به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ برای این که بتوانیم از بیمار شدن مرغ‌ها در فصل‌های سرد جلوگیری کنیم می‌باید کیفیت هوای سالنها را خوب نگهداریم. این یک کار دائمی24 ساعته، 7 روز در هفته است و باید آن را بسیار جدی گرفت. یکی از مهمترین نکات، رساندن سطح آمونیاک به کمترین، در سالنها است.
نیازهای پرورش طیور را بیابید.
اگر سطح آمونیاک بالا باشد، می‌تواند مرغ‌ها را فلج کند و یا به (cilia) مژه‌های موجود در نای آنها آسیب بزند.
سیلیاها برجستگی‌های میکروسکوپی انگشت مانندی هستند که سطح نای پرندگان را می پوشانند. روی سیلیاها را لایه‌ی نازکی از موکوس پوشانده است. این لایه نازک موکوسی عوامل بیماری‌زا را که همراه ذرات ریز هوا می‌خواهند به درون شش‌ها راه یابند به تله می‌اندازد و از گذر آنها جلوگیری می‌کند.
این لایه موکوسی، همواره حرکتی موج مانند و رو به بالا دارد، و عوامل بیماری‌زایی راکه در تله خود گرفتار کرده‌است به بالا و به درون دهان مرغ می‌راند، تا از دهان به درون دستگاه گوارش بروند و در آنجا به وسیله اسیدهای دستگاه‌گوارش نابود گردند، اما اگر مژه‌ها در اثر گاز آمونیاک فلج شوند و یا آسیب ببینند، بیماری‌زاها می‌توانند از سطح موکوسی ساکن (فلج شده) نفوذکنند و به درون سلول‌های پایه‌ای نای برسند، جایی که به شدت پر شمار می‌شوند، و مرغ‌ها را به بیماری‌های تنفسی مانند برونشیت گرفتار می‌کنند. (تصویر شماره1)
بدتر اینکه عوامل بیماری‌زا می‌توانند سلول‌های مژه‌ها را ا بین ببرند که سبب می‌شود تا طیف گسترده‌ای از دیگر عوامل بیماری‌زا بتوانند به درون دستگاه تنفسی مرغ راه بیابند و بیماری ثانویه‌ای را(مانند ای‌کولای) پدید بیاورند.
هر چند بالا بودن سطح آمونیاک برای یک مدت طولانی بزرگترین نگرانی است، اما مهم است بدانیم که پژوهش انجام شده نشان داده است که یک افزایش شدید و ناگهانی آمونیاک، هرچند طول آن کوتاه باشد، از بالا بودن اندک سطح آمونیاک در طولانی مدت، آسیب زننده‌تر است. برای همین است که مرغداران باید مواظب باشند که نه تنها در طول روز، بلکه شب‌ها نیز آمونیاک را درکمترین سطح ممکن نگه‌دارند.
در فصل خنکی هوا، کیفیت هوای سالنها در دوره‌ی brooding (دوهفته نخست پرورش) در طول روز تقریباً یکسان می‌ماند، زیرا بیشتر مرغداران نرخ جابجایی هوا را با حداقل تعداد پنکه‌ها برای 24 ساعت تنظیم می‌کنند. افزون بر این چون‌که مرغ‌های کم‌سن گرمای کمتری به پیرامون خود می‌پراکنند دمای هوای بیرون هم، زیر دمای هدف برای مرغ قرار دارد، سالنها حتی هنگامی که نرخ تهویه هوا افزایش یابد هرگز در شرایط هوای سرد قرار نمی‌گیرند، در نتیجه، اگر سطح آمونیاک در بعد از ظهرها پایین باشد، قاعدتاً در نیمه شب نیز بالا نخواهدرفت. (نمودار شماره2)
شوربختانه، این وضع در گله، پس از مدتی دگرگون می‌شود. با بزرگ شدن مرغ‌ها، مقدار هوای تازه‌ای که در هوای سرد وارد سالن می‌شود به نرخ تهویه پنکه‌ها که همانند دوره brooding (در کمترین میزان است) بستگی نخواهدداشت. هر چه مرغ‌ها درشت‌تر می‌شوند گرمایی که ایجاد می‌کنند بیشتر می‌شود، و هرچه دمای هوا در سالن پایین‌تر باشد پنکه‌ها در طول روز کمتر کار می‌کنند زیرا دمای هوای بیرون به دمای هوای درون سالنها نزدیک‌تر می‌شود تا دمای مناسب هوا حفظ شود. در نتیجه، نرخ تهویه هوا در طول روز دو تا سه برابر نرخ تهویه در شب خواهدبود، و کیفیت هوا در طول روز بسیار بهتر از شب‌ها خواهدبود. (نمودارشماره3)
نمودار شماره 3-دمای هوای درون سالنها و بیرون از سالنهاو سطح آمونیاک (در 3 هفتگی)
تغییرات کیفیت هوای سالنها در روز، یکی از گرفتاری‌های مدیران مرغداری‌ها است. در بیشتر ساعات روز، کیفیت هوا در ساعاتی اندازه‌گیری می‌شود که مرغ‌ها زیر نظر قرار دارند، و اگر کیفیت هوا مناسب باشد، معمولاً نرخ تهویه هوا تغییر داده نمی‌شود و گرفتاری از همینجا آغازمی‌شود. این که کیفیت هوا در روز مناسب باشد به این معنی نیست که سطح آمونیاک هوا در درازای شب آسیب‌رسان نباشد.
مهم است به یاد داشته باشیم که تراکم آمونیاک در سالن‌های مرغداری معمولاًبه نرخ تهویه هوا بستگی دارد.
