به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در ایجاد بیماری مارک دو عامل موثر است:
۱ – ویروس ایجادکننده بیماری
۲ – عوامل دیگر که در شدت و وقع بیماری دخالت دارند.
الف – مشخصات ویروس:
بیماری مارک بیماری عفونی و بسیار واگیر است که با تزریق خون یا تزریق سلول‌های توموری از طیور آلوده می‌توان به سهولت طیور جوان را آلوده ساخت. هرپس ویروسی از گروه هرپس وابسته به سلول که در گروه سپتومگالوویروس (Cytomegalovirus B) قرار گرفته عامل بیماری شناخته شده است عامل بیماری در آزمایش Cofal و پدیده Rif منفی بوده و PH کمتر از ۵/۵ و بیشتر از ۴/۸ برای آن زیان‌آور است. اسید نوکلئیک ویروس DNA می‌باشد. اگرچه ویروس وابسته به سلول می‌باشد ونمی‌تواند در محیط خارج از بدن بیماری‌زائی خود را حفظ نماید ولی سلول‌های اپتیلیوم ریشه پرها قادرند که چه در کشت بافت و یا در طیور ایجاد ویروس غیروابسته به سلول بنمایند.
سویه‌های ویروس مارک از نظر بیماری‌زائی کاملاً با هم فرق دارند. بعضی از سویه‌ها کاملاً بیماری‌زا بوده و شکل حاد بیماری را ایجاد می‌کنند. بعضی که کمتر حاد می‌باشند شکل کلاسیک ایجاد کرده و بعضی‌ها غیربیماری‌زا می‌باشند. تمام انواع ویروس در کشت کلیه جوجه و فیبروبلاست جنین جوجه و اردک ایجاد جراحات مشخص CPE می‌نمایند.
اگر ویروس را از راه غشاء کوریوآلانتوئیک، کیسه زرده و یا داخل رگی به جنین تخم مغر تزریق کنیم جراحات آبله مانند (Pock) روی پرده کوریوآلانتوئیک بوجود می‌آید. برای تیتره کردن سلول‌های حاوی ویروس و یا ویروس‌های غیر وابسته به سلول از کشت بافت و یا تخم‌مرغ جنین‌دار می‌توان استفاده نمود. ویروس از سلولی به سلول دیگر توسط رابطی که بین سلول‌هاست سرایت می‌نماید و وقتی که ویروس وارد یک سلول می‌شود به تمام سلول‌ها سرایت نموده و آنها را آلوده می‌سازد. این ویروس در داخل هسته سلول می‌باشد. قطر ویروس‌های درون خون یا تومورها ۱۰۰-۸۵ میلی‌میکرون می‌باشد در حالی‌که ویروس‌های موجود در اپیتلیوم ریشه پرها بعلت پوششی که در اطراف وجود دارند به قطر ۴۰۰-۲۷۰ میلی‌میکرون دیده می‌شوند.
ویروس‌ها بدون پوشش خیلی زود بمحض خروج از سلول قدرت بیماری‌زائی خود را از دست می‌دهند. حرارت ۵۶ درجه در ۳۰ دقیقه ویروس را بی‌اثر می‌سازد و برای نگهداری باید آنها را در سرمای ۱۹۶– درجه حفظ نمود. در حالی‌که ویروس‌های دارای پوشش بصورت لیوفیلیزه در حرارت آزمایشگاه بخوبی حفظ می‌شوند.
برای ویروس‌های مارک یه نوع آنتی‌ژن بنام‌های A و B وC شناخته شده که تماماً در سلول‌های کشت کلیه جوجه آلوده موجود می‌باشند و فقط آنتی‌ژن نوع A درمایع رو موجود است. غلظت این آنتی‌ژن در اثر کشت‌های متوالی در کشت سلولی کم شده و در اثر کشت‌های مکرر ویروس‌های تخفیف حدت یافته ازبین می‌رود.
پادتن ضدویروسی را می‌توان در سرم مرغ‌های شفا یافته از بیماری بوسیله واکنش‌های رسوبی یا فلورسانت آنتی‌بادی و یا هماگلوتیناسیون پاسیو باثبات رسانید. بخصوص از واکسن رسوبی برای تشخیص مارک زیاد استفاده می‌شود.
یک نوع هرپس از بوقلمون جدا شده که تقریباً در اکثر گله‌های بوقلمون موجود است. این ویروس از نظر پادگنی شبیه به ویروس بیماری مارک بوده ولی برای مرغ و بوقلمون بیماری‌زا نیست و امروزه برای واکسن از آن استفاده می‌شود.
بیشتر بدانیم:
بیماری مارک (marek's disease)
روش های نوین کنترل ILT در طیور صنعتی
بوتولیسم در پرندگان
ب – عوامل دیگر موثر در وقوع بیماری مارک:
غیر از ویروس که عامل اصلی وقوع بیماری است عوامل همراه با پرنده و محیط بیماری در وقوع بیماری اهمیت فراوان دارند.
وضعیت ژنتیکی میزبان اثر زیاد روی وقوع بیماری دارد. پرنده‌ای که دارای مقاومت ارثی به بیماری می‌باشد نسبت به عفونت تجربی حساس می‌باشد ولی درشرایط طبیعی انتشار و ازدیاد در نسوج بدن بعد از عفونت متوقف می‌گردد. این نوع مقاومت ژنتیکی است که بطور غالب به ارث می‌رسد. بطور کلی ماده‌ها از نرها حساس‌تر می‌باشند.
سن در موقع آلوده شدن و وضعیت ایمنی طیور نیز با اهمیت است. طیور با ایمنی پاسیو و یا اکتیو مقاومت بیشتری نسبت به بیماری داشته و حساسیت به بیماری با افزایش سن در موقع آلوده شدن کاهش می‌یابد. نوع سویه مبتلاکننده و میزان ویروس وارد شده در بدن در شدت بیماری موثر می‌باشد. غیر از عوامل محیطی که در اطراف طیور ویروس را نگه داشته و بر روی آن تأثیر می‌گذارند عوامل دیگر محیطی اطراف پرنده نیز در افزایش وقوع بیماری موثرند. استرس‌ها مثل حرکت، واکسیناسیون بر ضد بیماری‌های دیگر، قطع نوک و تغییرات غذا دارای اهمیت فراوان می‌باشد. ازدحام، رطوبت زیاد، افزایش گاز اکسیدوکربن، بیماری‌های باکتریائی، ویروسی و کوکسیدیوز در شدت بیماری موثر می‌باشند.