاء به پیشرفت‌های دانش ژنتیک گیاهی سهمی غیرقابل انکار در تامین علوفه موردنیاز شتر داشته باشد.
گیاهان مختص مناطق بیابانی که برای ایجاد تنوع زیستی انتخاب می‌شوند، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم برای مقابله با بیابان‌زایی و حفظ محیط زیست سودمند هستند و می‌توانند ضمن مقابله با بیابان‌زایی و جلوگیری از دیرزیستی مورد تعليف شتر قرار بگیرند. ارزش این گیاهان به‌دلیل انتخاب آن‌ها از سایر گیاهان معمولی یا تک گزین در مقابله با بیابان‌زایی، بیشتر می‌باشد.
معمولا شترها، برخی گیاهان را بر سایر گیاهان ترجیح می‌دهند. گیاهانی که دارای ارتفاع بیشتری از سطح خاک هستند، بهتر مورد تعليف شتر قرار می‌گیرند و از سوی دیگر در اثر تعليف هرس طبیعی می‌شوند، که این امر می‌تواند به ایجاد تعادل بین ریشه و ساقه کمک کند و موجب شادابی و طول عمر گیاه و بالا بردن رشد کیفی و سرحالی شتر نیز واقع شود.
این نوع گیاهان می‌توانند علاوه بر تامین علوفه شتر به‌عنوان گیاهان اقتصادی در ایجاد تنوع زیستی انتخاب و کشت می‌شود. البته تعداد مجاز آن‌ها را باید درنظر داشت زیرا در سیر توالی و تحول اکوسیستم به طبیعت کمک می‌کنند.
به‌طورکلی گیاهان، درختان و درختچه‌های بیابانی مناسب برای شترداری که در ایجاد تنوع زیستی در جنگل‌های دست کاشت تاغزار می‌توان مورد استفاده قرار داد عبارتند از: تاغ، قره داغ، خارشتر، اسکنبیل، گور گیاه، مزج، اسفناج وحشی یا اتریپلکس، علف پشمکی، خورنا چبر، علف شور، برشتک، اشنان، خیو، علف چمنی، چچم، چوج، کاورس، کنار، آکاسیا ویکتوریا، نیل، دونی، درمنه دشتی، استبرق، لگنجی، پانیکوم، گون، پنی زیتوم، صبر زرد لاتی، خارخسک، شنبلیله، کهور، آسه، قيچ و گز.
ضمنا باید درنظر داشت شترها در زمستان‌ها و همچنین سال‌های کم باران، غذای کافی را از جنگل‌های دست کاشت نمی‌توانند به‌دست آورند. این مشکل در کاهش تولید از جمله آبستنی آن‌ها تاثیر فراوانی دارد.
ازنظر اقتصادی به صرفه است که شترداران مدت کوتاهی از زمستان را تغذیه دستی نمایند تا هم جنگل‌های دست کاشت فرصت کافی را برای رشد ساقه‌های جوان در سال بعد داشته باشند و هم صدمه‌ای به تولید شترها وارد نشود.