به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ کولیک در واقع درد ناحیه شکم است که ممکن است به دلائل مختلفی ایجاد شود. اسب ممکن است در حالت ایستاده به ناحیه پهلو و تهیگاه خود نگاه کند. ممکن است با لگد به پهلوی خود بزند. اگر درد شدید باشد ممکن است خودش را به درون توجه به چیزی یا کسی که به سمتش می‌رود به زمین بغلتاند.
اسبان مبتلا به دل درد ممکن است به طور فراوان و در نقاط خاصی در سطح بدنشان عرق کنند. در کولیک اسپاسمود یک اسب به مدت نیم ساعت الی یک ساعت درد می‌کشد ولی بعد درد فروکش می‌کند و پس از مدت کوتاهی دوباره باز می‌گردد. دل درد می‌تواند به دلائل مختلفی ایجاد می‌شود. اسبدارها باید به این مسئله آگاه باشند که دل درد نوع حاد به دلیل پیچ خوردن روده ایجاد می‌شود. در اینجا منظور از پیچ خوردن روده، آن پیچ‌خوردگی واقعی که به ندرت اتفاق می‌افتد، نیست اغلب دل دردهای اسپاسمودیک به واسطه اختلال در حرکات اتوماتیک طبیعی روده است. تغییر در رژیم غذایی روتین و یا حتی برخی عواملی که موجب ناراحتی اسب می‌شود، می‌تواند عامل ایجاد این عارضه باشد.
پژوهشگران آمریکایی بر این عقیده‌اند که 80درصد کولیک‌ها به واسطه کرم‌ها است. لارو مهاجر کرم، مسیر عروق خونی تغذیه‌کننده روده را تخریب می‌کند، نکروز شدن و یا مرگ بافت دیواره روده موجب درد می‌شود. شاید اغلب دردهای حاد به واسطه جابجایی بخشی از روده از مکان طبیعی خود در داخل شکم باشد. حلقه‌های روده‌ای می‌توانند در میان روده یا دیواره‌هایی که از دیگر بخش‌ها محافظت می‌کند گیر بیفتند. در چنین مواردی درد بسیار حاد و به صورت مداوم است.
در قدیم می‌گفتند که اگر به اسب مبتلا به دل درد اجازه غلطیدن بدهید ممکن است روده‌اش پیچ بخورد و مشکل را حادتر کند و کشنده‌تر نماید ولی در عمل چیزی مبنی بر این قضیه ثابت نشده است. تمام شواهد بیانگر این امر هستند که شروع دل درد همیشه با یک مشکل فیزیکی همراه است و این درد تاثیرات شدت یافته این تغییر فیزیکی است که موجب تغییر ناگهانی در وضعیت اسب می‌گردد.
بیشتر بدانیم:
بیماری کولیک، علل ایجاد و نحوه درمان آن در اسب
خوراک مخصوص کولیک اسب
عملکرد درمانی
قبل از هرچیز اسب‌دار باید بداند که دل درد اسبش حاد و کشنده است یا خیر، این امر کار نسبتاً آسانی است. اگر اسب درجه حرارت بالای 4/39 داشت باید بدانید که میزان درد جدی و وخیم است. اگر ضربان قلب او بیش از 60ضربه در دقیقه باشد باز هم بیانگر وضعیت حاد است، بخصوص هنگامی که ضربان نامنظم باشد. و بالاخره مسئله قابل توجه‌تر آنکه اگر زمان دوباره پر شدن مویرگ‌ها (CRT) بیش از 4 ثانیه باشد، بیانگر وضعیت خیلی جدی است.
