مقایسه غلظت هورمون‌های تیروئیدی در سنین مختلف نریان عرب

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ اسب حیوانی است كه از بسیاری جهات منحصر به فرد می‌باشد و دارای زیبائی، كارآئی، هوشیاری و توانائیهایی است كه در هیچ حیوانی مشاهده نمی‌شود. پژوهش بر روی غده تیروئید اسب اصیل می‌تواند گام كوچكی در راه حفظ و بهبودی این نژادها باشد.

غده تیروئید دارای دو هورمون به نام تیروكسین T4 و ترییدوتیرونین T3 می‌باشد. اصلی‌ترین كار T3 و T4 كنترل فعالیت متابولیک سلول است. تست T3uptak، درجه اشباع پروتئینهای سرم با T4 و T3uptak با منشاء داخلی را انعكاس می‌دهد و به طور غیرمستقیم فعالیت تیروئید را اندازه می‌گیرد. FTI به عنوان محصولی از T4 و T3uptak محاسبه می‌شود كه نماد شاخص میزان تیروكسین آزاد است و پارامتر بسیار قابل اطمینانی برای بررسی فعالیت تیروئید می‌باشد.

تیروكسین هورمون تیروئیدی غالب در اسب بوده ولی دارای فعالیت بیولوژی كمتری نسبت به ترییدوتیرونین می‌باشد.

غلظت هورمون‌های تیروئیدی در اسب بر حسب سن، فصل، بارداری، استرس، مرحله آموزش، ورزش و تغذیه تحت تآثیر قرار می‌گیرد. درک مناسب از عملكرد تیروئید و ارزیابی آن در سنین مختلف برای كمک به اسب در رسیدن به حداكثر پتانسیل جهت فعالیت ورزشی، تولیدمثل، شیردهی متابولیسم كربوهیدرات و چربی‌ها، تعیین فعالیت بیولوژی و حفظ سلامتی اسب دارای اهمیت بوده و از طرفی تعیین غلظت پایه هورمون‌های تیروئیدی در سنین مختلف جهت بررسی مقدار قابل دسترس هورمون‌های تیروئیدی در بافت‌ها مهم می‌باشد زیرا كه جذب هورمون‌های تیروئیدی توسط سلول به عملكرد آزاد هورمون‌های T3 و T4 وابسته است.

بیشتر بدانیم: آشنایی با اسب اصیل یا اسب عرب

مواد و روش‌ها

این مطالعه بر روی 21 رأس نریان عرب در سه رده سنی دو تا شش سال، شش تا 10 سال و 10 تا 14 سال در فصل تابستان 1390، تحت مدیریت پرورشی و تغذیه‌ای یكسان در منطقه گاومیش‌آباد شهرستان دزفول انجام شد.

نریان‌های عرب دارای شناسنامه و تبارنامه مشخص و همچنین دارای داغ ویژه اسب‌های عرب مورد تایید انجمن جهانی اسب عرب (واهو( بودند، پس از مقید كردن اسبها، از ورید وداج با استفاده از لوله‌های خلأ‌دار (ونوجكت) بدون ماده ضد انعقاد با سرسوزنهای یکبار مصرف خونگیری انجام شد. نمونه‌های جمع‌آوری شده به آزمایشگاه دانشگاه كشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان منتقل و پس از جداسازی سرم، نمونه‌ها در دمای 22‌- فریز شده و سپس سرم آنها به آزمایشگاه جهاد دانشگاهی اهواز، جهت اندازه گیری غلظت T3، T4، T3uptak، T4/T3 و FTI منتقل شد.

برای آنالیز آماری داده‌ها از تحلیل واریانس یک‌‌طرفه و آزمون چند دامنه‌ای دانكن و نیز آزمون همبستگی دومتغیره پیرسون توسط نرم افزار SPSS (ویرایش 16) استفاده شد.

نتایج

میانگین غلظت T3 بین سنین دو تا شش، شش تا 10 و 10 تا 14 سال تفاوت  معنی‌داری نداشت (0.05<P). میانگین غلظت T4 سرم خون در گروه سنی دو تا شش سال بطور  معنی‌داری بیشتر از سنین شش تا 10 سال و 10 تا 14 سال بود (0.05>P). ولی این تفاوت بین گروه‌های سنی شش تا 10 و 10 تا 14 سال  معنی‌دار نبود. میزان T3uptak بین سه رده سنی ولی فوق از نظر آماری  معنی‌دار نبود (0.05<P).