در نتیجه اگر تهویه هوا در شب‌ها به سبب آنکه پنکه‌ها براساس تایمرهای زمان‌بندی شده فعالیت می‌کنند به 50%کاهش یابد، تراکم آمونیاک 2برابر تراکم روز خواهد بود و اگر فعالیت پنکه‌ها در شب یک‌سوم روز باشد، تراکم آن 3 برابر روز خواهدشد. (نمودار شماره3)
اینکه کیفیت هوای سالنها در روز و شب تفاوت بسیار بالایی دارد به گرفتاری‌های پیش‌بینی نشده‌ای در زمینه سلامتی مرغ‌ها می‌انجامد که شرایط بحرانی را در مرغداری پدید می‌آورد.
دمای سالنها خوب است، سطح آمونیاک زیر 20 ppm قرار دارد و نسبت رطوبت و گرد و غبار پایین است و همه چیز به نظر دلخواه می‌آید، اما تلفات رو به افزایش است، و مرغ‌ها نشانه‌هایی از آغاز گرفتاری بیماری تنفسی از خود نشان نمی‌دهند. پس چرا مرغ‌ها بیمار می‌شوند؟
مهم است بدانیم که همیشه یک گونه بیماری در سالن مرغداری حضور دارد، و 24 ساعت روز، 7 روز هفته، 52 هفته درسال، مرغ‌ها همواره با بیماری در چالش هستند، این چالش‌ها، تفاوتی با چالش بیماری‌های تنفسی، (مانند هوای سرد و آنفولانزا) که خود ما در هوای سرد، با آنها روبه‌رو هستیم، ندارد.
در بیشتر موارد، سیستم ایمنی مرغ‌ها می‌تواند از پس این چالش‌ها برآید. اما اهمیت این چالش‌ها در هوای سرد افزایش می‌یابد، زیرا با کاهش تهویه هوا در سرما، تراکم عوامل بیماری‌زایی که در سالن هستند بالاتر می‌رود. (همانگونه که خود ما، زمان بیشتری را در خانه می‌گذرانیم.)
شب‌ها که دمای بیرون سردتر می‌شود و تهویه هوا نیز به پایین‌ترین اندازه می‌رسد، و تراکم بیماری‌زاها و تراکم آمونیاک در بالاترین اندازه قرار می‌گیرد، وضعیت بدتر می‌شود. گمان می‌رود که تراکم بیماری‌زاها، و افزایش سطح آمونیاک در سالن، سیستم ایمنی مرغ‌ها را سرکوب می‌کند.
وقتی که چند شب پی‌درپی، و 8 ساعت در هر شب، این وضعیت ادامه می‌یابد، فرصتی برای بیماری‌های تنفسی است که بر سالنها چیره شوند.
بنابراین چگونه بدانیم که در شب تهویه به اندازه‌ای است که آمونیاک را کنترل خواهد کرد؟
ایده‌آل آن است که آمونیاک نیز مانند دمای سالن، 24ساعته کنترل شود، اما این کار به سادگی انجام شدنی نیست. یک دستگاه آمونیاک سنج، که بتواند نموداری از وضع آمونیاک، (مانند نموداری که در این مقاله می‌بینید) بکشد، بسیار گران است و پیرامون 10هزار دلار قیمت دارد و سالی 1000دلار هم هزینه نگهداری آن می‌شود. راه دوم این است که ساعت 3 بامداد هر روز برخیزید و وضعیت مرغ‌ها را بررسی کنید، که این کار هم انجام شدنی نیست.
واقعیت این است که ما به سادگی با اندازه‌گیری رطوبت سالنها، می‌توانیم به‌خوبی پی‌ببریم که هوای درون سالن مرغداری در چه وضعیتی است. هرچند که اندازه‌گیری رطوبت نسبی، همان اندازه‌گیری میزان رطوبت هوا است، اما می‌تواند نشانه‌ای برای دیگر عوامل متغیر کیفیت هوا، مانند سطح آمونیاک و دی‌اکسیدکربن نیز باشد. رطوبت نسبی هوا اگر بالا باشد، نشانه‌ای از پایین بودن نرخ جابه‌جایی هوا نیز هست که نشانه بالا بودن سطح آمونیاک و دی‌اکسیدکربن هم خواهد بود.
هرگاه، تفاوت سطح رطوبت نسبی روز با شب بسیار بالا باشد، نشانگر این خواهد بود که تراکم آمونیاک در شب نسبت به روز بسیار بالا می‌باشد.
افزون بر این، اگر سطح رطوبت نسبی در شب همواره بیش از 70% باشد، نشان‌دهنده این است که سطح آمونیاک در شب بسیار بالا است. (نمودار4)
به تازگی سیستم‌هایی ساخته‌شده‌اند که دارای سنسورهای سنجش رطوبت نسبی، برای کنترل وضع محیط، و یا ثبت‌کننده اطلاعات دما، می‌باشند. این بررسی نشان می‌دهد که برای حفظ تندرستی مرغ‌ها همیشه می‌باید نسبت دما و رطوبت در سالن پرورش مرغ‌ها به درستی کنترل شود تا مرغ‌ها در برابر بیماری‌ها مقاومت بیشتری داشته‌باشند.
پروتکسین با افزایش جذب مواد غذایی در بهبود بستر و کاهش گاز آمونیاک سالن، به شما کمک می‌کند.
نویسنده: Dr. Mike Czariek, Dr. BrianD,Fairchild & Brian Jordan (دانشگاه جورجیا آمریکا)
منبع: نیکوتک