طرز انجام این آزمایش بدین صوتر است که انگشت خود را روی ناحیه دیواره صورتی لثه‌ها فشار دهید و بعد بردارید آن نقطه بی‌رنگ و سفید می‌شود و پس از مدت زمانی که به آن مدت زمان پر شدن مجدد مویرگ می‌گویند دوباره لثه به رنگ صورتی برمی‌گردد. اگر نتیجه این آزمایشات مثبت بود، بلافاصله با دامپزشک جراح خود تماس بگیرید. و آنچه را که متوجه شده‌اید برایش بازگو کنید. بسیاری از دارندگان اسب در چنین مواردی اسبشان را به امید بهبودی، یک ساعت قدم می‌برند. این یک عمل بی‌حاصل است که فقط اسب را خسته خواهد کرد و تمام قوایی را که نیاز دارد از او می‌گیرید، همانطور که گفته شد اگر اسب بغلطد خطری متوجه‌اش نمی‌شود پس هیچ نیازی به قدم بردن اسب یا متوقف کردن او برای انجام کاری وجود ندارد. علاوه بر آن اسب اغلب خودش را روی زمین می‌غلطاند، اما در مواردی که بیرون از اصطبل است این کار خطرناک است زیرا اسب ممکن است آنقدر شدید و خشن این کار را انجام دهد که استخوان دست و پایش را بشکند. با عمل غلطیدن و بدون قدم بردن است که درد کنترل می‌شود.
برخی اسبدارها مایعاتی برای رفع دل درد اسبشان از فروشندگان لوازم اسب تهیه می‌کنند که به نظر من مصرف آنها بی‌نهایت خطرناک است، زیرا شانس عبور مایع از مری و یا نای حیوان 50درصد است. این مسئله در مورد اسب‌هایی که از شدت درد ناشی از کولیک می‌ترسند، بیشتر مصداق دارد و امکان ورود مایع به نای وجود دارد. اگر هم به مری برود، کمیت این مایع و داروی عبوری در قیاس با سایز لوله معدی- روده‌ای اسب بسیار ناچیز است. ولی اگر همین عمل را دامپزشک جراح توسط لوله معده‌ای به اسب مبتلا به کولیک بدهد، حجم مایعی که وارد مری می‌شود بجای 10 یا صدها میلی‌لیتر، به چندین لیتر می‌رسد.
هنگامی‌که اسب مبتلا به کولیک را در اصطبلش درمان می‌کنید مطمئن شوید که زیر او ضخیم و خشک است. سعی کنید اسب را مجبور به خوردن پوره سبوس گرم کنید. اگر تمام این کارها را کردید و باز هم حیوان بیش از نیم ساعت درد می‌کشید و یا اگر پس از مدتی درد برگشت و یا اگر شدت کولیک زیاد بود، بلافاصله به جراح دامپزشک خبر دهید. تعداد زیادی داروی مسکن برای کنترل کولیک وجود دارد، ولی بهتر است اجازه دهید که انقباضات و ریلکس شدن حرکات روده‌ای به وضعیت طبیعی خود درآید. گاهی خطر آن وجود دارد که پس از درمان درد، پیچ خوردگی‌ها و جابجایی‌های فیزیکی جدی بجا مانده باشد. اگر پس از 8 الی 12 ساعت بعد از قطع دارو متوجه شدید که اسب معالجه نشده است، امکان وخیم‌تر شدن وضعیت اسب زیاد است. برای تشخیص و تأیید چنین دل دردی نیاز به یک جراحی وسیع است.
جراحی بهترین و موفق‌ترین راه برای تشخیص به موقع درد است. این کار باید قبل از آنکه خیلی دیر شود صورت گیرد. میزان موفقیت این جراحی، بیش از 50 تا 70درصد است. در بسیاری از اسب‌هایی که قبلاً با درد و عذاب شدید می‌مردند، الان با جراحی نجات می‌یابند. کنترل مؤثر کرم‌های گوارشی بهترین پیشگیری علیه کولیک است. بیش از 80درصد موارد کولیک در اثر کرم‌های انگلی می‌باشد. تغذیه منظم اسب با جیره غذایی ثابت نیز مؤثر است، بخصوص هنگامی‌که دندان‌های اسب بطور منظم سوهان زده شود.