نسبت T4/T3 بین رده‌های سنی دو تا شش با شش تا ده سال تفاوت معنی‌داری نداشت ولی بین رده سنی دو تا شش و شش تا ده با رده سنی ده تا 14 سال تفاوت آماری  معنی‌داری نشان داد (0.05>P). میزان FTI بین سنین دو تا شش با شش تا ده و ده تا 14 تفاوت آماری  معنی‌داری وجود داشت (0.05>P). ولی بین سنین شش تا ده با ده تا 14 تفاوت آماری  معنی‌داری مشاهده نشد (0.05<P) (جدول1)

جدول 1: غلظت هورمون‌های T3، T4، T3 uptake، نسبت T4/T3 در سه رده سنی 2-6، 6-10 و 10-14 سال

عدم شباهت حروف نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار در سطح 0/05 می‌باشد.

بحث

سن ازجمله عوامل تأثیرگذار بر فعالیت غده تیروئید و غلظت هورمون‌های تیروئیدی می‌باشد. فاكتورهایی چون فصل، جنس، درجه حرارت محیط، ریتم‌های شبانه‌روزی، تغذیه و شرایط فیزیولوژیک در اسب نیز از عوامل تأثیرگذار بر فعالیت غده تیروئید می‌باشند. سطح هورمون‌های T3 و T4 در دوران جنینی و 28 روز اول زندگی بعد از تولد برای عملكرد عضلانی-عصبی نرمال و رشد مناسب كره‌ها بسیار بالا بوده، به خاطر بالا بودن متابولیسم پایه، و تبدیل سریع T4 به T3،  سطح T4 خون بعد از این دوره به طور ناگهانی كاهش یافته و به سمت مقدار آن در بالغین سیر می‌كند بنابراین در كره اسبها حداكثر عملكرد غده تیروئید و غلظت هورمون‌های تیروئیدی را داریم.

در مطالعه نظیفی و همكاران كه برروی اسب‌های تركمن بیش از 2 سال انجام شد، مطالعه قدردان مشهدی و همكاران برروی اسب عرب و اگارول و همكاران بر روی شتر، هیچ‌گونه تفاوت معنی‌داری بین غلظت هورمون‌های تیروئیدی در گروه‌های سنی مختلف مشاهده نشد كه با نتایج ما در مورد T3 و FTI موافق ولی با غلضت T4، درصد T3uptak و نسبت T4/T3 در سه رده سنی فوق مغایرت داشت.

در مطالعه ایبولج و همكاران و مالینو و داوید و همكاران، و مطالعه اسلیبود زینسكی در اسب در خصوص ارتباط سن و غلظت هورمون‌های تیروئیدی و مطالعه میرزاده و همكاران در گوسفند در خصوص ارتباط سن با غلظت T3، T4، درصد T3uptak و میزان FTI اثرات  معنی‌دار بین سن و غلظت هورمون‌های تیروئیدی مشاهده شد كه با نتایج ما موافق بود.

در گروه سنی 2-6 سال غلظت T4 و FTI نسبت به گروه‌های سنی دیگر بالاتر و ارتباط منفی  معنی‌داری بین سن و غلظت T4 و FTI مشاهده شد. همچنین در مطالعه الیزابت نشان داده شد ارتباط منفی  معنی‌داری بین سن و غلظت هورمون T4 در اسب وجود دارد كه با نتایج موافق بود.

در اسبهای جوان افزایش سطح هورمون‌های تیروئیدی به سوخت وساز بالا جهت رشد سریع سیستم عضلانی-اسكلتی و عصبی و متابولیسم بیشتر ربط داده شده است. نسبت T4/T3 در رده سنی 10-14 سال بالاترین مقدار را داشت. در افراد مسن نسبت T4/T3 افزایش می‌یابد چون میزان تبدیل شدن هورمون T4 به T3 به دلیل كاهش سلنیوم كاهش می‌یابد، سلنیوم جزئی از آنزیم گلوتاتیون پراكسیداز و سوپراكسیداز دسموتاز است. هردو آنزیم مسئول محافظت در مقابل رادیكال آزاد می‌باشند كمبود سلنیوم تیروئید را به آسیب اكسیداتیو مستعد و منجر به كاهش سطح تولید T3 می‌شود در نتیجه نسبت T4 به T3 با افزایش سن افزایش نشان داده است.

منبع: هفدهمین کنگره دامپزشکی ایران

نویسندگان:  یاور مداحی (دانشجوی كارشناسی ارشد فیزیولوژی علوم دام دانشگاه كشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان)، خلیل میرزاده، صالح طباطبائی وکیلی، مرتضی ممویی، جمال فیاضی (اعضای هیئت علمی‌دانشكده علوم دام دانشگاه كشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان)